Các từ thô tục, chửi thề

Trẻ 4 tuổi thường học và nhớ các từ thô tục, chửi thề từ các anh chị hay người lớn. Điều đáng quan tâm chính là xu hướng sử dụng ngôn ngữ của trẻ mà người lớn không chấp nhận được lại chính là sự bắt chước người lớn mà ra. Khi cha mẹ tỏ thái độ lo lắng, khó chịu bằng việc mắng mỏ hay trừng phạt, trẻ sẽ chọn những từ ngữ đó để nói lại với người lớn tuy chưa hiểu được ý nghĩa của chúng. Cách giải quyết tốt nhất là tỏ ra bình thường, không nên trừng phạt hay mắng trẻ mà hãy giải thích cho trẻ hiểu rằng không ai thích nghe những từ ngữ thô tục đó cả.

Ðặt câu hỏi về giới tính

Trẻ độ tuổi này có thể hỏi những câu như “Con được sinh ra từ đâu?”, “Tại sao con không có chim?”... Việc cha mẹ sẽ trả lời như thế nào phụ thuộc vào độ tuổi của trẻ và từng loại câu hỏi. Một số trẻ 4 tuổi thường nghĩ rằng trẻ được sinh ra từ rốn của mẹ. Tốt nhất cha mẹ nên trẻ lời một cách đơn giản và đúng với sự thật nhất.

Nếu cha mẹ không thoải mái và tỏ ra khó chịu khi trả lời câu hỏi, trẻ sẽ tiếp nhận thông tin rằng có điều gì đó không tốt về giới tính. Vì vậy, bạn hãy tìm hiểu trước xem bạn có đủ thông tin để trả lời câu hỏi với một thái độ thoải mái hay không. Nếu bạn không thấy thoải mái, hãy xin ý kiến của bác sĩ hoặc những chuyên gia nghiên cứu về tâm lý trẻ nhỏ, tìm đọc những cuốn sách và tài liệu liên quan đến giới tính học dành cho các bậc cha mẹ có con ở các độ tuổi khác nhau để nói chuyện cho trẻ hiểu.

Nói chuyện với trẻ về giới tính

1. Bạn phải nhớ 3 nguyên tắc sau để trả lời những câu hỏi về giới tính của trẻ:

• Bạn nên vui vì con đặt những câu hỏi về giới tính với bạn. Bởi nếu trẻ không hỏi bạn hoặc bạn không trả lời một cách phù hợp hoặc khách quan, chắc chắn trẻ sẽ tìm câu trả lời (rất đáng lo ngại) ở nơi khác và với người khác.

• Dùng những từ chính xác khi dạy trẻ về các bộ phận trên cơ thể (tất cả các bộ phận). Bởi vì đây chính là kiến thức nền tảng sẽ theo trẻ suốt đời và bạn hãy coi đây là cơ hội để dạy cho trẻ biết về những vùng trên cơ thể phải bị cấm, không được cho ai chạm vào vì có thể dẫn đến những hành động xâm hại tới trẻ.

• Ban đầu bạn có thể cảm thấy hơi xấu hổ và không thoải mái khi trả lời những câu hỏi liên quan đến giới tính của trẻ. Nhưng không sao, chỉ cần một thời gian là bạn sẽ quen và cũng không nên nghĩ ngợi nhiều nếu câu trả lời đầu tiên của bạn chưa được hoàn hảo. Bạn có thể giải thích và trò chuyện với trẻ về vấn đề giới tính vào dịp khác.

2. Hãy trả lời ngắn gọn, đúng sự thực với trạng thái bình tĩnh và coi đó là chuyện bình thường. Bạn hãy lưu ý rằng những phản ứng như sắc mặt và giọng nói nghiêm nghị, mắng mỏ hoặc chế nhạo những câu hỏi của trẻ có thể khiến trẻ không nói chuyện với bạn về vấn đề này nữa.

3. Cha mẹ nên tìm đọc những cuốn sách về giới tính để có những kiến thức cơ bản, và tìm mua những cuốn sách dạy về giới tính cho trẻ nhỏ để đọc cho trẻ nghe. Đây là một cách cung cấp kiến thức về giới tính học vốn thay đổi theo độ tuổi của trẻ và còn giúp cho cha mẹ cảm thấy bớt ngại ngùng khi nghĩ đến việc bắt đầu nói về vấn đề giới tính với con. Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại sách ảnh dạy về giới tính cho trẻ nhỏ rất bổ ích.

Những ví dụ hỏi đáp về giới tính

Sau đây là ví dụ những câu hỏi đáp về giới tính giữa cha mẹ và trẻ đang trong độ tuổi tò mò để cho các bậc cha mẹ có thể đọc và ứng dụng:

Ví dụ thứ nhất:

Hỏi: Con được sinh ra từ đâu ạ?

Đáp: Các con được sinh ra từ sự phối hợp giữa tinh trùng của cha và trứng của mẹ.

Hỏi: Chúng phối hợp với nhau như thế nào ạ?

Đáp: Chúng gặp nhau khi cha mẹ yêu nhau và vì yêu mà ôm nhau đấy con ạ.

Ví dụ thứ hai:

Hỏi: Tại sao em lại chui vào ở trong bụng mẹ được ạ?

Đáp: Trước đây con cũng ở trong bụng mẹ đấy. Khi cha mẹ yêu thương nhau, cha mẹ sẽ có con, con sẽ nằm trong bụng mẹ, sau đó con sẽ lớn dần dần và chui ra bên ngoài.

Ví dụ thứ ba:

Hỏi: Đây là cái gì hả bố? (chỉ vào bộ phận sinh dục của mình).

Đáp: Cái này gọi là “chim” hay còn gọi là bộ phận sinh dục nam.

Hỏi: Thế của em gọi là cái gì ạ? Tại sao lại không giống của con ạ?

Đáp: Bởi vì em là con gái. Con gái và con trai không giống nhau nên bộ phận sinh dục cũng khác nhau, của em con gọi là “bướm” hay còn gọi là bộ phận sinh dục nữ.

Phát triển về trò chơi

Bé trai và bé gái ở độ tuổi này đã bắt đầu tự chơi một mình, khi chơi sẽ giả vờ đóng các vai khác nhau. Khi chơi với bạn, trẻ đã biết phải nhẹ nhàng, lịch sự, phải kiên nhẫn với các bạn vốn có tính cách khác nhau và phải tôn trọng mong muốn của người khác. Các bé biết rằng bản thân có thể trở thành trưởng nhóm hoặc là thành viên trong nhóm và trẻ cũng dễ dàng thay đổi vai trò này với nhau. Đây chính là kết quả của việc chơi.

Trẻ ở độ tuổi này phát triển các kỹ năng mà sử dụng đến đôi tay rất nhiều và có thể tạo được rất nhiều đồ vật khác nhau như ghép thành các hình khác nhau, ghép tranh và những đồ chơi khác cần sự lắp ghép. Trẻ thích chơi các trò chơi cần sử dụng đến đôi bàn tay như tô màu, nặn đất nặn, dùng dây để uốn thành các hình thù khác nhau và tạo các đồ vật đơn giản từ gỗ….

Điều mà cha mẹ nên cẩn thận, không nên để xảy ra là: Nếu trẻ cảm thấy hoặc nhận ra rằng sự cố gắng của bản thân không đáp ứng được sự mong muốn của người lớn, trẻ sẽ dừng sự cố gắng làm những việc mới ngay lập tức. Một số trẻ có thể sẽ dồn nén những cảm xúc này sâu trong lòng đến mức có thể trở thành điểm yếu về sau.

BIỂU ÐỒ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ 4 - 5 TUỔI

Phát triển về thể chất

Các phần cơ lớn

• Nhảy lò cò một chân được khoảng 4 - 6 bước;

• Chạy, lăn, trèo lên cầu thang và trèo lên cây;

• Thích quay người, quăng người và nhào lộn;

• Nhảy từ độ cao 60 centimét rồi tiếp đất bằng cả hai chân;

• Dùng tay bắt bóng rất tốt, không còn dùng đến cánh tay nữa;

• Bước đổi chân lên xuống cầu thang một cách thành thạo;

• Đạp xe đạp ba bánh và có thể quay xe, rẽ sang trái, sang phải.

Các phần cơ nhỏ

• Dùng kéo thuần thục, có thể cắt giấy theo đường thẳng;

• Vẽ tranh người chỉ có đầu, tay, chân, thân và khi được 4,5 tuổi, trẻ có thể biết vẽ thêm tóc, tai, bàn tay, bàn chân;

• Tô được những chữ đơn giản;

• Xâu hạt cườm thành chuỗi vòng được, nhưng vẫn chưa thể xâu được kim.

Phát triển về ngôn ngữ

• Nhớ được tên, họ và địa chỉ của gia đình;

• Biết được giới tính của bản thân;

• Đã biết đặt câu có từ 5 - 6 từ;

• Thích hỏi những câu hỏi như “Thế nào?”, “Khi nào?”… và hỏi ý nghĩa của các từ;

• Nghĩ ra những từ mới để đối chất với người lớn;

• Nhầm lẫn giữa những chuyện có thật với những câu chuyện kể trong truyện dành cho trẻ em;

• Thích những câu chuyện hài, chuyện vui và những ngôn ngữ lạ.

Phát triển về mặt xã hội

• Hiểu được sự cần thiết của việc “cho” và “nhận”;

• Phản ứng lại những quy định được đặt ra;

• Thích được chơi thành nhóm và đã biết tập hợp lại thành nhóm nhiều hơn, biết ganh đua giữa các nhóm với nhau;

• Thích nói thì thầm và có những điều bí mật;

• Thích chơi với trẻ con hơn người lớn;

• Thích chơi trò giả tưởng.

Phát triển về trí tuệ

• Đếm từ 1 - 3 một cách chính xác;

• Nhớ được các số từ 1 - 30;

• Xếp các hình từ to tới nhỏ được khoảng năm kích cỡ khác nhau;

• Nói chính xác cái nào to nhất, dài nhất trong số ba đồ vật;

• Nói được tên màu và phân biệt các nhóm màu sắc với nhau;

• Phân biệt được sự khác nhau giữa đường thẳng đứng và các đường nằm ngang;

• Đã biết sử dụng những từ chỉ vị trí như phía trước, phía sau, bên dưới, bên trên, bên trong, bên ngoài…;

• Hiểu rõ hơn về kích cỡ;

• Hiểu hơn về thời gian, đã biết phân biệt các khái niệm: ngày, tháng, phút, thời gian đi ngủ…;

• Là người giỏi quan sát, đặc biệt là những việc mà bản thân được tham gia.

Phát triển về mặt tâm sinh lý

• Nhạy cảm trước những từ ngữ khen, chê;

• Thích vượt ra ngoài những quy tắc;

• Thích nói lớn tiếng, thích nói quá, thích khoe khoang;

• Thích mút ngón tay cái khi đi ngủ;

• Các bé trai thường thích sờ vào bộ phận sinh dục những khi có chuyện bực bội;

• Quan tâm đến chuyện kết hôn;

• Thích hỏi là trẻ được sinh ra như thế nào, thích thắc mắc rằng có việc mua bán trẻ em được không;

• Bắt đầu biết phân biệt “những điều tốt” với “những điều xấu”.

Phát triển về việc chơi

• Thích đi chơi bên ngoài;

• Thích nghịch cát, nghịch nước;

• Thích xây dựng, nối, ghép hình, ghép tranh;

• Thích mặc quần áo của người lớn và chơi trò chơi giả tưởng;

• Thích tô màu bằng các đầu ngón tay, nặn đất nặn;

• Thích chơi mô hình nhà và búp bê.

Phát triển riêng theo lứa tuổi

• Tự rửa tay, rửa mặt và đánh răng, nhưng người lớn vẫn phải chăm sóc;

• Quan tâm đến nhà vệ sinh và các hoạt động trong nhà vệ sinh của người khác; muốn có sự riêng tư;

• Phần lớn sẽ không đái dầm vào ban ngày, nhưng đôi khi trẻ không thể nhịn được hoặc không kịp nói trước;

• Phần lớn sẽ không tiểu tiện ướt chỗ ngủ;

• Sẽ đi vệ sinh sau bữa sáng hoặc bữa trưa;

• Trẻ 4,5 - 5 tuổi đã tự ăn cơm giỏi hơn;

• Tự biết cởi và mặc quần áo;

• Một số trẻ đã tự biết buộc dây giầy.