CHƯƠNG 4

TELEMACHUS ĐI TÌM CHA

Khi UIysses đã sống gần bảy năm
trên đảo của nữ thần Calypso, con trai chàng là Telemachus quyết định sẽ đi tìm
cha. Lúc Ulysses rời Ithaca đi chiến đấu, Telemachus vẫn chỉ là một đứa trẻ ẵm
ngửa, thấm thoắt thời gian trôi đi, cậu bé năm xưa giờ đã trở thành một chàng
trai khôi ngô, tuấn tú. Suốt một thời gian dài, chàng và mẹ của chàng là
Penelope đã phải chịu đựng biết bao nhiêu khó khăn, biết bao nhiêu áp lực. Sau
khi trận chiến tại thành Troy kết thúc, Ulysses không quay trở về ngay. Kể từ
ngày quân Hy Lạp lên thuyền ra khơi, gia đình Ulysses không nhận được bất cứ
tin tức nào của chàng nên nhiều người cho rằng chàng đã chết. Thực tế, mọi ngời
nghĩ như vậy cũng không có gì ngạc nhiên bởi phần lớn các hoàng tử khác đều đã
trở về, hoặc nếu không người thân của họ cũng nhận được một vài tin tức quý giá.
Đằng này, Ulysses vẫn biệt vô âm tín. Telemachus không nhớ rõ gương mặt của
cha, lại không có cha bên cạnh, nhưng qua những câu chuyện của mẹ chàng, của
những người bạn của Ulysses, chàng kính trọng và yêu quý cha vô cùng.

Telemachus, con trai của Ulysses
vẫn chỉ là một chàng trai trẻ, chưa thực sự cứng cáp để có thể làm trụ cột gia
đình. Vua Laertes thì quá giàên đã lui về ở ẩn tại một trang trại yên tĩnh trên
đảo. Ở trang trại ông không thể làm bất cứ việc gì ngoài chăm sóc khu vườn của
mình. Trong lúc đó, Ithaca trong tình trạng không có vua trị vì. Những cậu bé
từ mười đến mười hai tuổi từ hồi Ulysses đi giờ đã trưởng thành. Điều đáng nói
ở đây là cha của họ cũng tham gia chiến tranh cùng đợt với Ulysses nên họ có
thể tự do làm bất cứ thứ gì mình muốn. Chính điều đó đã gây ra biết bao rắc rối
cho mẹ con Penelope. Mười hai trong số chàng trai ngỗ ngược này muốn cưới
Penelope làm vợ và luôn hành động vô cùng lỗ mãng. Bên cạnh đó, có tới hàng
trăm người ở các hòn đảo kế cận cũng có ý định điên rồ kia. Họ tập trung tại
cung điện của Penelope, ăn uống suốt ngày, suốt đêm mà không chịu làm việc.
Chúng còn tìm lạc thú với những người hầu gái của Penelope một cách trắng trợn
không giấu giếm. Penelope có rất nhiều hầu gái, lại cộng thêm quá nhiều việc
cần giải quyết nên không thể quản nổi tất cả bọn họ. Những tên đàn ông lỗ mãng
kia giết súc vật của Penelope để mở tiệc tùng linh đình. Không ai có thể khiến
chúng dừng lại. Chúng còn hiên ngang tuyên bố rằng sẽ không bao giờ rời khỏi
nhà của Penelope chừng nào nàng chưa chọn một trong số bọn chúng làm chồng,
đồng nghĩa với việc kẻ đó sẽ trở thành vua của Ithaca. Chúng chẳng hề quan tâm
đến việc Telemachus là hoàng tử hợp pháp của đảo. Tất cả những gì chúng muốn là
ép Penelope phải tái giá mặc dù chưa có thông tin chính thức nào cho thấy
Ulysses đã chết.

Cuối cùng, để hạn chế bớt sự ngông
cuồng, phá phách của đám người cầu hôn, Penelope đành hứa sẽ chọn một trong số
chúng làm chồng khi nào nàng dệt xong tấm vải len để may áo cho vua Laertes lúc
ông lâm chung. Ngày nào cũng vậy, cứ sáng ra là nàng ngồi dệt vải trước mặt đám
đông nhiều người, nhưng đêm đến khi những kẻ gây rối đi rồi (chúng không ngủ
trong nhà nàng), Penelope lại tháo tấm vải mình vừa dệt ra. Tuy nhiên, có một
nữ hầu gái phản bội nàng, đem chuyện đó kể với đám người gây rối, chính vì vậy
chúng buộc nàng phải dệt trong tấm vải trong thời gian sớm nhất. Càng ngày
chúng càng lộng hành, thúc ép Penelope phải đưa ra lựa chọn của mình bất chấp
nàng có muốn hay không. Về phần mình, nàng vẫn luôn hi vọng Ulysses còn sống và
sẽ quay trở về gánh vác công việc cho nàng. Nhưng ngay cả khi chàng quay về thì
làm sao chàng có thể đuổi được tất cả những kẻ kia ra khỏi nhà? Vừa nhớ chồng,
thương con, tủi cho thân phận của mình, nhiều đêm Penelope than khóc đến sáng.
Nàng thầm gọi tên chồng và cầu khấn các vị thần phù hộ cho chàng. Mặc dù là một
người thông minh, sắc sảo nhưng Penelope vẫn chỉ là một người phụ nữ chân yếu
tay mềm. Nàng vẫn cần có sự che trở của một người đàn ông đáng tin cậy. Ulysses
đi chiến đấu, nàng chung thuỷ đợi chồng, không một ngày nào không nhớ tới chồng
mà buồn đến thấu ruột gan. Còn bây giờ, Ulysses đang trôi dạt nơi nào? Chàng
còn sống hay đã chết? Liệu chàng có biết vợ mình đang phải chịu đựng những gì
hay không?

Trong số các vị thần bất tử, thần
Athene luôn yêu quý Ulysses nên thường xuyên tìm cách bảo vệ chàng. Trong cuộc
họp giữa các vị thần, nữ thần đứng lên nói rõ quan điểm của mình với những
người khác. Đó là một hôm nắng ráo, thời tiết rất đẹp, không có mưa hay tuyết.
Khi mọi người tập trung đông đủ trên đỉnh Olympus, nữ thần Athene ca ngợi lòng
tốt, sự thông thái và dũng cảm của Ulysses như thế nào, hiện tại chàng đang bị
kẹt ở đảo của nữ thần rừng Calypso ra sao, trong khi tại Ithaca, quê hương
chàng, những kẻ gây rối đang tác oai tác quái, phá phách tài sản của chàng, gây
phiền nhiễu cho vợ con chàng. Nữ thần cũng nói rằng đích thân nàng sẽ đến
Ithaca và giúp Telemachus giành được sự quý mến của người dân trong nước, chỉ
cho họ thấy chàng bị đối xử tồi tệ như thế nào rồi sau đó sẽ lên thuyền ra khơi
đi tìm cha. Nàng nói xong liền bay từ núi Olympus đến thẳng Ithaca để thực hiện
những gì nàng vừa nói. Tới Ithaca, nữ thần biến thành một người đàn ông bình
thường có tên là Mentes, chỉ huy của người Taphians. Vào tới cửa nhà Ulysses,
nàng nhìn thấy những kẻ gây rối tự cao tự đại đang vui chơi trong khi bữa tối
đã được chuẩn bị sẵn sàng. Thật là một hình ảnh trướng tai, gai mắt, nữ thần
chỉ muốn biến những kẻ xấu xa kia thành những con lợn xấu xí để trừng phạt cho
những hnh động không thể chấp nhận được của chúng. Vừa quan sát thấy người lạ,
Telemachus vội tiến tới gần, dẫn khách vào nhà và đối xử rất tốt với ông. Trong
lúc đó, những kẻ cầu hôn vẫn mải mê ăn uống và cười lớn mà không cần để ý gì
đến xung quanh.

Sau đó, Telemachus kể cho nữ thần Athene
nghe hay nói đúng hơn là người đàn ông lạ về tình cảnh của mẹ con chàng. Trong
khi cha chàng tham gia đoàn quân Hy Lạp đi chiến đấu, trong khi chàng không
nhận được bất cứ tin tức nào của cha, không biết cha chàng còn sống hay đã chết
thì chàng lại bị đối xử không khác gì kẻ nô lệ thấp kém. Nữ thần Athene hay
Mentes nói rằng ông là bạn của của Ulysses đang trên đường đến Cypcrus để mua
đồng nên tiện thể ghé thăm Ithaca, Mentes nói tiếp:

- Ulysses vẫn chưa chết, ông ấy sẽ
quay trở về nhà nhanh thôi. Cháu rất giống ông ấy, chắc chắn cháu là con trai
của Ulysses rồi.

Telemachus trả lời mình chính là
con trai của Ulysses nhưng chàng không biết làm thế nào để thoát khỏi tình thế
hiện tại. Mentes nổi giận lôi đình khi những kẻ cầu hôn lăng nhục chàng hoàng
tử trẻ, ông nói rằng đầu tiên chàng nên kể lại những chuyện này với mọi người
trên đảo, sau đó lên thuyền đi tìm Ulysses. Đây chính là cách giúp chàng thoát
khỏi những phiền toái hiện giờ.

Nói xong, Athene từ biệt
Telemachus. Ngày hôm sau, Telemachus tập hợp mọi người và kể cho họ nghe về
hoàn cảnh trớ trêu mà mẹ con chàng đang phải gánh chịu. Mặc dù ai nấy đều thông
cảm và lấy làm tức cho chàng nhưng không ai có thể giúp đỡ chàng. Tuy nhiên,
một nhà tiên tri già nói rằng chắc chắn Ulysses sẽ quay trở về, những kẻ cầu
hôn liền đe doạ và lăng nhục ông. Vào buổi tối, nữ thần Athene lại đến dưới
hình dáng của một người đàn ông Ithaca có tên là Mentor. Chàng khuyến khích
Telemachus hãy đi tìm một con thuyền có hai mươi tay chèo nhưng tuyệt đối không
được để cho mẹ chàng biết bất cứ điều gì mà chỉ lặng lẽ chuẩn bị mọi thứ cần
thiết cho chuyến đi. Chỉ có vú Eurycleia, người từng nuôi dưỡng chàng và cha
chàng, bí mật mang rượu và thức ăn cho chuyến đi của Telemachus. Đêm hôm đó,
Telemachus và Mentor lên thuyền ra khơi. Họ chèo thuyền cả đêm và ngày hôm sau
đã đến đảo Pylos của ông già thông thái Nestor.

Nestor chàng đón họ một cách nồng
nhiệt, con trai ông là Pisistratus và Thrasymedes từng chiến đấu ở thành Troy
cũng không giấu được sự vui mừng khi gặp con trai Ulysses. Ngày hôm sau, khi
Mentor rời đi, Pisistratus và Telemachus cùng nhau điều khiển xe ngựa lên vùng
đồi cao rồi đi xuống thung lũng. Họ đi hai ngày trời và đến được Lacedaemon nằm
phía dưới đỉnh Taygetus trên bờ dòng sông Eurotas trong vắt.

Mặc dù kể từ ngày quân Hy Lạp rời
khỏi thành Troy, không ai trong số những người tham chiến nhìn thấy Ulysses,
tuy nhiên, Menelaus lại nói cho Telemachus biết rằng cha chàng vẫn còn sống và
đang ở cùng nữ thần Calypso trên một hòn đảo hoang. Làm sao Menelaus biết được
điều này, chúng ta sẽ khám phá ở các trang sau. Khi Telemachus và Pisistratus
đến cung điện của Menelaus thì đúng lúc đức vua đang đãi khách. Thật không lịch
sự nếu hỏi hai chàng trai trẻ là ai trước khi họ được tắm rửa tẩy sạch bụi
trần, mặc quần áo mới và ăn uống. Sau bữa tối, Menelaus mời hai người khách ở
lại, ông nhận thấy Telemachus có vẻ rất thích ngôi nhà của ông cùng với những
tia sáng lấp lánh phát ra từ những bức tường được phủ bằng đồng và được trang
trí bằng vàng, ngà voi và bạc. Telemachus chưa bao giờ nhìn thấy những thứ đẹp
như thế ở Ithaca. Nhận thấy vẻ ngạc nhiên của chàng, Menelaus nói rằng ông đã
mang rất nhiều thứ quý giá từ thành Troy về nhà sau tám năm đi lang thang tới
Cyprus, Phoenia, Ai Cập và thậm chí là vùng Lobya nằm trên bờ biển phía bắc của
châu Phi. Mặc dù hiện tại ông rất giàu có và may mắn nhưng ông vẫn rất buồn khi
nhớ tới những chiến hữu đã hi sinh vì lợi ích của ông tại thành Troy. Trên hết,
ông vô cùng đau khổ khi người dũng sĩ giỏi nhất là Ulysses đã mất tin tức trong
nhiều năm, không ai nghe thấy bất cứ tin tức gì của chàng, không biết hiện
chàng còn sống hay đã chết. Menelaus vừa dứt lời, Telemachus lấy vạt áo choàng
che mặt khóc nức nở. Thấy vậy, Menelaus đoán ra chàng trai trẻ là ai và không
nói thêm bất cứ điều gì.

Telemachus có hình dáng bên ngoài
rất giống Ulysses nên Helen nhận ngay ra chàng là con trai của Ulysses.
Pisistratus vô tình nghe thấy Helen nói điều này với Menelaus, liền kể cho hai
người nghe chuyện Telemachus đang đi tìm kiếm tin tức của cha mình. Cả Melenaus
và Helen đều vô cùng xúc động khi nhìn thấy con trai của Ulysses - người đáng
tin cậy nhất trong số những người bạn của họ. Sau đó, tất cả ba người đều không
thể kìm được nước mắt bởi Pisistratus nhớ tới người anh Antilochus của mình đã
bị Memnon, con trai của mặt trời giết chết trong một cuộc chiến tại thành Troy.
Helen muốn an ủi hai chàng trai trẻ, nàng lấy ra một lọ thuốc thần kì mà nữ
hoàng Polydama, vợ của Vua Hy Lạp đã tặng cho nàng rồi đem hoà với rượu đưa cho
họ uống. Loại thuốc này có tác dụng xoa dịu mọi đau đớn và tức giận, khiến con
người quên đi tất cả các nỗi đau buồn, bất hạnh. Helen biết rằng đây chính là
thời điểm thích hợp nhất để nàng sử dụng loại thuốc này bởi chỉ có nó mới giúp
hai chàng trai bất hạnh kia lạm quên đi nỗi buồn đau.

Sau đó, Helen kể cho Telemachus
nghe về những chiến công vĩ đại của Ulysses khi còn ở thành Troy. Ulysses đã
chịu bao đau đớn, cải trang thành một kẻ ăn mày xấu tính ra sao để lọt vào bên
trong thành phố, ăn cắp Vật thiêng của thành Troy. Menelaus kể cho Telemachus
nghe về bản lĩnh của cha mình, về việc chàng đã giữ cho ông cùng những hoàng tử
khác im lặng như thế nào trong con ngựa gỗ khi Deiphobus buộc Helen giả giọng
của vợ họ gọi họ. Telemachus cảm thấy vô cùng vui sướng khi được kể về sự dũng
cảm và thông thái của cha mình.

Ngày hôm sau, Telemachus kể cho
Menelaus nghe việc chàng và mẹ chàng đã bị những kẻ đến cầu hôn đối xử tệ bạc
như thế nào, Menelaus cầu nguyện để Ulysses sớm quay trở về Ithaca, giết
chết tất cả những kẻ gây rối. Ông nói:

- Ta sẽ kể cho cháu nghe tất cả
những tin tức ta nghe được về cha cháu. Sau khi rời khỏi thành Troy, thuyền của
ta bị những con sóng lớn đánh trôi dạt vào một hòn đảo có tên là Paros. Ta phải
ở lại hòn đảo đó trong vòng ba tuần liền, sau đó ta phải mất một ngày để ra
khỏi cửa sông Aegyptus (tên cũ của sông Nile). Bọn ta bị đói rét, thức ăn hết,
vì vậy đoàn thủy thủ của ta phải lên bờ đi câu cá để lấy thức ăn. Thật trùng
hợp là con gái của thần biển Proteus cũng sinh sống trên hòn đảo đó. Nàng
khuyên ta rằng nếu có thể hãy bắt cha của nàng khi ông xuất hiện trên mặt biển
để yêu cầu ông nói ra những điều ta cần biết. Vào giữa trưa Proteus thường nhô
lên khỏi mặt nước, lên bờ để ngủ trên lớp cát dày. Nếu ta bắt được ông ta, ông
ta sẽ biến thành nhiều hình dạng khác nhau, nhưng cuối cùng rồi cũng phải quay
trở lại hình dạng thực của mình và trả lời câu hỏi của ta. Nữ thần nói xong
liền đào một hố sâu dưới cát để ta ẩn nấp. Sau khi ta cùng ba người đàn ông nữa
nằm xuống hố, nàng dùng da cá voi phủ lên người bọn ta. Vào giữa trưa, ông già
của biển cả xuất hiện cùng đoàn cá voi của mình. Sau khi đếm số lượng cá voi,
ông nằm xuống dưới bờ biển để ngủ. Ngay lập tức chúng ta nhảy lên, lao về phía
ông ta và giữ thật chặt, không để ông ta thoát. Ban đầu ông ta biến thành sư
tử, báo, rồi chuyển sang hình dạng của một con rắn, rồi một con lợn rừng. Tiếp
theo, ông ta biến thành một dòng nước chảy, rồi một cây cao đang nở hoa. Nhưng
dù ông ta biến thành gì đi chăng nữa thì bọn ta vẫn giữ chặt ông ta cho đến khi
ông ta biến thành hình dạng thật của mình. Khi ta hỏi về những việc ta cần làm,
Proteus nói rằng ta sẽ không bao giờ có được một ngọn gió tốt lành nếu ta không
quay trở lại dòng sông Aeguptus và cung tiến vàng cho thiên đàn. Sau đó, ta hỏi
ông ấy về người anh em Agamemnon và được kể lại rằng người anh em của ta đã bị
giết chết ở đại sảnh của ông ấy ngay khi mới quay trở về. Cuối cùng ông ta nói
về Ulysses và thật không may cho người chiến hữu tốt của ta, hiện ông ấy không
có thuyền hay thủy thủ để thoát khỏi hòn đảo hoang để trở

Đó là tất cả những gì Menelaus có
thể kể cho Telemachus nghe. Chàng trai trẻ ở lại trong cung điện của Menelaus
một tháng liền. Trong suốt thời gian đó, những kẻ gây rối vẫn chờ đợi chàng và
tính kế giết chết chàng để dễ bề đoạt ngôi. Chúng tập trung lực lượng ở một eo
biển hẹp mà chúng nghĩ rằng chàng buộc phải lái thuyền qua khi về quê hương,
đợi thời cơ bắt và giết chết chàng.