LẠNH LÙNG XEM THỜI CUỘC XOAY VẦN

Năm 1996, Sovchak thất bại trong bầu cử, Putin cũng rời Saint
Petersburg về Mátxcơva, đúng lúc cuộc tổng tuyển cử ở Nga đang vào giai đoạn rầm
rộ. Tháng 6/1996, Tshubai tiến cử Putin với Borokin lúc ấy đang phụ trách kinh
doanh tài sản của Chính phủ và điện Kremlin, Putin được bổ nhiệm làm Phó Cục
trưởng Cục Sự vụ Tổng thống, quản lý công việc mậu dịch đối ngoại và pháp luật.

Borokin tuy là Cục trưởng Cục Sự vụ Tổng thống nhưng lại có ảnh
hưởng rất lớn ở Nga. Borokin phụ trách quản lý tài sản của Chính phủ Yeltsin,
bao gồm điện Kremlin, nhiều nhà cửa, văn phòng, bệnh viện, nhà an dưỡng. Cục Sự
vụ Tổng thống mà ông ta lãnh đạo, thực tế là một vương quốc độc lập to lớn, với
tổng số nhân viên hơn mười lăm vạn người, dự toán chi phí hàng năm tới 2,5 tỷ
USD. Ngoài ra ông ta còn có quan hệ mật thiết với nhà Tổng thống Yeltsin, là một
trong số ít những người thân tín của Tổng thống.

Borokin đã nhìn đúng tài năng của Putin, bổ nhiệm Putin làm cấp
phó của mình, điều này cho thấy Putin bắt đầu bước vào gia tộc Yeltsin.

Chưa đầy một năm, tháng 3/1997, Putin được mời tham gia êkip
hành chính của Yeltsin, trở thành Phó Chủ nhiệm Văn phòng Tổng thống, kiêm Tổng
Cục trưởng Tổng cục Giám sát (phụ trách giám sát việc chấp hành mệnh lệnh hành
chính của Tổng thống) rất có thế lực. Đồng thời Tshubai cũng từ chức Chủ nhiệm
Văn phòng Tổng thống được điều giữ chức Phó Thủ tướng thứ nhất của Chính phủ
kiêm Bộ trưởng Tài chính.

Trong thời gian này, Putin còn phụ trách quan hệ giữa điện
Kremlin với tám mươi chín vùng của nước Nga và được tiếng là "phần tử đế
quốc" cứng rắn, vì Putin kiên trì không giao nhiều quyền lực cho người
lãnh đạo khu vực của chủ thể Liên bang có tư tưởng độc lập. Chủ nhiệm Trung tâm
Nghiên cứu Chính trị, kho tư tưởng của Nga là Igo Buhin nói: "Putin là một
quan chức có tư tưởng cấp tiến, khi công tác ở Tổng cục Giám sát, đã áp dụng
chính sách rất cứng rắn đối với các thủ lĩnh ở một số vùng."

Putin được coi trọng không phải chỉ vì có sự tiến cử của
Tshubai, mà chủ yếu là do năng lực và tính cách của Putin. Putin thường không
xuất đầu lộ diện, luôn kín đáo, nhưng luôn có quan hệ tốt với các ngành có sức
mạnh của Nga.

Ngày12/11/1997, Minkin, phóng viên Nga vốn nổi tiếng về việc
đưa những tin tức có tính chất tố giác, đã tung ra một tin như quả bom nổ,
trong tiết mục phát trực tiếp trên một đài phát thanh: Một "êkip tác giả"
đứng đầu là Tshubai đã mượn cớ biên soạn tập "Lịch sử tư hữu hóa nước
Nga" để lấy tiền nhuận bút cao phi lý. Minkin kịch liệt lên án hành vi của
Tshubai và một số quan chức Chính phủ và phê phán lối làm đó là một hành vi
"nhận hối lộ biến tướng" và "lợi dụng chức quyền để phạm tội".

Việc các quan chức Chính phủ sử dụng thời gian ngoài giờ làm
việc để viết sách là không có gì phải bàn cãi, nhận một số tiền nhuận bút cũng
là lẽ đương nhiên, nhưng Tshubai và một số người lại thu nhận một số tiền nhuận
bút cao tới mức quá đáng trong lúc cuốn "Lịch sử tư hữu hóa nước Nga"
vẫn chưa ra đời. Theo lời Minkin tố giác, tham gia biên soạn cuốn sách này còn
Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Chủ tịch Uỷ ban quản lý tài sản Boiko, Chủ tịch Uỷ
ban phá sản Liên bang Moxtavoi, Phó Chủ nhiệm thứ nhất Văn phòng Tổng thống
Khachakov và nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Chủ tịch Uỷ ban quản lý tài sản
Kokh. Theo hợp đồng xuất bản, mỗi người trong bọn họ được nhận chín vạn USD
trong việc xuất bản cuốn sách này, có nghĩa là mỗi hàng chữ trong cuốn trị giá
bảy mươi hai USD.

Nhưng còn có nhiều vấn đề không chỉ riêng trong chuyện nhuận
bút, mà còn là những áp phe ngầm đằng sau "hợp đồng xuất bản". Minkin
tố giác, tháng 5/1997, bọn Tshubai đã ký kết hợp đồng với tập đoàn xuất bản
ngành báo chí "Ngày nay", nhưng tháng sáu vẫn chưa cầm bút viết sách,
Tshubai và một số người đã được dự chi 60% tiền nhuận bút. Và sau đó không lâu
trong cuộc bán đấu giá Công ty Đầu tư điện tín Nhà nước Nga và một phần tài sản
của Công ty Niken Noritsk, Chủ tịch Tập đoàn Xuất bản ngành báo "Ngày
nay" là Botanin đã mua được với giá rất hời. Dựa vào những vụ việc trên,
Minkin đã lên án các tác giả cuốn "Lịch sử tư hữu hóa nước Nga" là nhận
hối lộ biến tướng. Tin của Minkin đưa ra như tảng đá ném xuống nước sông bắn
tung toé, lập tức gây chấn động mạnh trên chính trường Nga, làm Tshubai xưa nay
vẫn xuôi chèo mát mái không còn sức đối phó.

Sau khi nhuận bút tai tiếng bị tố giác, phe đối lập thuộc
cánh tả đứng đầu là Cộng sản Nga đã nhân cơ hội Duma thảo luận dự toán năm 1998
và Dự thảo một luật thuế để làm khó dễ cho Yeltsin, yêu cầu nhanh chóng bãi chức
Phó Thủ tướng thứ nhất của Tshubai. Bản thân Tshubai cũng đệ đơn từ chức lên
Yeltsin, nhưng bị từ chối, vì về mặt cải cách kinh tế, Yeltsin phải tìm ngay được
người hợp ý để thay thế Tshubai, mà lúc đó Nghị viện lại đang thảo luận dự toán
năm 1998 và Dự thảo Luật Thuế, việc Tshubai, Phó Thủ tướng thứ nhất kiêm Bộ trưởng
Tài chính từ chức, vô hình chung sẽ phá vỡ sự ổn định của cơ quan chấp hành quyền
lực, làm tổn thất kinh tế quốc gia. Cuối cùng Yeltsin phải ra lệnh bãi các chức
vụ của Boik, Motxtavoi, Khachakov, Cokh... là những kẻ thân tín của Tshubai. Do
sức ép mạnh mẽ của phe đối lập, Yeltsin đành phải bãi các chức kiêm nhiệm Bộ
trưởng Tài chính và Bộ trưởng Bộ Năng lượng của Tshubai và Nemsov. Bọn họ không
còn khống chế được ba ngành rất quan trọng là Bộ Tài chính, Bộ Năng lượng và Uỷ
ban quản lý tài sản Nhà nước. Quyền lực về mặt kinh tế của Tshubai bị suy yếu,
bị giảm ảnh hưởng rất lớn đối với Yeltsin, vai trò chính trị của Tshubai cũng
giảm mạnh. Tshubai tùy còn giữ được chức Phó Thủ tướng, nhưng đau đớn bị mất hết
"tay chân", địa vị trong Chính phủ cũng bị giáng một đòn nặng nề, tiền
đồ chính trị của ông ta cũng bị phủ một lớp mây u ám.

Sau khi Tshubai bị hạ bệ, Yeltsin mất một trợ thủ đắc lực, đã
nhắm vào Putin, kẻ đến từ cùng một thành phố với Tshubai. Có thể Putin sẽ lấp
vào chỗ của Tshubai, vì mất chức mà dẫn đến cục diện làm suy yếu quyền lực của
Tổng thống. Tháng 5/1998, Yeltsin cất nhắc Putin lên làm Phó Chủ nhiệm thứ nhất
Văn phòng Tổng thống, chính từ vị trí này, Putin bắt đầu được Yeltsin trọng dụng.

Cục trưởng Cục An ninh Liên bang trẻ tuổi

Tháng 7/1998, Yeltsin bổ nhiệm Putin làm Cục trưởng Cục An
ninh Liên bang, lãnh đạo bộ máy tình báo nổi tiếng từ KGB. Nguồn gốc của Cục An
ninh Liên bang Nga là Tổng cục 2 KGB (phản gián) và Cục Quản lý 3 (tình báo
quân đội). Dưới Cục An ninh Liên bang có các Cục Hành động, Cục Phản gián Quân
sự (kiểm soát quân đội), Cục Bảo vệ Chiến lược, Cục Kinh tế, Cục Phân tích Tình
báo, Cục Trinh sát Kỹ thuật... Tổng cộng tới hai mươi mốt đơn vị cấp cục. Trải
qua nhiều lần thay đổi, từ bốn vạn thành viên phát triển lên tới hơn mười vạn.

Cục An ninh Liên bang bắt đầu từ Tổng cục 2 KGB, trải qua mấy
lần thay đi đổi lại bộ máy, thay nhiều đời lãnh đạo, tới mấy năm trời mới hình
thành và sơ bộ ổn định. Có người đã tổng kết: “Sáu đời lãnh đạo, sáu lần cải
cách tổ chức.”

Ngày 3/12/1991, Balakhin làm theo nguyên tắc phân quyền phân
lập của bộ máy Tình báo an ninh Mỹ, chia cắt khối thống nhất KGB, đổi Tổng cục
2 thành Cục An ninh các nước SNG và tự làm Cục trưởng. Trước đó ngày 6/5/1991,
Nga cũng đã thành lập Cục An ninh Liên bang riêng của Nga, Cục trưởng là
Ivanenko. Đến ngày 19/12/1991, Elsin đã tiếp quản mọi quyền lực của Liên Xô ở
Nga, ký sắc lệnh của Tổng thống, quyết định hủy bỏ bộ máy an ninh và nội vụ cũ
của Liên Xô và Nga, cải tổ thành “Bộ An ninh và Nội vụ Liên bang Nga” thống nhất
và bổ nhiệm Barannikov, người đã từng làm Bộ trưởng Nội vụ Liên bang Nga và
Liên Xô giữ chức Bộ trưởng của “siêu bộ” đó, đồng thời bãi chức cả Bakhakin và
Ivanenko.

Nhưng sắc lệnh thành lập “siêu bộ” công tác đặc vụ đó của
Yeltsin gây nên phản ứng mạnh mẽ trong các giới nhân sĩ Nga vừa mới thoát khỏi
bóng đen của KGB. Mọi người phê phán đó là tín hiệu của việc tăng cường “thanh
lọc” và kiểm soát. Ngày 24/12/1991, bốn ủy ban của Xô Viết tối cao Liên bang
Nga đã nghe giải trình về vấn đề này, tuyệt đại đa số các đại biểu dự họp đều
cho rằng thành lập một bộ máy mà quyền lực quá tập trung như vậy là không thích
hợp và đề xuất sự việc này phải được Xô Viết tối cao thẩm nghị. Ngày 14/1/1992,
Tòa án Hiến pháp Liên bang Nga còn mở phiên tòa ra quyết định, tuyên bố sắc lệnh
của Yeltsin về việc thành lập “siêu bộ” gộp cả quyền lực của KGB và Bộ Nội vụ
là trái với Hiến pháp Liên bang Nga, cần phải hủy bỏ. Quyết định này không được
kháng cáo và lập tức có hiệu quả. Đến 17/1/1992, Yeltsin hủy bỏ sắc lệnh “về việc
thành lập Bộ An ninh và Nội vụ Liên bang Nga”, và thành lập ra hai bộ độc lập,
chức Bộ trưởng Bộ An ninh Quốc gia Liên bang Nga do Baranikov và một số người đứng
về phía Chủ tịch Nghị viện và Phó Tổng thống Nga chống Yeltsin. Cục Phản gián
có quyền lực nhỏ hơn mới được thành lập do Grutsuko làm Cục trưởng, về sau
Xtepasin thay thế.

Ngày 3/4/1995, Yeltsin ký sắc lệnh cải tổ Cục Phản gián Liên
bang Nga thành Cục An ninh Liên bang. Căn cứ vào quy định của pháp lệnh “Luật
Cơ quan Cục An ninh Liên bang Nga”, quân hàm và địa vị của Cục trưởng Cục này
tương đương Bộ trưởng Quốc phòng. Nhiệm vụ cụ thể của Cục này là: Thu thập tình
báo có liên quan đến an ninh nước Nga; Đấu tranh với các hành vi khủng bố; Đấu
tranh với các đoàn thể và lực lượng vũ trang bất hợp pháp; Ngăn chặn những hoạt
động lật đổ của cơ quan tình báo nước ngoài; Làm công tác phản gián trong quân
đội; Bảo vệ cơ mật quốc gia; Tấn công bọn tội phạm có tổ chức; Thành lập bộ đội
đặc nhiệm. Hơn hai tháng sau Cục trưởng Cục An ninh Liên bang là Stepasin bị
cách chức, Bansukov xuất thân từ Đội trưởng Cảnh vệ điện Kremlin đã làm Tổng Cục
trưởng Tổng cục Bảo vệ Liên bang lên làm Cục trưởng.

Ngày 19/6/1996, vì Bansukov cùng với Đội trưởng Cảnh vệ của
Yeltsin là Konchakov, tự ý tuyên truyền tạm hoãn cuộc bầu cử Tổng thống, lại bắt
giữ nhân viên công tác trong êkip vận động tranh cử Tổng thống của Yeltsin, mà
cho Yeltsin rất tức giận, cả hai đều bị cách chức. Phó Cục trưởng Kovalev lên
làm Cục trưởng. Nhưng thay đổi về bộ máy và người lãnh đạo như đèn cù, chứng tỏ
tính nhạy cảm và tính chất quan trọng của người lãnh đạo và bộ máy đó.

Tháng 5/1997, do nhu cầu cân bằng quyền lực chính trị,
Yeltsin tách một phần công tác của Cục này chuyến sang Bộ Nội vụ, đồng thời
chuyển bộ đội đặc nhiệm “Alpha” dưới quyền Cục này sang dưới quyền chỉ huy của
điện Kremlin. Yeltsin còn chỉ thị cho Cục An ninh Liên bang chuyển trọng điểm
công tác sang đối phó với những vấn đề của xã hội Nga, như tiến công vào những
hoạt động của bọn maphia, buôn lậu vũ khí và gián điệp công nghiệp.

Năm 1997, Cục An ninh Liên bang Nga lần lượt phá án hai mươi
tám vụ âm mưu gián điệp của nước ngoài nhằm vào Nga, bắt hai mươi chín tên can
tội gián điệp, điều tra làm rõ bốn trăm tên gián điệp nước ngoài. Ngoài ra còn
phá tan âm mưu bán tin tức, tài liệu tình báo quan trọng cho người nước ngoài của
mười tám công dân Nga.

Ngày 25/7/1998, Tổng thống Nga Yeltsin ký sắc lệnh, bổ nhiệm
Vladimir Putin, Phó Chủ nhiệm thứ nhất Văn phòng Tổng thống, giữ chức Cục trưởng
Cục An ninh Liên bang Nga, thay thế Kovalev.

Kovalev trước đó không hề biết tí gì, khi xem tin tức truyền
hình mới biết mình bị bãi chức Cục trưởng Cục An ninh. Tổng thống Yeltsin “mặt
sắt vô tư” đã đưa ra quyết định như thế và cũng chẳng hề có ý cảm ơn những
thành tích vừa qua của Kovalev và ông ta đành lặng lẽ chấp nhận quả đắng đó.

Ngày 27/7/1998, trong buổi gặp mặt các cán bộ lãnh đạo của Cục
An ninh Liên bang, Putin đã chỉ rõ, ông cũng giống như Kovalev đều đến với cơ
quan an ninh từ lúc còn trẻ, đều bắt đầu công việc từ người trinh sát, hai mươi
ba năm đã trôi qua, nay được “trở về ngôi nhà của mình”. Putin nhấn mạnh, Tổng
thống bổ nhiệm mình làm Cục trưởng Cục An ninh Liên bang là một sự tín nhiệm to
lớn, ông sẽ có biện pháp bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ của Cục An ninh Liên Bang
như trước đây.

Lúc đó việc Putin giữ chức Cục trưởng Cục An ninh Liên bang,
mọi người có cách nhìn không giống nhau. Có người cho rằng, Putin làm Cục trưởng
sẽ có lợi cho Cục An ninh Liên bang, vì Putin xuất thân là nhân viên tình báo.
Nhưng cũng có rất ít người tin Putin có thể cải thiện được công tác tình báo,
trinh sát và điều tra của quan hệ mật thiết với phái Leningrad đứng đầu là
Tshubai, sẽ ảnh hưởng đến uy tín lãnh đạo của Putin tại Cục An ninh Liên bang.
Nhưng khi còn công tác ở Tổng cục Giám sát thuộc Văn phòng Tổng thống, đã tích
lũy được kinh nghiệm đấu tranh chống tội phạm kinh tế, nên cũng là cơ sở vững
chắc, để làm được Cục trưởng An ninh Liên bang.

Do quân hàm của người lãnh đạo Cục này thường là cấp tướng,
còn quân hàm của Putin lúc đó chỉ là Trung tá ngạch dự bị, nên nhân viên công
tác của Cục An ninh rất bất mãn với việc bổ nhiệm này. Nhưng những người này đã
nhanh chóng phát hiện Putin là một người lãnh đạo tinh thông nghiệp vụ, giỏi quản
lý. Trong thời gian này, Putin đã tiến hành cải tổ lớn cơ quan Trung ương từ
sáu nghìn người xuống còn bốn nghìn người, đồng thời tăng cường lực lượng của bộ
máy an ninh ở các địa phương.