Nguyên Lê

Những cánh trầu mang ước mơ bay

Đau khổ nhất là khi người ta có thể nhìn thấy nhau, biết mình cần nhau, mà phải lẳng lặng chôn vùi yêu thương, vì những duyên cớ số phận sắp đặt an bài.

*

*      *

Bà nội lạc giữa cuộc sống nơi thành thị bởi hàm răng đen và cái miệng móm mém nhai trầu. Tôi thích nằm bên nội, để hương vị cay cay ngai ngái của cau, của thuốc, của lá trầu phả vào mặt mình. Mẹ và bố bảo tôi là một đứa lạ đời. Thời buổi bây giờ, người ăn trầu đã ít, chẳng mấy ai nghiện trầu đến mức một tiếng không có là không chịu được như nội tôi; nhưng khó hiểu nhất là một thằng thanh niên trai tráng như tôi - 28 tuổi lại cũng đi nghiện hương trầu, và chỉ có một sở thích duy nhất là được chui vào chăn ấm nằm cùng với nội.

Nội 83 tuổi, lưng còng, mắt kém. Nội càng già, tôi càng thấy mẹ tôi cằn nhằn nhiều hơn về thói nghiện trầu của nội. Nước trầu đỏ ối, rơi vãi khắp nền nhà gạch hoa, nếu không phát hiện ra để lau ngay thế nào cũng đóng bãi ở đấy không bao giờ tẩy được. Mẹ tôi thành một thói quen, lau nhà có khi một ngày 4 lần. Vừa lau vừa lẩm nhẩm những l chẳng mấy vui vẻ. Nội lãng tai, vẫn ngồi phía trước hiên nhà, thẩn thơ nhai trầu và hướng suy nghĩ về miền quê của nội. Tôi chứng kiến sự xung khắc âm thầm giữa hai người đàn bà, và cũng lặng im không lên tiếng. Nội không biết mẹ nghĩ gì, mẹ cũng không thấy nội phản ứng lại, thật may vì thế mà chưa bao giờ gia đình tôi xảy ra bất đồng lớn xung quanh chuyện trầu cau của nội.

Bà nội tôi có 5 người con, chỉ có bố tôi là thành đạt hơn cả. Ông nội tôi mất sớm, khi bà nội mới chỉ 32, còn xuân sắc nhưng nội vẫn ở thế nuôi các bác và bố tôi nên người. Nhà tôi chuyển lên thành phố sống từ năm tôi lên 10, những kí ức cũ xưa đọng lại trong tôi về ngôi nhà từng sống dưới quê chỉ duy nhất là một dàn trầu bên chái nhà của nội. Thân trầu của Nội đổ lên cả một thân mái nhà, những chiếc lá dai dẳng bám vào đấy mà trổ lên xanh mướt, Nội thường tìm những lá trầu già, có màu xanh đen hoặc hơi ngả vàng mang vào ăn trước. Từ bé, tôi thích nhìn những lá trầu mang hình trái tim, thích xếp chúng chồng lên nhau trong một cái chậu nhựa xăm xắp nước giống như hình nan quạt. Tôi muốn hái trầu nhưng Nội nhất định không cho, Nội bảo: “Cây trầu không ưa người lạ đụng vào, con mà hái là nhánh trầu ấy sẽ héo hon mà lụi mất.” Nhớ lời nội dặn thế và cũng vì sợ lỡ làm hỏng giàn trầu sẽ khiến bà buồn nên không bao giờ tôi giám đụng vào. Sau này lớn lên trong vòng tay chăm sóc của nội, tôi hiểu tình yêu của nội giành cho con cái, cho những cháu chắt, chút chít như chúng tôi hệt như lá trầu. Thuỷ chung và son sắt, nặng ân tình, ân nghĩa.

Tôi yêu bao nhiêu người con gái, cô nào cũng dấm dúi mang về giới thiệu với nội. Nội cầm tay cả bấy nhiêu cô gái, ôm ấp cả bấy nhiêu cô gái trìu mến, thân thương; nhưng cũng thật kì lạ; tất cả các cuộc tình đều chấm dứt sau đó không lâu. Cái cảm giác, người con gái mình yêu ngại sà vào lòng bà nội, ngại đến gần vì khó chịu với mùi trầu nồng nồng, đậm đặc bao quanh nội khiến tôi không thoải mái. Một lần, khi đang còn yêu nhau, Linh - cô bạn gái mà tôi gắn bó lâu nhất hỏi: “Nếu mãi mà em không thể gần được mùi trầu của nội anh, thì anh chọn ai?” Tôi im lặng trước cái nhìn đầy ngấn nước mắt của em và tự thấy mình là một thằng khùng. Cũng khờ thật. Vô duyên mà bắt một cô gái luôn ăn vận thời trang, cả ngày phấn son, cá tính, và hợp thời thích được một người già, lạc lõng giữa chốn phồn hoa, không sao bỏ được thói quen nhai trầu chỉ vì: “Nội nhớ quê quá.” Khi tôi lẳng lặng cắt đứt liên lạc với bạn gái, vài cô trong số họ khó hiểu đến mức giận giữ và mau chóng nổi khùng. Tôi nhận được một email dài từ Linh, em là một nhà báo, sắc sảo, mạnh bạo; từng lời em nói rát buốt như muối trắng xát vào da thịt đang bị thương. “Em yêu anh, và anh cũng yêu em. Em tin như thế và em không đồng ý để anh phủ nhận điều đó. Lẽ dĩ nhiên trên cuộc đời này, chỉ có hai chúng ta là những kẻ kì quặc nhất, yêu nhau mà dửng dưng rời xa. Kì quặc là một PR manager, đi nước ngoài như đi chợ lại chỉ biết yêu duy nhất một thứ mùi vị khó hiểu của miếng trầu; và kì lạ, là em lại phải lòng chính con người có thói quen lập dị đó. Cuộc sống ồn ào và náo nhiệt này, không có chỗ cho cái khác người đi lên Nam ạ!” Tôi không reply lại Linh, im lặng để em hiểu là tôi đồng ý với những lời em nói; hoặc chí ít nó cũng không gây thêm sự tự ái cho người luôn có cách suy nghĩ áp đặt lên kẻ khác như em.

Một năm sau, em sang Bỉ du học, chát với tôi em nửa đùa, nửa thật: “Em đi để trốn chạy mùi vị khác lạ của quê nhà. Nhưng em vẫn nhớ anh nên không quên ViệtNam được.” Tôi thường không bận lòng lâu vì những câu khiêu khích kiểu đó. Tôi biết những cô gái tôi yêu không thuộc tuýp người chịu được cô đơn lâu dài. Họ tìm đến tình yêu giống như đi tìm cảm hứng sáng tác trong văn học; đam mê, nóng bỏng ngay đấy, mà chỉ chia tay chốc lát thôi, tôi đã thấy kẻ đi lấy chồng, kẻ ở trong vòng tay của người khác ngay rồi. Nghe đâu Linh sống chung nhà với một du học sinh người Úc đến khi chuẩn bị về nước thì chia tay. Gặp lại nhau trong thang máy của toà soạn, em vòng tay qua cổ tôi bảo: “Em vẫn nhớ mùi thơm của cơ thể anh - một thứ hương lạ lùng khiến hàng đêm liền em đi tìm trên đất khách mà không ra.” Tôi thấy đàn bà là một giống kì lạ, không có quy luật nào mà cưỡng chế được. Có khi họ ra đi chỉ vì một mùi hương, rồi lại cũng vì mùi hương đó mà phải quay về. Tôi nhớ lại những đêm dài tôi và Linh bên nhau trong căn phòng nhỏ bé của em, tự thấy trái tim mình vẫn trơ ra một khoảng trống vô hồn, thênh thang khó có hi vọng tìm được thứ gì mà bù đắp.

*

*      *

Tôi chở nội đi đám cưới con của một người họ hàng xa sống ngay cùng thành phố. Cả buổi trưa hôm đi về tôi thấy Nội thẫn thờ, bỏ cơm vào phòng ngồi nhai trầu một mình. Đêm rồi, Nội mới bảo: “Đám cưới thời giờ lạ quá con à! Chẳng có lấy một miếng trầu, cũng không còn ai biết têm trầu cả. Mọi điều vuột đi nhanh, Nội già rồi.” Tôi nghe cái giọng nghèn nghẹn của nội mà thấy bức bối trong lòng. Xã hội càng giàu có, thăng tiến bao nhiêu thì càng dễ để cho cái nguồn cội mau chóng bị đơn giản hoá và xếp xuống thứ yếu. Và biết bao người còn trẻ, trong đó có cả tôi dường như cũng đang để mình bị đồng hoá mà không hề biết hoặc giả có biết thì cũng lặng thinh không quẫy đạp làm gì.

Sức khoẻ của Nội tôi vài tháng sau đó xuống đi nhanh chóng. Nội tôi mất lặng lẽ vào đêm, thanh thản và giản đơn như chính cuộc đời của Nội. Đám tang Nội mưa phùn sụt sùi, lấm len và ướt át. Tôi không chịu được cảnh người ta đưa con người mà mình yêu nhất trên đời ấy đi ra giữa cánh đồng vắng vẻ, hoang lạnh và vùi lấp dưới tầng tầng lớp đất mỡ gà sền sệt, dinh dính kia. Trong suốt cả buổi chiều u uẩn, tôi ngồi bệt bên nấm mộ của Nội. Tôi thấy mắt mình ươn ướt, cay xè, vị nồng nồng của lá trầu dường như ngưng lại trong nhang khói vướng vào không gian. Những đám mây vần vũ kéo thành hình đen đặc, lạnh lẽo bao vây để tôi chợt nhận ra rằng: Nội đã mang theo cả một khoảng trời, khoảng mà người ta gọi là nguồn cội, khoảng bình yên, trong trẻo nhất của tâm hồn tôi. Mảnh của kí ức ghép chồng chéo, nhói lên một nỗi đau không thể diễn tả thành lời.

*

*      *

Nội mất, cuộc sống của tôi trở nên chênh vênh. Tôi tìm mọi cách để có thể ươm được một nhành trầu lên ban công trước của phòng, nhưng ý định ấy không thực hiện được, phần vì không nhận được sự ủng hộ của mọi người trong gia đình, phần khác vì nhà thành phố thiếu đất và không gian cho cây trầu bám rễ, toả nhánh. Tôi đem một nhành trầu trồng lên khu đất Nội yên nghỉ - những lá trầu xanh ngắt dưới ánh nắng mùa hè rợp một tấm thảm phủ lên mộ. Có những miếng trầu nhai, Nội tôi có lẽ sẽ không buồn.

Một buổi chiều tháng 9, tôi ra thăm Nội. Từ xa, tôi nhìn thấy bóng của một người con gái. Cô gái trạc chừng 23 tuổi, mái tóc mềm bay loã xoã rủ xuống khuôn mặt tròn trĩnh đang lúi húi têm những lá trầu và xếp vào đĩa. Em để một đĩa trầu lên mộ Nội tôi, còn một nửa đặt lên khu mộ bên cạnh. Em ngồi tựa vào thảm cỏ xanh, nói khe khẽ: “Ngoại à! Ngoại ở đây đừng buồn nhé! Ngoại làm bạn với Nội của anh gì con không biết tên này. Con thấy anh ấy cũng hay ra đây thăm nội của anh ấy lắm. Con đã xin Nội của anh ấy trầu mang về đây cho Ngoại, con xin rồi Ngoại à. Ngoại đừng lo cho con, con sống tốt lắm. Sáng nay, con đã nhận bằng Đại học rồi đấy Ngoại ạ. Rồi con sẽ đi làm, sẽ sống vui vẻ.” Tôi lặng lẽ đứng chờ rồi lặng lẽ đi theo cô gái vào một con ngõ nhỏ đến căn nhà cấp 4 nhỏ bé nép vào thân cây dừa. Lần đầu tiên trong cuộc đời mình, tôi đi mà không biết mình phải làm gì. Cuối cùng, tôi cứ đứng trong góc tường nhìn chăm chăm về ngôi nhà có cô gái, ánh điện hắt leo lét ra gót giầy của tôi những khoảng loang loáng, vô định.

- Anh gì ơi! Đừng đi, em nhờ!

Tiếng gọi cất lên phía sau lưng làm tôi giật mình quay lại.

- Em biết là anh đứng đây lâu rồi, sao anh lại đi theo em?

Cô gái có đôi mắt mở to và hàng lônghẳng tắp nhìn xoáy vào tôi, vẻ vừa tò mò, vừa thân thiện. Tôi hỏi lại:

- Thế sao em biết anh đi theo mà cứ dẫn anh về nhà?

- Em không dẫn anh về nhà, em chỉ biết là có người đang đứng trước cửa nhà em. Em ở một mình lâu rồi, nên linh tính nhạy lắm.

Tôi cười xoà với cô gái, tự nhiên cảm giác gần gũi, thân thiết ngập lên trong tim mình.

- Em muốn trả lại anh cái này.

Trong lòng bàn tay nhỏ của cô gái là chiếc cối giã trầu nhỏ của Nội tôi. Tôi thấy tay em run run và tay tôi cũng vậy.

- Sao em lại có nó?

- Thế sao anh lại bỏ quên vật mà anh yêu quý nhất? - Em nhìn thẳng vào mắt tôi nói như thể nói với chính mình.

Em nhìn thấy nó trên mộ của Nội anh vào buổi chiều Nội anh mất; em thấy anh ngồi mãi ở ngoài đó không chịu về. Chắc tại buồn quá nên anh chẳng nhớ gì cả. Anh biết không? Ngoại em lúc sống vất vả lắm. Ngoại đi nhặt giấy vụn nhưng một mực bắt em đi học. Ngoại em chỉ muốn có một cái cối xay trầu thật đẹp, nhưng chẳng bao giờ giám mua. Khi yếu rồi, Ngoại thèm trầu nhưng không ăn được toàn bắt em cắn dập trước. Chỉ cần ngậm thôi, hương trầu cũng làm Ngọai khá hơn. Khi nhìn thấy cối trầu của Nội anh, nước mắt em cứ chảy. Thế là em cất nó. Khi em có thể kiếm ra tiền, sắp có thể phụng dưỡng ngoại thì ngoại đã không còn.

Tôi nắm lấy bàn tay cô gái - bàn tay mỏng manh và mềm đến lạ, rồi đưa tay vuốt giọt nước mắt rớt trên má em. Tình yêu thương nhiều khi phá vỡ những ranh giới tưởng chừng như không thể vượt qua giữa hai con người xa lạ. Trong giây phút ngắn ngủi ấy, trái tim nhạy cảm của cô gái khiến tôi nhận ra rằng, trong cuộc sống này, tôi không phải là kẻ kì quặc. Tôi đã đúng khi yêu thương và tiếc nuối nguồn cội của mình. Bởi hạnh phúc của một con người có khi chỉ giản đơn là được tìm về nơi mình sinh ra, lớn lên, nơi ôm ấp, chở che mình; và nhận ra con người thật của mình trong đó. Hương trầu đã là một phần của cuộc đời, là dòng máu và là cả tâm hồn của tôi, và của em nữa.

*

*      *

Đêm, thành phố dày đặc những ánh sao trời, mát mẻ và khoạt, tôi nắm tay em đi giữa phố đông người.

- Anh kìa, nới lỏng tay em ra chút nào, anh làm em đau đấy!

Em nói thế nhưng lại đưa tay kia vòng qua người tôi.

- Anh đang nghĩ, nếu không có chiếc cối giã trầu của Nội thì chúng ta sẽ thế nào?

- Hương trầu sẽ giúp em tìm ra anh. Mình sẽ không bao giờ lạc nhau anh ạ.

Ta không bao giờ có thể yêu nhau khi chưa hiểu được mình là ai, mình từ đâu đến và cần gì? Tôi đã tìm thấy em ở ngay chính nơi mà tôi ngỡ mình đánh mất tất cả. Tình yêu thương đã chiến thắng định mệnh bình thường.

Tháng 10 này, tôi và em làm đám cưới. Một đám cưới giản đơn nhưng nhất định sẽ có những lá trầu têm hình cánh phượng - những cánh trầu mang một ước mơ bay.