“Giáo chủ áo xám” của Saint Petersburg.

Là một thành viên của KGB nhưng Putin không giống như bọn Khliuchikov. Putin có thực tài, đầy vẻ hài hước, có quan hệ tốt với mọi người, không bao giờ cãi nhau với người khác, không biết bực bội, thích thảo luận theo lý tính, giải quyết công việc một cách quyết đoán không qua loa xong chuyện. Putin rất ghét lối quan hệ nhì nhằng, đối với những người đó bao giờ cũng giữ một khoảng cách. Đồng thời trong cái thế giới KGB và Judo, Putin đã rèn cho mình một tính cách dẻo dai, cực kỳ kiên nhẫn. Putin có lòng trung thành tuyệt đối với tổ chức và quan hệ trên dưới, đặt lợi ích quốc gia lên trên lợi ích cá nhân và coi việc hiến thân cho Tổ quốc là một đức tin.

Trải qua cuộc thử thách "Sự kiện 19 tháng 8", Putin trở thành người giúp việc đắc lực cho Sovchak, phụ trách giải quyết quan hệ đối ngoại và kinh tế, cố gắng xúc tiến việc đầu tư của Ngân hàng Dresden (Đức) và Công ty Coca-Cola, có công trong việc phục hồi kinh tế của Saint Petersburg. Nhưng Putin không hề khoe khoang, ở Saint Petersburg, Putin luôn cẩn thận giữ im lặng, cố không tranh công với Sovchak. Mỗi lần lãnh đạo Chính quyền thành phố xuất hiện tập thể trước máy thu hình, bao giờ Putin cũng đứng ở góc xa nhất, cho nên sự có mặt Putin không gây chú ý cho mọi người. Nhưng mặt khác, là một vị Phó Thị trưởng thứ nhất phụ trách phê duyệt các văn kiện, Putin đã giải quyết mọi việc của Chính quyền thành phố đâu ra đấy, trở thành cánh tay đắc lực của Sovchak và được Sovchak hoàn toàn tin tưởng. Cá tính ít lộ liễu đó lại hoàn toàn tỷ lệ nghịch với năng lực của Putin, mọi người đã đặt biệt hiệu cho nhà chính trị thích giấu mặt ở hậu trường đó là “vị giáo chủ áo xám trầm tư khó hiểu”.

Phó Thị trưởng Xtanitlav Mainev có quen biết Putin khi làm trợ lý Hiệu trưởng Đại học quốc gia Saint Petersburg năm 1990, sau này lại theo Putin vào làm trong Chính quyền thành phố Saint Petersburg. Khi nói về ấn tượng đối với vị quan trên trước đây, có nói Putin là người lãnh đạo có tài và trình độ chuyên môn giỏi, với cố gắng của mình đã thu hút được các công ty cỡ lớn như Coca-Cola và PSGT đến Saint Petersburg để đầu tư, cho đến nay những xí nghiệp hợp doanh làm ăn có hiệu quả ở Saint Petersburg đều có sự tham dự và xây dựng của Putin - vị Phó Thị trưởng thời đó. Putin biết cách làm ăn với các nhà đầu tư nước ngoài, là một chuyên gia thị trường, giỏi tổ chức và lôi kéo nhân tài, những người ở bên Putin đều được học cách tôn trọng quy tắc cuộc chơi.

Năm 1994, Putin được thăng chức, Sovchak đưa Putin lên làm Phó Thị trưởng thứ nhất Saint Petersburg, phụ trách quản lý các cơ quan đại diện nước ngoài, khách sạn, sòng bạc, đoàn thể xã hội và các ngành quyền lực, đồng thời còn phụ trách các hạng mục đầu tư lớn. Lúc này Putin đã có ảnh hưởng tương đối sâu với Sovchak. Sovchak thường cử Putin tham gia các loại hoạt động và đàm phán. Có một phóng viên hỏi Sovchak “Vì sao ngài trọng dụng một KGB?” Mỗi lẫn như thế ông ta đều trả lời: “Anh ta không là KGB, anh ta là học trò của tôi.”

Xưa nay dù làm việc ở văn phòng nào, Putin cũng không bao giờ đòi hỏi bố trí xếp lại văn phòng, điều này cũng làm mọi viên chức phải kinh ngạc. Ví dụ Tekhasev, nguyên Chủ tịch Uỷ ban Quan hệ đối ngoại đến thăm Putin sau khi tiếp nhận chức vụ đó đã rất ngạc nhiên, phải thốt lên: “Ngay cả đến cách sắp đặt trong phòng ông ta cũng không hề thay đổi.”

Từ tháng 6/1991-6/1999, Putin, một nhân viên KGB trước đây đã trở thành nhân vật đầy quyền uy của Saint Petersburg. Putin, một con người trung thành cần cù, không xuất đầu lộ diện, một năng lực diễn đạt bẩm sinh. Các phóng viên gọi ông là “Giáo chủ áo xám của điện Smolnyi”. Một số người có ác ý vẫn gọi ông là “KGB”. Không có ý kiến của ông, hầu như mọi việc của Chính quyền thành phố đều ngưng lại. Sovchak, một con người rất ít tin người khác, đối với những người xung quanh lại càng nghi nghi ngờ ngờ, nhưng đối với Putin ông ta hết sức tin tưởng. Những khi đi công du trong, ngoài nước, chức vụ của Sovchak không do Phó Thị trưởng thay thế, mà do Putin làm quyền Thị trưởng. Còn Putin cũng rất chú ý giữ đúng vị trí của mình, một số việc Putin hoàn toàn có thể tự quyết định cũng bàn bạc với Sovchak rồi mới quyết. Ngay ở gian thời gian làm quyền Thị trưởng, Putin vẫn cố đóng “vai trò cấp phó”.

Trung thành với ô dù bị đổ

So sánh Putin với Yeltsin thấy hoàn toàn khác nhau về biểu hiện và cá tính, mỗi lời nói, hành động của Yeltsin đều bộc lộ sự vui buồn hay cáu giận. Còn Putin hoàn toàn khác, Putin gây cho người ta ấn tượng nghiêm túc, trầm mặc, không dễ nói cười, thậm chí có lúc còn bẽn lẽn. Những người không quen biết Putin khó mà tin được hoạt động nội tâm của ông qua bề ngoài kín đáo chặt chẽ. Con người có bề ngoài lạnh lùng thường có thế giới nội tâm phong phú, một người bạn đã từng làm việc với ông và có quan hệ rất mật thiết đã nói Putin “là một chàng trai thật sự, nếu anh ta kết bạn với anh, đó là diễm phúc với anh, nếu anh ta ghét anh, đó là điều không may với anh”.

Putin thường rất ít biểu lộ tình cảm, nhưng nghe nói khi được tin người bạn thân thời đại học bị gãy cổ trong cuộc thi đấu vật Sambo, Putin đã khóc lóc vật vã.

Putin xưa nay không bao giờ kéo bè kéo cánh, là một trong số ít nhà chính trị không bị ảnh hưởng của con buôn chính trị. Chính trực, liêm khiết là một trong những đức tính tốt mà ông được quốc dân hoan nghênh. Putin khéo ứng phó với những khủng hoảng, đòi hỏi cấp dưới đối với công việc phải làm thật tốt, cũng có người cho rằng ông có tư chất ngầm của nhà độc tài. Nghe nói ông bố nằm trên giường bệnh biết tin Putin được Tổng thống Yeltsin chỉ định là “người thay thế” và đưa ra làm Thủ tướng, đã không nén nổi xúc động, vui sướng nói rằng: “Con trai tôi giống như Sa hoàng.” Bố của Putin đã rời khỏi cõi trần trong cảm xúc như vậy.

Có một bạn thân đã giao hảo với nhau hơn ba mươi năm trời nói anh ta chưa hề thấy Putin say rượu. Putin có sức tự kiềm chế rất mạnh, không bao giờ có hành động quá mức. Từ nhỏ, ông đã là niềm kiêu hãnh của cả nhà.

Một nhà phân tích chính trị có thái độ phê phán mạnh mẽ đối với Putin nói: “Thật khó nói Putin là ai. Ông là một cái bịch được bao bọc gói rất đẹp.” Ông ta cho rằng Putin có thể là “Pinoche của nước Nga”, là một nhân vật cứng rắn mà phái tự do và phái cải cách dân chủ đang khát vọng, là loài người lãnh đạo muốn vắt kiệt những hưng phấn cuối cùng sự thống trị chuyên chế Sa hoàng trong toàn quốc, cho Chủ nghĩa Tư bản nở rộ khắp nơi.

Nhưng Sovchak người hiểu Putin nhất lại cho rằng cách nhìn đó là hết sức sai lầm. Khi trả lời phỏng vấn các phóng viên, Sovchak nói: “Ở Nga chỉ những thằng ngốc, thằng đần mới so sánh Putin với Pinoche. Họ hoàn toàn chẳng biết Pinoche là ai, cũng không biết Putin làm cái gì. Chỗ dựa của Putin không phải là quân đội mà là quyền lực chính trị. Putin thành lập chính đảng của mình và lấy đó làm hậu thuẫn. Tôi cùng Putin đã trải qua hai cuộc chính biến: một lần năm 1991, một lần năm 1993. Tôi biết bản lĩnh của Putin trước những thử thách đó. Putin là con người đáng tin cậy, can đảm và hiểu biết, Putin quyết không làm trò lừa bịp. Đối với tương lai quốc gia, ông ta có cách nhìn theo khuynh hướng dân chủ. Nhưng Putin biết rất rõ, một quốc gia như Nga cần phải có chính quyền mạnh. Không có chính quyền mạnh, nước Nga không giữ được đoàn kết thống nhất.”

Tháng 6/1996, Sovchak bị tố cáo dính líu tham ô, bị thất bại trong cuộc tranh cử chức thị trưởng Saint Petersburg, phải sang tị nạn ở Pháp, Putin vẫn giữ mối quan hệ tốt với Sovchak và kiên quyết từ chối cùng làm việc với Thị trưởng mới Yakovlev và nói rằng nếu làm thế có nghĩa là phản bội.

Năm 1999, Sovchak “lưu lạc” ở Paris đã ca khúc khải hoàn trở về bên bờ sông Neva. Khi xuống máy bay, ông ta đã phát biểu: “Tôi đã trở về vĩnh viễn” và muốn chứng tỏ việc ông “ra đi” là kết quả của sự hãm hại chính trị. Những người khác đem việc Sovchak trở về liên hệ với địa vị của Putin được đề cao.

Năm 1996, Putin đã bảo vệ luận án tại Học viện Mỏ Saint Petersburg, đạt học vị Phó Tiến sĩ Kinh tế học.

Quen biết Tshubai.

Trong thời gian làm việc ở Saint Petersburg, Putin quen biết một nhân vật có tiếng tăm trên chính trường Nga, con người này là Tshubai, cha đẻ Chương trình tư hữu hóa Nga. Điều này đã mang đến cho Putin động lực vọt tiến lần thứ hai trên chính trường. Tshubai là nhà chính trị trẻ thuộc phái cải cách Nga, một thời là ngôi sao sáng chói trên chính trường Nga. Trong mười năm ngắn ngủi, về mặt chính trị, khi lên khi xuống, mấy độ chìm nổi, Tshubai từ một giáo sư Đại học không danh tiếng vọt lên đến chức Phó Thủ tướng chủ quản kinh tế. Trong khi thực hiện tư hữu hóa tuy có bị nhiều người Nga thóa mạ chửi rủa, nhưng ông ta lại rất được lòng phương Tây và được xem là linh hồn của cải cách Nga.

Tshubai sinh ngày 16/6/1955 trong một gia đình quân nhân ở Thành phố Borisov, bố mẹ là người Leningrad, sau khi tốt nghiệp ở lại trường làm giáo viên. Năm 1983, ông hoàn thành bảo vệ luận án, đạt học vị Phó Tiến sĩ Kinh tế học.

Mùa thu năm 1986, trong một cánh rừng ở Khaleria, tụ tập một tốp những nhà kinh tế học trẻ tuổi, những người này đều có học thức uyên bác, nổi trội. Như cách nói của cánh phóng viên, trong hai người lại có một người trí lực siêu quần, cứ ba người lại có một người biết làm thơ. Những phần tử trí thức này tổ chức thành một “hội kín”, bàn luận về cải cách. Lúc đó Tshubai mới ba mươi mốt tuổi là một phần tử tích cực nhất, sôi nổi nhất trong số đó.

Tshubai chủ trương học tập kiểu dạng kinh tế thị trường phương Tây, đi con đường TBCN, xây dựng quan hệ mật thiết với tổ chức Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF). Với khả năng diễn đạt khác thường và thái độ công kích kịch liệt thể chế kinh tế chính trị Liên Xô khiến cho Tshubai được những người khác tín nhiệm. Khi hoạt động ở tổ, Tshubai đã quen biết Gaida về sau giữ chức Phó Thủ tướng. Một hôm, Tshubai cùng Gaida và một số thành viên khác trong tổ vào rừng hái nấm. Tshubai và Gaida đã tranh cãi quyết liệt, kết quả là hai người hậm hực ra về, nhưng tư tưởng cải cách do Gaida đề ra, đã để lại ấn tượng rất sâu sắc cho Tshubai, và chính lúc đó Gaida cũng phát hiện Tshubai là người bạn cùng chí hướng. Cái “Hội kín” đó là điểm khởi đầu cuộc đời chính trị của Tshubai.

Không lâu sau đó Tshubai tham gia và sáng lập ra câu lạc bộ các phần tử trí thức có tên gọi là “tiểu tổ cải cách”. Nhiều thành viên của tiểu tổ này về sau đều trở thành những nhân vật nổi tiếng trên chính trường Nga, như Vaxiliev đã từng giữ chức Chủ tịch Uỷ ban Chứng khoán Liên bang Nga, Aven nguyên Bộ trưởng Kinh tế đối ngoại, Gladiev cũng từng giữ chức Bộ trưởng Kinh tế đối ngoại Nga...

Tshubai và Putin quen biết nhau ở Leningrad. Năm 1990, Tshubai ba mươi lăm tuổi, bỏ nghề Giáo sư đi làm chính trị. Có sự tiến cử của Alexand Senkhanov Chủ tịch Ban chấp hành Xô Viết Leningrad và sự ủng hộ mạnh mẽ của phái dân chủ trong Xô viết Leningrad, Tshubai trúng cử chức Phó Chủ tịch Ban chấp hành Xô viết thành phố, về sau được bầu là Phó Chủ tịch thứ nhất. Trong thời gian này Tshubai lớn tiếng đề xướng xây dựng khu kinh tế tự do của Leningrad, mở rộng thu hút đầu tư nước ngoài, xây dựng công trình cơ sở thích ứng với sự phát triển kinh tế thị trường, những chủ trương đó được Putin tích cực ủng hộ và hưởng ứng. Putin thân chinh vào việc và đã có công hiến kiệt xuất về mặt thu hút đầu tư nước ngoài, xây dựng khu kinh tế tự do, Tshubai rất khâm phục tinh thần làm việc thực tế và khả năng giải quyết công việc của Putin.

Mùa xuân năm 1991, Sovchak, Chủ tịch Xô Viết thành phố Leningrad đề nghị Tshubai giữ chức Chủ tịch Ban Chấp hành Xô Viết thành phố. Bị Tshubai từ chối khéo, khiến Sovchak rất bực. Không lâu sau đó, khi bầu Thị trưởng, Tshubai bị đối xử lạnh nhạt, giữ chức “Cố vấn kinh tế” Thị trưởng, hữu danh vô thực, đây là lần đầu tiên Tshubai bị thất bại trên chính trường. Còn Putin là trợ thủ đắc lực của Sovchak, không hề dùng thủ đoạn kéo bè kéo cánh như người thường, với tác phong làm việc thực tế, với phẩm hạnh trung thành chính trực, một lần nữa Putin lại giành được sự tín nhiệm của Tshubai.

Tháng 11/1991, Tổng thống Yeltsin chuẩn bị đẩy mạch cải cách, tổ chức ra "Chính phủ cải cách" do Gaida - nhà kinh tế trẻ làm Thủ tướng. Sau khi chủ quản công tác Chính phủ, Gaida mời Tshubai ra giữ chức vụ quan trọng trong Chính phủ. Tshubai gặp thời vận, từ một cố vấn kinh tế Thị trưởng hữu danh vô thực, vọt lên chức Bộ trưởng Tư hữu hóa trong Chính phủ Gaida, chủ trì đặt ra cương lĩnh tư hữu hóa ghi danh. Từ đó Tshubai bắt đầu chú ý xây dựng nền tảng quyền lực cho mình, dần dần bước vào trung tâm quyền lực, cho đến chức Phó Thủ tướng.

Căn cứ Hiến pháp Nga, vị Tổng thống đầu tiên của Nga sẽ mãn nhiệm vào tháng 6/1996, cho nên, sau cuộc bầu cử nghị viện tháng 12/1995, lực lượng chính trị các phái của Nga đã bắt đầu bước vào cuộc vận động tranh cử Tổng thống. Căn cứ vào cuộc thăm dò ý kiến dân chúng, lúc này Yeltsin đang đau yếu, tỷ lệ ủng hộ trong cử tri không cao, nếu tham gia tranh cử, khả năng tái cử Tổng thống rất ít, tỷ lệ ủng hộ Diuganov, người lãnh đạo Đảng Cộng sản Nga sẽ rất cao, trở thành nhân vật nặng ký nhất. Trong lúc gay go đó, Tshubai được lệnh tham gia Ban vận động tranh cử của Yeltsin, chủ quản tài vụ, khởi thảo chỉnh lý văn kiện. Tshubai sử dụng phương tiện thông tin đại chúng do các đại tài phiệt khống chế, để tổ chức cuộc tiến công dư luận mạnh mẽ, làm tăng mạnh tỷ lệ ủng hộ Yeltsin trong cử tri.

Trong tuần tháng hai, Quỹ tiền tệ quốc tế cho Nga vay 10,2 tỷ USD để tài trợ cho Yeltsin vượt qua khó khăn. Nếu không có khoản tiền này thì Yeltsin khó thực hiện được lời hứa trả hết nợ lương và lương hưu đối với cử tri. Ngay 19/4, nguyên thủ bảy nước phương Tây tham gia "Hội nghị tăng cường an ninh hạt nhân" do Yeltsin chủ trì. Mọi người dễ dàng nhận thấy nguyên thủ của bảy nước tập trung ở Mátxcơva trước tổng tuyển cử, thực chất là sự ủng hộ rất lớn để Yeltsin tái đắc cử.

Lần bầu cử này ưu thế lớn nhất của Yeltsin là Chính quyền nắm trong tay, khiến ông ta có thể điều chỉnh êkip Chính phủ chiều theo tâm lý của cử tri, định ra các biện pháp để làm yên lòng dân, sử dụng bộ máy tuyên truyền tạo thanh thế rầm rộ cho hoạt động tranh cử. Đặc biệt là ông ta lợi dụng chức quyền để tổ chức mạng lưới và êkip cổ động tranh cử lớn mạnh, bao gồm quan chức cao cấp, nên đã phát huy tác dụng to lớn trong hoạt động tranh cử.

Yeltsin bổ nhiệm Tướng Lebed, người đứng thứ ba trong vòng bầu cử lần đầu làm Thư ký Hội đồng An ninh Liên bang Nga và bổ sung những đề nghị của ông ta liên quan đến an ninh quốc gia, tấn công tội phạm, trừng trị bọn hủ bại và chỉnh đốn trật tự xã hội vào cương lĩnh tranh cử của minh, nên được Lebed và phần lớn các cử tri của ông ta ủng hộ. Yeltsin cũng dùng sách lược "hợp tác" linh hoạt đối với Yaplinxki và Pheodotov. Trong giờ phút quan trọng sát ngày bầu cử vòng 2, Yeltsin đã đánh con bài bất ngờ, chơi trò mạo hiểm, thay Bộ trưởng Quốc phòng, đội trưởng đội cận vệ và bảy viên tướng "có ý xấu" khác. Điều đó bất ngờ chiến thắng, giành được lòng dân.

Để tranh thủ được nhiều cử tri đi bỏ phiếu, Yeltsin còn để Chính phủ ra lệnh lấy ngày ngày thứ tư, 3/7 làm ngày nghỉ, để đi bầu cử, tránh được việc nhiều cử tri đi nghỉ chủ nhật ảnh hưởng đến bầu cử, kết quả là 67,5% cử tri đã đi bỏ phiếu, việc này càng chứng tỏ độ nhạy cảm giác quan chính trị của Yeltsin.

Ngày 3/7, cuộc bầu cử Tổng thống vòng 2 đã diễn ra đúng kỳ hạn, Yeltsin đạt số phiếu bầu cao hơn Chủ tịch Đảng Cộng sản Nga Diuganov hơn 10%, tái đắc cử thành công như ý nguyện. Năm 1996, Tshubai bị miễn chức, nhưng sau đó đã lập công trong việc ủng hộ Yeltsin tranh cử lại được bổ nhiệm văn phòng Tổng thống kiêm trợ lý hàng đầu của Tổng thống.