Ông cụ lại tiếp tục cầm từng nửa mình con cá một đặt vào đống lưới cũ, lau lau, hết mặt bụng lại lật sang mặt lưng. Lau xong miếng nào lại lấy giấy bản bọc kín để rải ra một góc nia. Trông những miếng cá lau khô, bọc trong giấy bản cảm giác như đấy là một miếng thịt nạc dài và nhỏ gần bàng bàn tay, được lọc từ một tảng thịt mông sấn ra, chứ không phải là lọc ra từ những con cá mè chỉ nhỉnh hơn ba ngón tay.

Ngoài bế nước gần cầu ao, Túc đã dọn xong cối cho Cải ngồi giã riềng, còn Túc đang cầm cái rá tất tưởi đi ra lối ngõ xóm. Chắc là ra bờ ao phía ngoài hái lá vọng cách, hay vào nhà Vần xin lá sung.

Dưới nhà, bà Mải đang cầm cái muôi cạo xoàn xoạt vào đáy nồi gang, dễ nấu được tới ba bốn bơ gạo. Nhà này chỉ có bốn miệng ăn, hai ông bà và cậu con trai, cô con gái, ngày thường chả bao giờ phải nấu cơm bằng cái nồi ấy. Hôm nay tuy là không có Điền ở nhà, nhưng lại thêm tới hai người, anh Cải chả nói, chứ bố thằng Túc hai bơ gạo cũng đi bay. Mới lại, thừa một tý còn hơn thiếu, nên cứ nấu vào cái nồi gang này cho nó rộng rãi.

Ông Mải thấy bà vợ cạo xoàn xoạt cái nồi gang dưới nhà, quay xuống bảo:

- Bà định nấu cơm nồi ấy cơ à. Gỏi nhiều, chi ăn những gỏi cũng no, còn ăn được bao nhiêu lắm nữa mà nấu nồi ấy.

Nhưng chẳng biết bà vợ có nghe thấy, vẫn cắm cúi cạo hết đám cháy khô bén vào đáy nồi từ bao giờ chưa cạo rửa. Giây lát, mới thấy bà bê cái nồi ra cầu ao đổ nước vào ngâm, rồi mang chiếc nồi gang con mọi ngày vẫn nấu cơm ra bể nước.

Cũng phải bằng người nấu chín nồi xôi, bốn người: ông Mải và bà vợ, Túc và Cải, mỗi người một tay nhặt, rửa lá lộc thơm, giã riềng, dọn nong nia, dao thớt chỗ ông Mải vừa làm cá, lại không kể trước đó hàng giờ, ông Mải và Túc đã đánh mổ, lau chùi cá, mọi công việc cho một bữa gỏi cá mới hòm hòm. Công việc mới hòm hòm chứ chưa hẳn đã xong, có thể mời nhau ngồi vào mâm được, là vì còn công đoạn cuối cùng chưa bày ra bát đĩa đặt lên mâm. Đấy là cá chưa thái ra, bóp riềng, nồi bỗng còn đang nấu dưới bếp. Cả hai thứ ấy không thể làm sớm để chờ đến bữa được. Ông Mải xách cái thớt gỗ nghiến vừa làm xong, rửa ráy phơi ráo nước ngoài sân vào, đặt xuống gian làm cá ban nãy, nhưng không cần lót nia nữa, cứ thế ngồi thái cá. Túc ngồi cạnh, cầm từng miếng cá bọc giấy bản ra, bóc hết giấy đi, rồi đặt cạnh thớt cho ông cụ thái. Thái xong con nào, ông cụ lại đập củ tỏi rắc lên, rồi bốc dúm riềng giã nhỏ tơi để trong cái bát ô tô bên cạnh bỏ vào, lấy tay bóp bóp cho đều đê riềng tỏi dính vào từng miếng cá, đến không còn nhìn rõ miếng cá hay miếng riềng nữa mới bày gỏi vào đĩa. Khi hai chiếc đĩa được bày gỏi cá đầy tú ụ, ông Mải mới giục Túc xuống bếp xem nồi bỗng bà nấu có khi được rồi đấy, bắc lên ăn nóng cho ngon, chứ để nguội lại tanh đấy. Nhưng Túc mới kịp xách cái thớt, con dao ông Mải vừa làm xong, ra dựng ngoài cửa, thì bà cụ đã bê nồi bỗng lên, bảo:

- Xong cả rồi đây, ông ơi.

Ông Mải vừa cầm cái chiếu trải ra gian bên cạnh, vừa nói:

- Ăn ở bên này, bà ạ. Chỗ ấy vừa làm cá sợ còn mùi chăng.

Cải cũng vội đi ra ngoài bể nước cầm cái rổ lá lộc thơm vẩy vẩy cho ráo nước, rồi mang vào để cạnh mâm gỏi ông Mải vừa đặt vào giữa chiếu.

Bà Mải đặt nồi bỗng ở ngoài chiếu, mở hé cái vung như có ý cho cả nhà thấy cái mùi thơm thơm, chua chua, cay cay của nồi bỗng cá bà nấu. Nhưng ông lại vội bảo:

- Ấy ấy, đạy vung lại đi. Bà mở ra thế nguội hết còn gì. Cái món gỏi cá, bỗng phải nóng giẫy đành đạch, ăn sụt xà sụt xịt mới ngon. Nào thôi, ngồi vào đi. Bố Túc còn làm gì ngoài ấy.

- Con lấy thêm ít tỏi.

Túc cầm một nắm tỏi đã bóc sạch vỏ vào bỏ xuống cái bát cạnh mâm, rồi giục Cải:

- Bác ngồi vào trong, cạnh chỗ ông kia. Để em với bà ngồi ngoài đầu nồi cho.

Ăn gỏi chứ có ăn cơm mấy đâu mà ngại xới.

Bốn người ngồi bốn góc mâm. Ông Mải tay cầm chai rượu lên, bảo:

- Mỗi người uống tý rượu cho nóng bụng, rồi hãy ăn gỏi cho yên tâm này!

Nói xong, ông nghiêng chai rót rượu ra từng chén. Cứ rót xong một chén, đưa lại phía người nào, ông lại nói: “Mời bà”. Bà cụ đưa tay ra đỡ chén rượu. Rồi đến: “Mời bác Cải”. Cải chậm rãi đưa cả hai tay ra đón chiếc chén. Ông cụ lại với tay chéo qua mâm: “Mời bố Túc”. Túc vội nói: “Ông cho con xin”. Cuối cùng đến chén của ông, như đê nói thay lời tự mời, ông bảo: “Đây của tôi”. Mọi người biết ý cũng nâng chén rượu đưa về phía ông, đợi ông đặt chén rượu lên môi uống một ngụm, rồi mình mới uống. Chờ cho mọi người đặt chiếc chén xuống mâm, ông Mải mới cầm đôi đũa chỉ chỉ vào đĩa gỏi, nói:

- Nào, mời bà, bác Cải, bố Túc, xem đi chứ! Xem món gỏi hôm nay thế nào.

Ông huơ huơ đôi đũa, ra ý mời mọi người. Rồi nhón tay nhặt mấy cái lá lộc đặt vào bát, sau đó mới nhè nhẹ gắp một miếng gỏi để vào, cầm thìa xúc bỗng rưới lên. Mùi lộc thơm, mùi riềng bóp cá, mùi bỗng bốc hơi quyện vào nhau chỉ nhìn, chỉ ngửi đã muốn ăn. Cải nhấp ngụm rượu, đặt chén xuống mâm, nhưng cứ ngồi nhìn ông Mải, rồi bà cụ và Túc ăn đến miếng thứ hai, mới nhón tay nhặt lá lộc thơm để vào bát, gắp gỏi đặt lên, cuối cùng là lấy thìa múc bỗng rưới lên trên gỏi, rồi bê bát và ăn. Không phải Cải giữ ý giữ tứ gì, mà thực tình cũng muốn biết cách thức ăn gỏi thế nào để bắt chước, vì lâu lắm rồi, Cải mới lại được ăn một bữa gỏi do chính những người sành gỏi cá tự làm. Cả nhà này, ông, bà, Điền và cô em gái đều ăn được gỏi cá. Ông bà đang ăn ngon lành kia. Điền đi vắng không nói. Còn cô Viên thì từ nãy đã thấy ông san đĩa gỏi ra một cái đĩa con đưa cho bà mang xuống nhà dưới, hẳn là để phần cô con gái đi làm đồng chưa về. Mọi người ngồi ăn vẻ ngon lành lắm. Túc không biết có uống được rượu, mà đã thấy hai lần đưa chén về chỗ ông cụ. Còn Cải, có mỗi chén vẫn còn đến già nửa. Ông Mải cầm chén rượu lên, ngó sang chiếc chén của Cải, giục:

- Anh Cải uống đi chứ, sao còn nhiều thế kia. Cái món gỏi là phải đưa cay vào mới đậm đà, thơm ngon được.

Bà Mải cũng nhìn Cải, bảo:

- Ông nói đúng đấy! Bác cứ uống vào, rồi gắp gỏi ăn đại đi mới thấy ngon. Chứ chỉ ăn gỏi, không uống rượu, như đàn bà thế, ăn chả được mấy đâu.

Túc cầm chén rượu dơ lên:

- Nào, bác với em cùng cạn nhá!

Cải nâng chén rượu lên, nhìn Túc dốc một cái hết chén rượu, vội nói:

- Tôi hết một nửa cũng được nhá?

Ông Mải bày cách cho Cải:

- Anh uống với Túc nửa chén, còn một nửa uống với tôi.

Nói xong, ông cụ cầm cái chén uống luôn chỗ rượu dở, rồi đặt chén xuống, cầm chai rượu để cạnh chỗ ông ngồi, mở nút lá chuối, rót vào chiếc chén của ông. Đoạn, đưa cả chai cho Túc, ra ý bảo: “Rót uống đi!”. Túc vội đón cái chai: “Con xin ông”, rồi nghiêng chai rót rượu vào chén của mình. Ông cụ nhón mấy cái lá lộc thơm đặt vào bát, gắp cá, rưới nước bỗng lên, bưng bát và. Ăn xong miếng gỏi, ông Mải mới cầm chén rượu nói với Cải:

- Nào, trai vô tửu như cờ vô phong, uống đi! Tôi với anh cạn chén! Mừng anh về huyện mới ngần ấy ngày, xem ra đã có nhiều lời hay tiếng tốt. Nhưng muốn hay, muốn tốt đến mấy, hễ động thiên tai một tý là dân đói nhao lên như năm nay, thì tốt mấy cũng chẳng để làm gì.

Cải cũng cầm chén rượu dơ ra:

- Con xin ghi lòng tạc dạ lời ông. Nhưng cũng xin ông hết lòng giúp đỡ, bảo ban làm thế nào để dân thoát được cảnh túng đói, thì ông con mình mới có nhiều dịp vui như hôm nay. Phải không ông bà và chú Túc!

Hai ông con chạm chén. Cải biết ý tay cầm chén rượu hơi thấp xuống, so với chén của ông Mải, chỉ chạm hơi nhè nhẹ, chứ không chạm cạch một tiếng như với Túc ban nãy. Ông Mải uống ực một cái hết chén rượu, rồi đặt cái chén xuống mâm, tay cầm chai rượu:

- Chén của bố Túc đâu?

Mồm hỏi, nhưng tay ông lại quơ ngay chén rượu của Cải bên cạnh. Bà vợ thấy thế vội lên tiếng:

- Ông làm sao thế, hay đã say rồi?

- Say… đâu mà… say…!

Túc vội cầm cái chén của mình, vẫn còn tới nửa chén rượu, đặt trước mặt ông cụ:

- Đây ông ơi, chén của con đây! Vâng, ông cho con xin.

Ông Mải nghiêng cái chai nửa lít, quen gọi là chai na, vì loại chai này xí nghiệp dược phẩm quốc doanh thường đóng rượu thuốc canh -ki -na, nên dân gọi nhiều thành quen, rót xuống cái chén Túc vừa đặt trước mặt. Cả bốn cặp mắt đều nhìn vào cái miệng chai trên tay ông đang tỳ gần miệng chén, nhưng không biết có phải vì hơi men làm vướng mắt, mà cả ba người đàn ông không ai nhìn thấy ông Mải đã rót tràn cả rượu ra ngoài chén. Chỉ có bà cụ vội kêu lên:

- Kìa ông! Đầy tràn ra ngoài hết rồi!

Nhưng ông dường như chưa biết. Có lẽ ông say thật rồi. Cải phải vội đưa tay ra nâng cổ chai lên, cho rượu không chảy ra được nữa, rồi thuận tay đón lấy cái chai. Ông cụ đưa tay cầm chén rượu, nhìn kỹ mấy ngón tay ông đã hơi run run. Khi ông cầm chén dơ lên, cái chén nẩy bẩy, sóng sánh rượu ra ngoài. Túc biết ý đỡ lấy chén rượu:

- Con xin ông!

Ông Mải đưa chén rượu cho Túc, rồi quờ quờ cái chén của ông. Bà biết ý, đưa ngay cái chén của Cải chỉ còn lưng chén rượu đến sát tay ông:

- Đây chén đây. Ông cụng với bố Túc đi rồi ăn gỏi, không bỗng nguội hết cả rồi!

Nhưng ông đã đưa tay ra ý gạt tay bà đang cầm chén, giọng rất tỉnh:

- Bà cứ để đấy. Tôi đã say… say đâu mà!

Rồi với chén rượu của mình ở bên cạnh, cầm chai rượu rót đến khi rượu ngang bằng miệng chén, liền cầm lên, dơ về phía Túc:

- Nào, tao với bố Túc! Mừng cho vợ chồng mày, bốn bàn tay làm cho bảy miệng ăn, mà cái tháng giáp hạt này chưa bị đứt bữa nào, thế là giỏi, giỏi lắm!

- Con cảm ơn ông! Nhưng cũng long đong lật đật lắm ông ạ. Dẫu sao cũng còn may là làng này, đội này có chú Điền biết hy sinh nhận ngay kỷ luật cách chức chủ nhiệm, để không ai ra vào dòm dỏ gì nữa, mới được yên đến bây giờ…

Túc mới nói đến đấy, bà Mải vội kêu lên:

- Kìa, bố Túc! Say rồi! Nói năng lảm nhảm rồi!

- Con… con nói bàng thạt, chư chư… chư kông sai đau. Khong có mõi họ may sao khoan sản thi có ma đoi nhan răng ra rôi (Con nói bằng thật, chứ chứ… chứ không sai đâu. Không có mỗi hộ mấy sào khoán sản thì có mà đói nhăn răng ra rồi!).

- Bố Túc! Say quá rồi đấy! - Bà Mải nhìn Túc, nói gắt.

Nhưng lại nghe tiếng ông Mải bảo:

- Bà cứ mặc nó! - Rồi giọng ông bỗng trầm hẳn xuống, không biết nói Túc hay nói ai. - Uống mấy mà say.

Như hiểu ý chồng, bà vợ cầm bát bỗng trên mâm đổ vào cái nồi để bên cạnh, nhìn ông nói:

- Ông con cứ tà tà, vừa uống vừa nói chuyện. Tôi mang nồi bỗng đi đun lại cho nóng, chẳng nguội hết rồi.

- Ừ phải, bà dồn cả vào mang đun lại cho nóng. Cái giống ăn gỏi là bỗng phải nóng giẫy đành đặch mới ngon.

Nghe ông bảo bà thế, Cải vội ngẩng nhìn ông Mải đến vài giây. Dáng người quắc thước, khuôn mặt vuông chữ điền, đôi tai to, hơi cụp vào trong, chỉ nhìn đã thấy tướng mạo mạnh mẽ, cương trực, phúc hậu. Người có tướng mạo ấy, nếu gặp thời gặp thế, chưa biết chừng làm tới công hầu danh tướng là đằng khác. Đã qua tuổi sáu nhăm, nhưng đôi mắt vẫn còn nhiều lòng đen, uống đến mấy chén rượu chưa thấy vẩn đường đỏ trong con ngươi, như ở những người cùng độ tuổi. Chỉ nhìn vào đôi mắt, không thể nói ông say rượu. Mà say thế nào được, khi nghe ông vừa giục bà mang nồi bỗng đi đun lại cho nóng. Người say không thể nói rành rẽ như thế. Cả Túc nữa. Túc cũng chưa say, hay không say thì cũng thế. Ba người có một na rượu vẫn còn gần nửa, sao có thể say. Cải nhón tay nhặt cái lá sung, rồi lá vọng cách, lá mơ, đinh lăng đặt vào bát ông Mải, nói:

- Chú Túc vừa nói cái gì thế, hả ông? Con nghe chẳng hiểu đầu trê đuôi nheo ra làm sao cả.

- Hừ, nghe làm gì cái thằng ấy. Anh cứ để đấy, tôi lấy được mà. Tà tà, chờ bà mang bỗng lên.

Ông Mải vừa dứt lời, thì ai như con gái rượu, chưa thấy người đã thấy tiếng vọng vào từ ngoài cổng:

- Ối, mẹ nấu bỗng hay nấu gì mà thơm thế?

Cũng vừa lúc bà Mải bưng nồi bỗng trong bếp đi ra:

- Sao về muộn thế con? Mau rửa chân tay rồi vào ăn luôn thể.

Cô con gái năm nay đã hăm sáu tuổi, có lớn mà chưa có khôn, chẳng ý tứ gì, hay không biết nhà có khách, vừa đi vào sân vừa nói bô bô:

- Lúa nhà mình chín hết rồi. Có khi không chờ anh Điền về nữa, mai gặt đi thôi, mẹ ạ.

Bà mẹ nhìn con, nói như gắt:

- Ai hỏi cô lúa má. Tôi hỏi sao về muộn cơ mà?

Nghe bà mẹ quát cô con gái, Cải vội nhìn ra sân. Viên cũng đang định nói với mẹ câu gì, nhưng mắt còn mải nhìn vào trong nhà, nhận ra Cải, chợt dừng. Cải nhìn cô con gái rượu của ông bà Mải, so với lần gặp trước, Viên không thay đổi là mấy. Vẫn người cao, nhỏ nhắn, nước da ngăm ngăm, khuôn mặt dài, giống bố nhiều hơn là khuôn mặt tròn bánh đúc của mẹ. Viên có nét tươi giòn, xinh đẹp ở đôi mắt to đen, lóng lánh như có ngấn nước và một cái nhìn cương nghị, rất giống đôi mắt ông Mải. Người ta bảo con gái giống cha giàu ba đụn, Viên chẳng biết sau này có giàu, chứ long đong thì đúng là long đong rồi. Cái hồi Điền xin cho lên làm ở ban nông nghiệp huyện, tưởng mười mươi thông dòng bén giọt thì thuận cả mọi đường, học trung cấp nông nghiệp, về làm ở ban nông nghiệp là đúng ngành nghề, được ít lâu lại có những mấy đám, chẳng tối thứ bảy, chú nhật nào không đến nhà đèo đi chơi, có hôm còn lên tận thành phố, sáng sau mới về. Thế rồi đùng một cái dậu ngã bìm leo, Điền bị kỷ luật cách chức chủ nhiệm, thì em gái cũng bị giảm biên về nhà. Tay trắng lại hoàn tay trắng. Còn bây giờ. Viên bị bà mẹ dồn cho một thôi một hồi thì ngớ ra, định cãi, nhưng khi nhìn vào trong nhà, nhận ra Cải đang ngồi bên mâm cơn, chợt dừng. Cải chờ cho cô con gái rượu ông Mải bước lên hiên, mới chào:

- Mời cô Viên về ăn cơm. Sao làm đồng về muộn thế em?

- Anh mới xuống chơi với thầy mẹ em ạ! - Rồi Viên vừa đi vào nhà, vừa tuồn tuột nói như để cả nhà thông cảm cho việc đi thăm đồng về chậm của mình - Ối giời, sáng nay giá không có mấy người ở ngoài đồng Láng nữa, có lẽ mẹ con nhà chị Nhiệm bị anh em nhà Bường đánh cho chết mất. Ai đời, hai mẹ con chị ta mới cắt của nhà Bường chưa được lưng thúng lúa chúp đầu bông. Thế mà không biết ai về mách, hai anh em nhà nó chạy ra vừa dằng thúng, vừa đấm đá mẹ con chị Nhiệm túi bụi. Lúc đầu mấy người lại cứ tưởng chỉ doạ thôi, chứ sao dám đánh. Nhưng sau thấy mẹ con chị Nhiệm cứ sấn vào, hoá ra đánh thật. Một bên gậy, một bên liềm, cứ giơ lên, bổ xuống trông sợ quá. Mấy người ùa đến can, thì ra cái Nhiên, con gái chị Nhiệm, bị chúng nó phang một nhát vào cánh tay, chị Nhiệm tức quá xông vào một, hai định liều với anh em nhà Bường. Thế là bác Sủng gái và anh Mên với con, vội đưa con Nhiên lên bệnh viện. Còn mấy ông, bà đang gặt cũng bỏ đấy, đưa chị Nhiệm về uỷ ban giải quyết.

- Giải quyết cái con khỉ, cắt trộm lúa của nhà nó thì nó đánh cho là phải. Không thế để mấy người dầy ăn mỏng làm, làm loạn hết à! - Túc vội buông đũa xuống mâm, ngẩng lên nói.

Bà Mải cũng tiếp lời:

- Mà cái nhà Nhiệm cũng lạ, hai mẹ con béo như vâm, làm không chịu làm, chỉ nhăm nhăm nhà ai có cái gì hở ra là lấy. Lúa người ta còn xanh thế, kéo nhau ra cắt lỏi, ai chả bực. Thế cái Nhiên đã về chưa, hay vẫn nằm trên bệnh viện, hả con?

- Nó vẫn nằm trên ấy. Nhưng đã có bác Sủng gái trông nom. Con với anh Mên về. Nhà mình có định gặt không, hả mẹ? Nếu gặt thì tiện có anh Túc đây, mai đổi công cho em với anh Túc nhá? Hôm nào bên anh gặt, em gặt trả.

Nghe con gái nói, bà Mải chưa kịp nói gì, ông Mải vội quay ngoắt lại:

- Việc đâu của mày mà gạ đổi chác, hả! - Rồi như biết mình lỡ lời to tiếng với con giữa bữa ăn, ông quay nhìn Cải và Túc bảo: - Ơ kìa, anh Cải với bố Túc, cả bà nữa, ăn đi, ăn đi chứ! Kệ nó về sau ăn sau. Cái món gỏi cá để lâu ăn mất ngon.

Nói xong, ông với tay lấy chai rượu đang để cạnh chỗ Túc ngồi, nhưng nghĩ sao lại dừng. Túc biết ý cầm chai rượu đặt vào cạnh mâm. Bữa ăn không ai bảo ai mà dừng lại giữa chừng. Cải đưa mắt lặng lẽ nhìn cả ba người, bắt đầu từ ông Mải, sang bà vợ, đến Túc. Rồi lại nhìn trở lại. Cả ba người như đều có hàng mi cum cúp, giống nhau. Cả ba người như đều có nét mặt thâm trầm, bí hiểm. Cả ba người như đang cố kìm nén một cái gì, có lẽ không còn giữ kín như hũ nút được nữa, hay ít ra vừa mới xong đã bắt đầu có vết rạn. Cải đưa đôi mắt đã có những vệt đỏ của rượu chạy ngang dọc trong con ngươi, lặng lẽ nhìn ba người, rồi dừng lại ở ông Mải, cất giọng khê nồng xền xệt không biết là của rượu, hay của sự mệt mỏi:

- Ngày con mới về nhận công tác ở huyện, cũng gian nhà này, con đã nói với ông, ông còn thương con như ngày xưa, xin ông hãy nói thẳng, nói thật với con những gì ông biết, ông nghe, ông thấy. Đấy là cách tốt nhất ông giúp con hoàn thành nhiệm vụ đảng và nhân dân giao cho, mà cũng là nhiệt tình của ông đóng góp cho phong trào chung của huyện nhà.

Bà Mải như ngại có điều gì xảy ra, vội lên tiếng:

- Thôi, ăn cơm đi bác Cải với bố Túc. -Rồi quay nói với chồng: - Ông mọi khi chỉ một hai chén, hôm nay có nhắm, tôi thấy uống tới mấy chén rồi đấy!

Viên cũng bê thức ăn để phần mình từ cái chạn con dưới bếp lên, ngồi cạnh mẹ, tay cầm cái bát, quay hỏi bố:

- Bố ăn cơm con xới?

Bà Mải cũng bảo:

- Ông ăn bát cơm cho nóng, ông ạ!

Nhưng đã thấy ông cầm chai rượu dốc nghiêng xuống cái chén đặt trước mặt. Rót cho mình, rót vào chén của Cải, rồi của Túc. Đoạn, cầm cái chén giơ lên:

- Nào, ông con mình uống đi. Cái món gỏi cá phải có tý cay mới vào. Nào, anh Cải, bố Túc! Vừa ăn vừa uống. Hết chỗ này, làm vực cơm cho chắc bụng.

Nói đoạn, ông đưa chén lên môi. Túc cũng nhanh tay cầm chén rượu. Chỉ có Cải vẻ ngập ngừng. Có tiếng bà gàn:

- Kìa ông! Say rồi đấy.

- Tôi mà say á! Có ba chỗ này cũng không thể say. - Ông cầm cái chai giơ lên. - Nhưng cái giống rượu nó phải thế. Tái nhập ngôn xuất mới là người biết uống, lại vẫn biết mình không thể say. Chứ còn cái anh chỉ có nhập mà không có xuất, mặt cứ mỗi lúc một tái đi, thì chỉ có là say bí tỷ. Hi hi ha ha…

Bà vợ như để thử chồng, xem cái độ chính xác trong lời nói của ông còn được đến đâu:

- Thế ông có nghe thấy bác Cải vừa nói gì không nào?

- Sao tôi lại không nghe. Chung quy là anh ấy muốn biết cái chuyện bà với con Viên nói từ nãy đến giờ về lúa má nghĩa là thế nào, đúng không, anh Cải? Nhưng hẵng uống đi đã! Uống hết chỗ này mừng cho mẹ con nhà Nhiệm thoát đòn anh em nhà Bường. Rồi tôi sẽ nói cho mà nghe. Này, uống…!

Ông Mải cầm chén rượu kề vào môi, rồi dốc cả chén rượu vào CỔ. Ông vừa đặt cái chén xuống cạnh mâm, vừa hà một tiếng rõ to như thể dốc cái túi hơi chứa bao nhiêu men trong ruột gan ra hết bên ngoài. Cải đang cầm cái chén trong tay, nhìn ông Mải, rồi nhìn Túc. Thấy hai người đã đặt chén xuống mâm, Cải cũng không thể không uống. Anh ngập ngừng đặt chén lên môi, nghe tiếng ông Mải nói:

- Tửu bất khả ép, nhưng đã cụng chén thì phải nhấp một tý gọi là có, cho may. Còn, đưa bố Túc, uống đỡ hộ bác Cải đi nào.

Cải nhấp môi, rồi đưa chén rượu cho Túc. Túc cũng là tay uống được, chén rượu đầy, chỉ dốc một hơi chứ không cần hai. Khi Túc vừa đặt cái chén xuống cạnh mâm, ông Mải nhìn Cải chậm rãi nói:

- Thực tình, tôi với thằng Điền, hai bố con cũng bàn nát nước ra rồi. Giấu anh thì không nỡ. Nhưng nói ra khi nào cho tiện lợi đôi đường, anh không nghĩ chúng tôi là loại làm càn, bất chấp chủ trương, chính sách của đảng, nhà nước. Không, anh cứ để tôi nói cho hết cái ý của bố con tôi bàn nhau. Mà nói xong cũng không ảnh hưởng đến bát cơm của dân, như cái lẩn thằng Điền nhà tôi bị cách chức chủ nhiệm. Bởi suy cho cùng, làm gì thì làm, nghĩ gì thì nghĩ, cũng chỉ vì bát cơm, manh áo của dân thôi. Thế mà dân lại chưa đến mùa đã hết thóc, lúa chưa chín đã phải đi gặt lỏi, cắt trộm về mà ăn, đến nỗi đánh nhau vỡ đầu sứt trán như mẹ con nhà Nhiệm, thì hỏi quản khoán tập thể đê làm cái gì? Thế nên, nói thực với anh…

- Kìa ông! - Cùng một lúc như cả bà Mải và Túc vội kêu lên.

Nhưng ông Mải như vẫn không nghe thấy, cứ nói theo ý mình:

- Thế nên, nói trên có giời, dưới có tiên tổ, hôm nay tôi không giấu gì anh, nói thẳng ra rằng, tiếng là thằng Điền bị kỷ luật về tội giao ruộng khoán cho xã viên làm, nhưng ở đội này, làng Phương Trà này, chi bộ đội sản xuất vẫn giữ y nguyên cái nghị quyết đã nhất trí với nhau trong cái buổi toàn thể đảng viên ăn thề dạo nọ. Chỉ khác là đội phải khoán ngầm, khoán chui, mọi người phải giữ mồm giữ miệng, không hở ra với người bên ngoài như nghị quyết chi bộ ghi rõ thế. Cũng không dám làm rộng, chỉ giao cho mỗi hộ một vài sào. Đội giao ruộng cho các hộ gọn vào một hai khu đồng ở xa làng, ít người qua lại, nên dẫu người cùng xã bất chợt đi qua cũng không thể nhận ra làng này khoán ruộng cho hộ.

Cải cứ ngồi ngây ra, như người vừa bị trúng phong. Nhưng đầu óc không thấy choáng váng mà chỉ tê tê, giật giật, giống những khi làm việc căng thẳng. Anh biết những điều ông Mải nói là thật, rất thật. Cũng biết những lời nói ấy được chắt ra từ ly ty huyết quản, chứ không phải nói cho giã rượu. Nhưng công bằng mà suy, không có bữa rượu gỏi cá hôm nay, biết đâu cái điều cả đội, cả làng cùng nhau hẹn ước không hở ra với người bên ngoài, lại vẫn nằm mãi trong đáy lòng ông. Cải bỗng như vừa khám phá ra cái mới lạ, diệu kỳ của rượu. Đây đúng là bất ngờ lớn nhất trong đời, chưa bao giờ Cải thấy cái thứ nước cay cay, thơm thơm, nồng nồng, hăng hắc, rất khó diễn tả thế nào cho chính xác được mùi vị ấy, lại có thể làm người ta rút gan, rút ruột mình ra với những lời thống thiết, thẳng thắn, chân thành, nghiêm túc đến không ngờ, dù trước đó chỉ mấy giây anh còn mất công dò la, săn đuổi cũng chưa thể nắm bắt được. Còn một điều nữa, càng nghĩ Cải càng thấy lạ, là từ lúc ông Mải vén bức màn bí mật của làng Phương Trà lên, thì từ bà Mải đến Túc, rồi cô con gái chí lẳng lặng, không ai có phản ứng gì, khác hẳn ban nãy ông mới mon men đến bên bức màn bí mật thì bà, rồi cả Túc, đã vội kêu gẫy như đỉa phải vôi: “Kìa ông!”. Phải thế nào đó, cả ba người nghe ông Mải nói mới lặng lẽ tỏ sự đồng tình như thế. Và chỉ thế, Cải cũng biết, không chỉ những người trong nhà ông bà Mải, mà cả những người trong xóm láng như anh Túc đây đã tin cậy, gửi trao cuộc sống của gia đinh, vợ chồng, con cái họ vào tay người đứng mũi chịu sào con thuyền huyện Vĩnh Tiên thật rồi. Cải định hỏi thêm ông Mải một câu cho rõ, nhưng đã nghe tiếng Túc nói rành rọt:

- Ông con em hôm nay mượn chén rượu vào, dốc hết bầu tâm sự với bác rồi đấy. Nguyện vọng của ông con em muốn nói với bác là, chỉ mong bí thư mới để nguyên cho bà con chúng em được làm ruộng khoán vài ba năm nữa cho có bát ăn bát để, rồi có cấm kiểng gì thì hẵng cấm. Chứ cứ như bí thư cũ thì em nói bác để ngoài tai, cấm thế chứ cấm nữa, cái bụng còn đói thì đầu gối vẫn cứ phải dò lấy đường mà đi thôi, chứ biết làm thế nào. Chẳng lẽ như nhà em, vợ chồng con cái bảy miệng ăn, vụ nào nhiều lắm mới được hai tạ rưỡi thóc ướt, thì chỉ còn nước ôm nhau chết đói à?

- Kìa, bố Túc! Nói nhẹ nhàng một tý nào. Bác Cải với ông con mình dù thế nào thì vãn coi nhau như người trong nhà. Còn như sau đây, khi đã biết rõ làng Phương Trà vẫn khoán chui, bác ấy có ra quyết định kỷ luật chi bộ và cấm không cho bà con mình làm nữa, thì đấy cũng là việc của ông bí thư huyện uỷ, giống như bí thư Giá trước đây thôi, chứ có khác gì!

Ông Mải nói xong, cầm chén rượu để canh mâm chỉ còn một hớp lên tợp một cái, rồi lại đặt cái chén xuống chỗ cũ. Đấy là thói quen của ông, mỗi khi uống rượu thể nào cũng dành lại một ít, ăn uống xong, trước khi rời mâm mới cầm chén chiêu như kiểu tráng miệng bằng rượu. Bà vợ hiểu thói quen của chồng, vừa thấy ông cầm đến cái chén đã đứng lên, đi lại chỗ đầu cột cửa buồng có treo cái ống tăm, lấy mấy cái, quay ra đưa cho ông. Ông Mải ngẩng lên cầm mấy cái tăm vợ đưa, nhưng lại nói với hai người đàn ông còn ngồi xếp bằng trên chiếu, bên mâm cơm đã tàn:

- Bố Túc tiếp bác Cải hộ ông với. Bác Cải cứ tự nhiên nhá. Nhưng cũng phải ăn đi, chứ hai người cứ nói chuyện là con Viên nó làm sạch đấy.

Viên vội ngẩng lên, mồm còn ngậm đầy mồm cơm, lúng búng:

- Bố lại nói xấu con gái rượu rồi!

- Rượu gì chị. Có ế thì có! - Bà Mải đỡ lời chồng.

Túc vừa gắp miếng cá rán đặt vào bát của Cải, vừa nói:

- Ơ, thế thì bà chưa biết rồi. Cô Viên nhà ta vớ được đám bở lắm nhá. Cháu giai trưởng chủ tịch và chủ nhiệm xã cơ đấy!

Viên chẳng kiêng dè trời đánh còn tránh bữa ăn, tiện tay đang xới cơm, cứ thế cầm chiếc đũa cả vụt côm cốp lên đầu Túc:

- Hớt lẻo! Hớt lẻo! Hớt lẻo này…!

- Kìa, con Viên! Hỗn với anh thế. - Bà mẹ vội mắng. Nhưng đã nghe tiếng Túc vừa né người tránh chiếc đũa cả của Viên, vừa nói:

- Không đúng là gì! Chính cậu Bính trước hôm lên đường đi mua sắn với chú Điền, còn nói ở nhà tôi là chú Thuật cử em đi với anh Điền là cũng có ý làm công tác tư tưởng, để anh ấy về vận động ông bà cho cô Viên được tác thành với em.

Túc đã nói thế, Viên cũng hết đường chối, nhưng vẫn vớt vát mắng:

- Điêu toa nó vừa vừa chứ!

Nhưng đã nghe tiếng Cải hỏi ông Mải:

- Ơ, thế sao nãy ông bảo anh em ông Thuật đang xây sinh phẩn, mà cháu trưởng lại đi mua sắn với chú Điền nhà ta à?

Ông Mải buông tay xỉa răng, cầm chén nước ra cửa xúc miệng, rồi quay vào:

- Thế mới khó hiểu cái anh em nhà ấy chứ!