Thời gian và tiền bạc đối với cuộc chiến Chechnya là một vấn đề quan trọng để làm phức tạp hóa thêm vấn đề Chechnya và cũng là vấn đề bắt buộc Chính phủ Nga phải xử lý cẩn thận.

Theo phân tích của các chuyên gia Nga, sự giải thể của Liên Xô trước đây không chỉ dẫn tới những thay đổi căn bản về không gian địa lý, chính trị, mà còn làm cho một loạt các khu vực trước đây của Liên Xô cũ xuất hiện hiện tượng quyền lực trống rỗng. Hậu quả của nó là các thế lực của chủ nghĩa phân liệt ngóc đầu dậy, về điểm này biểu hiện rõ nhất ở khu vực Bắc Kapkaz. Khu vực giàu có về năng lượng và các tài nguyên khác này đã biến thành vũ đài của sự tranh cướp ác liệt của một số quốc gia; họ lợi dụng sự khó khăn trước mắt của Nga, âm mưu làm cho khu vực Bắc Kapkaz tách khỏi nước Nga, đưa nó vào phạm vi kiểm soát của mình.

Ủng hộ độc lập của Chechnya có lợi cho ai đây? Những ai mong muốn Chechnya tách khỏi nước Nga?

Bắc Kapkaz là khu vực chiến lược quan trọng, rất nhiều nước hy vọng đưa Chechnya vào tầm khống chế của mình, trong đó bao gồm Mỹ, một số nước châu Âu và các nước A-Rập. Đối với những quốc gia này, Chechnya là một công cụ để họ thực hiện các mục tiêu riêng của mỗi nước. Cũng chính vì lẽ đó, Tổng thống Chechnya Matxkhadov, phần tử khủng bố Basaev và các nhà lãnh đạo khác của Chechnya đã lập tức trở mặt, trở thành tín đồ của giáo phái.

Nhân tố dầu mỏ cũng không thể coi nhẹ, ở khu vực Bắc Kapkaz, lợi ích dầu mỏ của nhiều nước đan xen vào nhau. Các nước xuất khẩu dầu mỏ Ả Rập không muốn dầu mỏ ở Caxipia xuất hiện trên thị trường thế giới, vì như vậy sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới lợi nhuận siêu ngạch của họ, nhưng họ không có cách ngăn chặn nổi dòng chảy của thứ “vàng đen” này. Do đó, họ hình như đã nhận thức được rằng có thể thực hiện được một mục tiêu nhỏ hơn, nhưng cũng rất quan trọng, đó là giảm bớt lượng dầu mỏ ở đây, làm cho nó chỉ có một con đường vận chuyển duy nhất. Để làm được việc này, chỉ cần không để đường ống dẫn dầu từ Bacu của Chechnya đến Tân Rosik hoạt động bình thường là có thể đạt được mục đích. Nhưng, nếu như Chechnya bị Nga khống chế thì chắc chắn không có cách nào thực hiện được mục tiêu sau này.

Nếu Chechnya luôn ở trạng thái lộn xộn, bọn phỉ có thể tùy ý làm gì cũng được thì chẳng cần nói làm gì nữa. Bọn này có thể làm tê liệt đường ống dẫn dầu, trước mắt thực tế đã là như vậy. Dầu mỏ vận chuyển từ Bacu thường xuyên bị rò rỉ, bọn thổ phỉ liên tục cướp đi, buộc Matxcơva phải ngừng vận hành hệ thống dẫn dầu này và tính toán đến việc xây dựng một đường ống dẫn khác vòng qua Chechnya. Nhưng như vậy phải mất rất nhiều thời gian, điều này có lợi cho các nước xuất khẩu nhiên liệu Omxuki.

Tuyến ống dẫn dầu từ Bacu đến Tân Rosik ngừng vận chuyển cũng có lợi cho Thổ Nhĩ Kỳ. Vì như vậy, nguồn dầu mỏ chủ yếu từ Caxipia sẽ được vận chuyển tới Chieyikhal (một cảng nằm trên bờ biển Đen của Thổ Nhĩ Kỳ).

Không còn nghi ngờ gì nữa, Chechnya độc lập sẽ có lợi cho các thế lực muốn từng bước làm suy yếu nước Nga, như vậy sẽ làm Nga không thể tham gia và giải quyết các vấn đề quan trọng của châu Âu và thế giới. Ở đây trước tiên bao gồm Mỹ và các quốc gia NATO. Họ vẫn lo lắng trước một nước Nga lớn và có tiềm lực quân sự vững mạnh. Các quan chức Washington không thể công khai ủng hộ các phần tử theo chủ nghĩa ly khai Groznui, nhưng rất hiển nhiên, việc gạt Nga ra khỏi khu vực Kapkaz là điều có lợi cho Mỹ. Các nhà chiến lược bên kia bờ đại dương cho rằng một nước Chechnya độc lập có thể gây thêm áp lực cho Daghetxtan, bởi vì nước cộng hòa này có thể cung cấp con đường thông với Địa Trung Hải. Hạn chế được Nga trong vấn đề này là điều mơ ước của họ. “Mũi tên bắn ra không quay trở lại”, cho dù còn rất nhiều khó khăn, Putin đã không còn đường lui nữa.

Ngày 26/10, cuộc chiến đấu ác liệt nhất từ trước đến nay đã lại bùng nổ ở Chechnya, xe tăng và bộ binh Nga đã lập phòng tuyến chiến đấu với quân Chechnya ở biên giới Groznui, trọng pháo của Nga đã bắn phá dữ dội thủ phủ Chechnya. Cuộc chiến đấu ác liệt xảy ra trên khu vực ngoại ô phía bắc cách Groznui chừng 4 km. Ở phía đông thành phố cũng xảy ra nhiều cuộc chiến đấu.

Theo báo cáo, một số lính trinh sát của Nga đã lặng lẽ tiến vào ngoại ô Groznui và treo giải thưởng một triệu USD nếu ai bắt hoặc giết được lãnh tụ đầu sỏ của phiến quân Basaev.

Các tay súng bắn tỉa Chechnya cũng thường xuyên tấn công quân Nga, giết chết 81 binh sĩ Nga. Tổng thống Ingut đã thừa nhận, quân Chechnya đã tập kích vào trận địa quân Nga. Ngay từ rất sớm, Bộ Quốc phòng Nga đã phủ nhận nguồn tin nói rằng quân phản loạn Chechnya đã đi ngang qua khu vực này, cùng trong ngày hôm đó quân đội Liên bang đã kiểm soát được một số vùng như Schipunoda, Atramatsnoxt, Cachiront, Xakochri... đều là những điểm dân cư tập trung đông đúc nằm ngay sát vùng ngoại ô Gumes.

Ngày 27/10, qua bản tin hàng ngày, Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố, miền đất Chechnya bị bọn lực lượng vũ trang chiếm cứ đã bị chia cắt làm ba phần. Vùng đất do Basaev kiểm soát nằm gần kề Tatghikixtan Klaev ở mạn tây bắc, Catapu chiếm phần đất gần Inkosan.

Bọn phiến quân đã cấu trúc một trận địa phòng ngự hình vòng cung xung quanh Groznui, cải tạo đường phố và nhà cửa, Bộ trưởng Quốc phòng Nga đã nói với phóng viên rằng nhiệm vụ chủ yếu xây dựng khu an toàn ở Chechnya “sắp hoàn thành”. Mục tiêu cuối cùng của quân đội Liên bang Nga tại Chechnya không chỉ là xây dựng khu vực an ninh mà còn phải tiêu diệt bọn phỉ có vũ trang. Chỉ có tiêu diệt hết bọn chúng, làm cho chúng không bao giờ có điều kiện ngóc đầu dậy được nữa thì mới hoàn thành nhiệm vụ. Sergeiev nói: “Cục diện ở Chechnya đã được khống chế, nhiệm vụ của giai đoạn một xây dựng khu vực an ninh đã hoàn thành.” Đồng thời ông cho biết “quân đội Liên bang còn phải đứng trước rất nhiều vấn đề phức tạp”.

Sergeiev nói với các phóng viên rằng quân đội Nga không chỉ dừng lại trên khu vực dọc bờ sông Chiolek - Chechnya. Họ sẽ không dừng lại mà đang tiếp tục hoàn thành nhiệm vụ tiêu diệt các phần tử khủng bố và bọn phỉ có vũ trang trong biên giới Chechnya. Ông nói: “Quân đội sẽ ở lại đó để ổn định tình hình...” Lực lượng vũ trang Chechnya âm mưu ngăn cản cuộc tiến công toàn diện vào lãnh thổ Chechnya của quân đội Liên bang. Theo lời của Sergeiev “xung đột vũ trang vẫn tiếp diễn, đặc biệt là ở khu vực phía tây Chechnya. Các phần tử vũ trang đã sử dụng những thủ đoạn vô cùng đê tiện, trước tiên là tiến hành các hoạt động phá hoại”.

Sergeiev nói, Bộ Quốc phòng đang phối hợp với các ngành sức mạnh khác áp dụng hàng loạt các biện pháp dự phòng, phòng ngừa khả năng xảy ra các hành động khủng bố, đặc biệt là ở khu vực bắc Kapkaz - nơi tiếp giáp với Chechnya. “Chúng ta không được coi nhẹ sự khống chế của một bộ phận tổ chức nên cuộc chiến tranh này.” Ông nói, “quân đội Liên bang Nga còn phải đối mặt với sự xung đột càng nghiêm trọng hơn với bọn phỉ có vũ trang”. Sergeiev nói rõ rằng một đội quân của các phần tử vũ trang do Basaev lãnh đạo đang bị bao vây ở khu căn cứ Klaconxu “nơi đó đang đánh nhau rất ác liệt”, các phần tử vũ trang bị “tổn thất nặng nề”...

Để ngăn cản cuộc tấn công của quân đội Liên bang Nga vào Chechnya, quân ly khai đã áp dụng sách lược “tích cực phòng ngự”. Họ tổ chức thành từng tổ, mỗi tổ năm - sáu người mai phục ở những trận địa đã được chuẩn bị chu đáo để tập kích rồi sau đó rút lui. Khi rút lui, chúng thường xuyên gài mìn trên những đoạn đường mà quân Nga sẽ hành quân qua.

Nhà lãnh đạo các phần tử vũ trang Chechnya đang chuẩn bị triển khai các hoạt động khủng bố với quy mô lớn trong lãnh thổ Nga. Salman Laduev đang chuẩn bị phá hoại các lò phản ứng hạt nhân. Vì lẽ đó mà phải tổ chức một đội biệt động mười lăm người do Slav đứng ra tổ chức. Basaev chú trọng xây dựng tổ hành động khủng bố là phụ nữ, chuẩn bị tiến hành các hành động khủng bố ở phía nam của Nga.

Khả năng có thể tới 25.000 phần tử vũ trang Chechnyađang chống lại quân Nga. Trong số này, không ít kẻ mới chỉ mười sáu – mười tám tuổi. Ngày 13/10, sĩ quan chỉ huy Chechnya đã nói với phóng viên: “Quân đội của tôi không bị đánh bại, mặc dù quân Nga tiếp tục không kích Chechnya, nhưng quân đội Chechnya quyết không phụ lòng mong mỏi của nhân dân, cần phải chống lại quân Nga và quân Nga cuối cùng cũng sẽ phải ngồi vào bàn đàm phán”. Ông ta một lần nữa công khai biểu thị hy vọng đàm phán một cách hòa bình để giải quyết các vấn đề xung đột; ông ta còn hứa rằng, nếu quân Nga thực lòng muốn đàm phán hòa bình, bản thân ông ta sẽ xử lý các phần tử vũ trang. Nhưng, cùng lúc đó, Matxkhadov lại nói, quân đội của ông đã đẩy lùi quân Nga ở nhiều nơi. Một lần nữa ông biểu thị yêu cầu đối thoại trực tiếp với Tổng thống Nga Yeltsin. Ông ta cho rằng sớm muộn Yeltsin sẽ đồng ý tiến hành đàm phán.

Matxkhadov cho rằng sách lược trước mắt của Nga chính là thông qua các cuộc ném bom để cắt đứt đường cung cấp dầu lửa và điện cho Chechnya. Matxkhadov huyênh hoang rằng nếu mất điện mà trở thành một tai họa, chúng có thể khắc phục những khó khăn này.

Thủ tướng Nga Putin vẫn kiên quyết rằng chỉ sau khi Chính phủ Chechnya giao nộp các phần tử khủng bố đã gây ra hàng loạt các vụ đánh bom bên trong lãnh thổ Nga cho phía Nga thì Chính phủ Nga mới suy nghĩ tới vấn đề đàm phán hòa bình.

Lúc đó, ở các điểm dân cư như Groznui, Salivi Chieno... lực lượng vũ trang ly khai Chechnya đã tiến hành gia cố một số công trình kiến trúc, chuẩn bị để biến thành những trận địa cố thủ lâu đài. Một số cư dân địa phương cũng bị đưa đi xây dựng công sự. Một bộ phận phỉ vũ trang đã rút lui vào các vùng nói của Chechnya, ngay tại những nơi đó họ cũng lợi dụng địa hình núi non để xây dựng công sự; các phần tử vũ trang bị thương vong nặng nề, tất cả thương binh đều được chuyển về Bệnh viện số 9 Groznui, nơi đây chật ních người bệnh.

Cùng với sự leo thang của chiến sự, ảnh hưởng và uy tín của Matxkhadov ở Chechnya liên tục giảm xuống. Để tìm mọi cách củng cố địa vị của mình, Matxkhadov ra lệnh tăng cường xây dựng lực lượng lính đặc biệt, đội ngũ này do dân binh tổ chức nên, sẽ trở thành đội dự bị của cá nhân ông ta. Ông ta đã nhận nhiệm vụ phó thủ tướng để chỉ huy đội quân này.

Đồng thời, Matxkhadov đã ủy thác cho Hiệp hội văn hóa Chechnya và Bắc Kapkaz đóng tại Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 15 tháng 10 phải truyền đạt một bản tuyên bố của Bộ Ngoại giao Chechnya, nói rằng các nhà đương cục Chechnya yêu cầu đưa vấn đề độc lập của bán đảo Skandinavi và Kôsôvô ra lời kêu gọi lực lượng gìn giữ hòa bình đóng ở các nước châu Âu và Liên Hợp Quốc hãy ngăn chặn hành động xâm lược của Nga. Khu vực xung quanh bị quét sạch, quân phỉ ở Groznui trở thành “cua trong rọ”.

Quân đội Nga sau khi tạo được thế trận bao vây nhiều tầng nhiều lớp đối với quân phiến loạn và tiếp tục siết chặt thòng lọng. Ngày 12/11, chỉ cần một chiến dịch nhỏ là quân Nga chiếm được Guemes, thành phố lớn thứ nhì của Chechnya. Sau khi tiến vào thành phố, quân Nga lập tức mở cuộc càn quét để tiêu diệt sạch bọn tàn quân còn tản mát trong nội thành.

Cùng lúc chiến dịch giải phóng Guemes. Quân Nga tiếp tục xuất kích lực lượng máy bay chiến đấu tiến hành oanh kích thủ đô Groznui, nhằm tăng cường sức ép đối với thành phố này. Tổng số lần xuất kích của máy bay chiến đấu quân đội Nga là 180 phi vụ, được đánh giá là đợt không kích dữ dội ác liệt nhất kể từ đầu tháng 9 khi quân đội Nga khai chiến với Chechnya.

Bộ chỉ huy quân sự của Chechnya cho biết, đợt ném bom của không quân đã phá hủy năm ngôi nhà chín tầng ở thủ đô Groznui, một quả bom đã rơi đúng vào hầm phòng không ở trung tâm thành phố làm chín người chết trong đó có bảy bà già.

Một phóng viên của hãng UPI đã tận mắt chứng kiến nhiều tốp máy bay ném bom của quân Nga tiến hành oanh tạc nhiều giờ liền trên thành phố Ulusmatan nằm ở mạn phía nam cách Groznui 15 km.

Chính phủ Chechnya cho biết, những cuộc tập kích đường không của quân đội Nga đối với các vùng Ulusmatan và làng Ancakancara ở vùng ngoại ô phía tây Groznui đã gây thiệt hại làm chết mười tám dân thường, ba mươi người bị thương, hành động tập kích đường không đã làm cho thêm nhiều người phải rời bỏ Chechnya, một người dân ở Ulusmatan phát biểu: “Họ đã giết hại rất nhiều người, ngày hôm qua nhiều trẻ em bị thiệt mạng.”

Đồng thời, bộ đội xe tăng thiết giáp của quân Nga cũng lợi dụng ban đêm, từ phía tây thâm nhập vào Chechnya chiếm giữ một ngã tư quan trọng trên tuyến đường bộ chủ yếu nối liền với thủ đô Groznui.

Nhà báo Maria Esmol người đang có mặt tại một điểm ở gần Salnov Vodoxk là một làng có tầm chiến lược quan trọng trên biên giới miền Tây, tiết lộ rằng sáng ngày hôm đó cô đã nhìn thấy cuộc tấn công mãnh liệt của nhiều máy bay chiến đấu, máy bay trực thăng và pháo lớn của quân Nga tấn công vào hai làng Pamott và Samasuki.

Esmol kể lại lời của một lính Nga ở trạm kiểm soát nói với cô rằng quân Nga đang mở cuộc truy quét quân phiến loạn ở khu vực này, trước mắt đang tập trung loại bỏ bọn phiến loạn đến từ Salnov Vodoxk, còn ở miền Đông Chechnya thì quân đội Nga tuyên bố rằng đã hoàn thành 1/2 đợt truy quét lớn vào từng căn nhà ở thành phố lớn thứ nhì là Guemes.

Phóng viên Savoronov của tờ Thương Tín Nước Nga đã tận mắt chứng kiến cuộc càn quét của quân đội Nga đối với thành phố Guemes, nhà báo này mô tả: Nhằm giúp nhà báo khảo sát thành phố Guemes, quân Nga đã cung cấp cho anh một chiếc xe ca, nhãn hiệu Uran kiểu cũ. Chiếc xe cà khổ này nằm lọt thỏm giữa đội hình xe quân sự, trên đường hành tiến có những cú xóc nẩy người, càng gần đến thành phố cảnh tượng bày ra trước mắt làm cho người ta liên tưởng đến các cuộn phim thời sự về thế chiến thứ hai, hai bên vệ đường ngổn ngang xác xe ô tô xen lẫn với cây cối bị cháy đổ và bề bộn gạch đá, chốc chốc lại hiện ra các biển báo “chú ý có mìn”.

Trước đó mấy hôm, bọn phiến loạn vẫn lợi dụng những căn nhà của dân ở vùng ngoại vi thành phố chống trả một cách điên cuồng, sau đợt tập kích mãnh liệt bằng pháo lớn và máy bay, những ngôi nhà này hầu như bị san bằng thành đống gạch vụn. Khi tiến gần đến khu vực trung tâm thành phố thỉnh thoảng nhìn thấy vài người xuất hiện trên phố, họ nhìn đoàn quân với ánh mắt kinh ngạc và tò mò, tuyệt nhiên không biểu lộ một thoáng niềm vui nào.

Cuộc mít-tinh tập hợp nhân dân dự định sẽ tiến hành vào hồi 3 giờ chiều. Đó là cơ hội để Bộ tư lệnh trả lời những vấn đề dân chúng trong thành phố quan tâm.

Chúng tôi bước lại gần một người Chechnya ăn vận quần áo thể thao, tay cầm máy bộ đàm có vẻ như đang ra lệnh cho ai đó, hỏi anh ta xem có chỗ nào ăn cơm trưa được không, anh ta bảo, hãy chờ anh một lát, sau mấy phút thì xuất hiện hai chàng trai trẻ, họ bảo chúng tôi đi theo họ, dọc đường được biết tôi là phóng viên làm việc và sinh sống ở miền Tátghikixtan, thì một người dẫn đường nói với tôi một câu mang ý nghĩa sâu xa: “Nếu gặp nhau vào một thời điểm khác, thì chắc chúng tôi sẽ có nhiều điều hỏi anh”.

Chúng tôi ăn cơm trong một căn nhà chật hẹp của dân. Khi bà chủ thu dọn bàn ăn, thì ông chủ Roslan giới thiệu với chúng tôi về tình hình trong thành phố trước khi quân Nga tiến vào bằng những sự kiện đã xảy ra trước đó, ngoài đội quân chiến đấu đặt dưới sự chỉ huy của trùm phỉ khét tiếng Roslan Gelaep ra, còn một số nhóm phỉ nhỏ lẻ khác hoạt động trong thành. Khi quân đội Nga áp sát uy hiếp Guemes, đặt thành phố trước nguy cơ bị hủy diệt thì nhân dân địa phương mới bắt đầu đấu tranh thật sự với bọn thổ phỉ, người ta nô nức ghi tên gia nhập vào đội dân quân do anh em nhà Amataep đứng ra tổ chức, vì từ lâu họ đã bất bình với Matxkhadov rồi.

Có đến mấy tuần lễ, tổ chức dân quân đã tìm cách thuyết phục đội quân chiến đấu rời khỏi thành phố này. Hai bên vẫn xảy ra giao tranh, cuối cùng bọn thổ phỉ hiểu ra rằng họ không thể cùng lúc tác chiến trên hai chiến tuyến nên đành phải rời bỏ thành phố, nhiều người đã bỏ mạng trong khi tìm cách đột phá vòng vây, tuy nhiên theo lời giới thiệu của Roslan, thì có thể vẫn còn một số tên phỉ lẩn lút trong thành phố.

Trong khi chúng tôi nói chuyện, thì bánh mì được bày ra bàn, còn có cháo yến mạch và một ít thịt, nghe nói, đây là chỗ thịt cuối cùng mà họ còn dành dụm được, loáng một cái chúng tôi đã ăn xong bữa và trở về khu trung tâm thành phố một cách trót lọt. Lúc này cuộc mít-tinh đã bắt đầu.

Có khoảng hai trăm người gồm đàn ông và đàn bà vây quanh vị đại diện của cơ quan chính quyền mới đang đứng giữa hội trường - vị Tư lệnh phòng thủ thành phố Guemes là Thiếu tướng Alexandre Storianov, tiếp đó là bài phát biểu ngắn gọn của thị trưởng mới xuất thân từ giáo viên Maria Kimidievna và tư lệnh tập đoàn quân miền Đông của quân đội Liên bang là Giennadi Fumenko, sau đó là giải đáp các câu hỏi của dân chúng. Những vấn đề nổi cộm mà nhân dân quan tâm là: Đến khi nào thì cung cấp lại hơi đốt điện? Đến khi nào thì mở lại trường học và bệnh viện? Cách giải quyết thất nghiệp ra sao? Storianov trả lời ngay tại chỗ: rất nhiều vấn đề phải do chính nhân dân địa phương tự mình giải quyết. Vào chín giờ sáng mai, tôi sẽ vui lòng thu nhận tất cả mọi người muốn làm việc, trong đó đặc biệt cần thợ điện, thợ hơi đốt, bác sĩ, giáo viên, công nhân xây dựng. Chúng tôi chắc chắn sẽ xử lý tốt vấn đề trả thù lao, đương nhiên chúng tôi cũng không quên lớp người về hưu. Chúng tôi sẽ dần dần từng bước khôi phục lại cuộc sống bình thường, cũng giống như tất cả những miền đất đã được giải phóng khác. Chỉ cần vài ngày sau thì mạng lưới điện và hơi đốt sẽ được khôi phục. Vì chưa có giấy tờ tùy thân chính thức, chúng tôi sẽ cấp giấy chứng minh tạm thời để sau này cấp lại chứng minh thư công dân nước Nga. Tuy nhiên chúng tôi cũng xin cảnh báo rằng từ sáu giờ tối đến tám giờ sáng hôm sau trong thành phố sẽ thực hiện giới nghiêm, ai vi phạm sẽ bị truy cứu nghiêm khắc, thậm chí có thể bị bắn bỏ tại chỗ.

Sau những lời nói nghiêm khắc đó, vị tướng đi đến trước cột cờ tạm dựng, hòa theo tiếng nhạc bài quốc ca Nga phát ra từ trong một chiếc xe thiết giáp của bộ đội thông tin đậu ngay gần đó, Thiếu tướng tự tay kéo ngọn cờ Nga lên, trong tiếng vỗ tay hoan hô của nhiều người.