Ông ta băng qua căn phòng, bấm chuông. Người đáp không ai khác mà chính là anh bạn trẻ Bennett.

- Bennett, hãy vào đây. Hai ông này từ London đến, nói có người hẹn họ tới. Anh là người xử lý các thư từ của tôi, vậy thử xem lại xem có thư nào gửi cho người có tên là Sherlock Holmes không.

- Thưa không ạ! - Anh ta bỗng đỏ mặt, trả lời.

- Đúng vậy hả? - Ông giáo sư gằn tiếng và tức giận nhìn Holmes - Thưa ông, giờ thì thế nào đây? - Ông nhoài người ra trước, với hai tay chống lên bàn. Holmes nhún vai:

- Tôi chỉ có thể xin lỗi ngài lần nữa vì đã làm phiền ngài một cách vô ích.

- Ông Holmes. Chưa xong đâu! - Ông già hét lên, nét mặt cực kỳ dữ tợn, tiếng vang như sấm. Ông đứng chặn ngang, giơ hai nắm đấm. - Muốn đi, đâu dễ thế!

Cơn thịnh nộ làm biến dạng cả mặt, ông ta cười dữ tợn và nói gằn từng tiếng một. Nếu không có anh bạn Bennett kịp can thiệp thì khó mà ra khỏi đó được. Anh ta hét lên:

- Thưa giáo sư đáng kính, xin hãy nghĩ tới địa vị của mình. Xin ông nghĩ tới tai tiếng có thể xảy ra khi tin này lan truyền trong trường! Ông Holmes là nhân vật lừng danh, giáo sư không thể xử sự tùy tiện với ông ấy như vậy được.

Ông giáo sư phải miễn cưỡng tránh đường. Chúng tôi ra khỏi căn phòng đó, cảm thấy thật là may mắn, và thả bước qua những con phố rợp bóng cây. Holmes tỏ ra thích thú lắm với màn kịch vừa diễn ra.

- Hệ thần kinh của nhà bác học đúng là có vấn đề. Chúng ta tập kích như vậy, quả có hơi liều lĩnh thật, nhưng bù lại đã trực tiếp tiếp xúc được với ông ta rồi. Anh Watson! Nghe có bước chân chạy đằng sau chúng ta. Hình như ông già bám đuổi ta đấy.

Quả có tiếng chân chạy đằng sau, may quá, hóa ra là viên trợ lý của giáo sư. Anh ta vừa ra khỏi góc phố, thở hổn hển:

- Rất lấy làm tiếc, thưa ngài Holmes! Tôi thành thực xin lỗi…

- Không sao đâu mà, anh Bennett thân mến. Những sự cố nho nhỏ thế này khó tránh khỏi.

- Tôi chưa bao giờ thấy ông ấy ngang ngược như vậy. Càng ngày ông ấy càng hung dữ hơn. Như vậy, các ngài càng hiểu rõ hơn việc tôi và con gái ông ấy cứ sợ cuống cả lên. Nhưng đầu óc ông ấy lại vẫn hoàn toàn minh mẫn.

- Quá minh mẫn là đằng khác. - Holmes nói - Thất sách đó là do tôi. Trí nhớ của ông ấy tốt hơn tôi tưởng nhiều. À, mà tiện đây, anh Bennett, hãy chỉ cho chúng tôi thấy cái cửa sổ phòng cô Edith được không?

Anh ta vạch bụi cây, tiến lên trước, chúng tôi nhìn thấy mặt bên của ngôi nhà. Anh ta chỉ tay và nói:

- Đó, cửa thứ hai bên tay trái.

- Cha này gớm thật, cao thế kia mà… Phía dưới chỉ có đám dây leo, bên trên có ống nước có thể bám vào…

- Chính tôi cũng chịu, chả trèo lên được. - Bennett nói.

- Hẳn vậy. Với người bình thường thì đó là một hành động thật nguy hiểm.

- Tôi còn một việc nữa muốn nói với ngài, thưa ngài Holmes. Tôi đã có địa chỉ của người đàn ông ở London mà giáo sư vẫn thường thư từ qua lại. Hình như sáng nay giáo sư lại viết thư gửi cho người đó. Tôi phát hiện và ghi lại địa chỉ của ông ta ở tờ giấy thấm. Tôi đã phụ lòng tin của ông ấy khi làm thế. Nhưng chẳng còn cách nào khác.

Holmes đọc nhanh tờ giấy Bennett đưa rồi bỏ vào túi.

- Dorak? Một cái họ kỳ quặc! Tên họ này là của người Bohemia. Cũng hay, đây là một đầu mối rất quan trọng trong toàn bộ chuỗi xích. Anh Bennett này, chiều mai chúng tôi quay về London, ở lại đây cũng chẳng có ích lợi gì nữa. Chúng tôi không thể bắt giáo sư vì ông ấy chưa phạm tội, cũng không thể xích, trói ông ấy vì chưa chứng minh được là ông ấy bị bệnh tâm thần. Trước mắt không thể tru liệu biện pháp hành động gì được.

- Vậy còn chúng tôi phải làm gì bây giờ?

- Hãy kiên nhẫn! Sự việc sắp đến bước ngoặt. Nếu tôi dự đoán không sai thì thứ ba tới có thể là giờ phút nguy hiểm. Ngày hôm đó, chúng tôi sẽ tới Camford. Thời gian chờ đợi chẳng dễ chịu gì. Giá như cô Edith có thể kéo dài thời gian ở London thêm chút nữa… - Được mà.

- Tức là cô ấy cứ ở lại London chờ cho đến khi đảm bảo là đã loại trừ được các mối nguy hiểm. Cho đến hôm ấy, đừng làm gì kích động ông giáo sư. Ông ấy mà thoải mái, việc sẽ ổn.

- Ông ấy kìa! - Bennett hoảng hốt kêu lên.

Chúng tôi nhìn qua kẽ lá, thấy cái dáng người cao dong dỏng, ông ta đang đứng trước cửa, ngó ngó nghiêng nghiêng tứ phía. Anh chàng trợ lý vội vàng chui vào các bụi cây, lẩn mất. Chỉ lát sau, anh ta đã đứng cạnh giáo sư, có vẻ như họ đang bàn cãi gì rất gay gắt, rồi cùng đi vào nhà.

- Tôi cho rằng ông giáo sư đã đoán ra được hành vi của chúng ta. Tuy chỉ trong thời gian rất ngắn, nhưng tôi thấy ông ta đầu óc rất tỉnh táo và logic. Quả ông ta có nóng nảy và dữ tợn, nhưng xét ra không phải thiếu lý do khiến ông ta điên tiết bởi có kẻ do thám đến theo dõi, và dám chắc là ông ta đã nghi cả con gái và con rể tương lai rồi. Tôi nghĩ anh bạn Bennett sống cũng chẳng thoải mái gì trong những ngày tới.

Sherlock Holmes dừng lại tại bưu điện để kịp đánh đi một bức điện báo. Ngay tối hôm đó đã có hồi âm. Anh đưa bức điện cho tôi xem:

“Tôi đã đến đường Commercial và đã thấy Dorak rồi. Một người gốc Bohemia đã có tuổi mở một hiệu tạp hóa lớn.

Mercer”

- Anh chưa biết Mercer đâu, Watson ạ, tôi mới tuyển. - Holmes giải thích cho tôi - Anh ta là người làm tạp vụ cho tôi. Chúng ta cần tìm hiểu đối tượng liên lạc thư từ với giáo sư. Quốc tịch của người đàn ông kia khiến tôi nhớ đến chuyến đi Praha của giáo sư.

- Cầu Chúa cho mọi việc ăn khớp với nhau. - Tôi nói - Hiện giờ chúng ta đang đứng trước bao nhiêu dữ kiện thật khó giải thích, và chẳng thấy liên quan gì với nhau. Ví dụ chuyện chó cắn, chuyến đi và lưu lại Praha có liên hệ gì với nhau không? Rồi giữa hai sự việc này với một người bò bằng tứ chi trong đêm nữa. Và thời gian ngày giờ mà anh ghi chép đều thật bất ngờ và bí hiểm khôn lường…

Holmes vừa cười vừa xua tay. Chúng tôi đang ngồi trong gian phòng cũ kỹ của nhà trọ, với chai rượu vang trên bàn do Holmes vừa đem lại.

- Giờ để cho khuây khỏa, ta cùng nghiên cứu về thời gian biểu. - Holmes làm điệu bộ của một thầy giáo làng lên lớp - Cuốn nhật ký của anh chàng trợ lý cho thấy sự cố tâm lý bột phát lần đầu vào ngày 2 tháng 7, sau đó có vẻ cứ chín ngày lại bị một lần, trong số đó chỉ có một lần ngoại lệ thôi. Cho nên, lần áp chót là vào ngày 3 tháng 9. Tất cả đều không phải ngẫu nhiên.

Tôi tán đồng.

- Vì vậy, chúng ta tạm giả thiết là cứ chín ngày ông ta lại dùng thuốc kích thích một lần, thuốc tuy chỉ có công hiệu ngắn ngủi nhưng độc tính lại mạnh. Tính khí bạo ngược của ông ta hiển nhiên là chịu tác động của độc dược này. Ông ta đã quen cách dùng thuốc ở Praha, còn hiện nay, thứ thuốc ấy do một người Bohemia đang ở London làm trung gian cung cấp. Thế đã đủ rõ ràng chưa, anh Watson?

- Còn chuyện chó cắn, khuôn mặt ngoài cửa sổ và bò bằng tứ chi ngoài hành lang?

- Dù sao thì ta cũng đã có bước khởi đầu. Từ giờ đến thứ ba tới, tức ngày 12 tháng 9, tôi không trông mong có gì mới. Trong khi chờ đợi, ta chỉ còn biết giữ liên lạc với anh bạn Bennett kia và tận hưởng niềm vui nho nhỏ ở thành phố cũng đáng yêu này.

Sáng hôm sau, Bennett trốn ra đến báo tin cho chúng tôi. Thật khốn khổ cho anh ta, đúng như Holmes đã đoán trước, tuy giáo sư không công nhiên chỉ trích anh đã dẫn hai chúng tôi đến, nhưng ngôn từ của ông ta rất thô bạo và tỏ ra ngờ vực. Nhưng sáng nay ông ta lại trở lại bình thường, lên lớp giảng bài tuyệt vời như mọi khi.

- Trừ những cơn điên kỳ quặc kia, - Bennett nói - còn thì sinh lực ông thậm chí dồi dào hơn cả trước và đầu óc sáng suốt vô cùng. Cơ mà ông không còn là người thân thuộc của chúng tôi bấy nay.

Sherlock Holmes đáp lời:

- Theo tôi, ít nhất trong một tuần tới đây không có gì phải lo ngại đâu. Tôi thì rất bận, mà bác sĩ Watson cũng có những bệnh nhân đang đợi. Chúng ta hẹn nhau giờ này thứ ba tuần sau sẽ gặp nhau tại quán đây. Cứ yên tâm, hy vọng là lần chia tay sau tôi đã có thể giải thích rõ hoặc xua tan nỗi điêu đứng cho gia đình anh. Trong thời gian ấy, anh hãy liên lạc thư từ nếu tình hình thay đổi xấu đi.

Sau đó, mấy ngày liền tôi không gặp Holmes. Tối thứ hai, tôi nhận được bức điện của anh ấy, nhắn tôi ngày hôm sau ra ga xe lửa. Lúc đi tàu trên đường quay trở lại Camford, Holmes bảo không xảy ra sự cố gì. Gia đình giáo sư đầm ấm bình yên. Còn ông ấy cũng xử sự hoàn toàn bình thường. Tối đó, gặp lại chúng tôi tại khách sạn, Bennett cũng tường trình đúng như vậy. Anh ta còn nói:

- Hôm nay, ông ấy nhận được một gói nhỏ và một bức thư gửi từ London tới, bên dưới con tem đều có dấu chéo. Ông ấy răn đe tôi không được đụng vào. Còn thì không có gì khác nữa cả.

- Chừng ấy có lẽ đủ đấy. - Holmes nói, vẻ ranh mãnh - Anh Bennett này, tôi tin ta sẽ kết thúc được câu chuyện ngay tối nay. Nếu như chúng tôi suy đoán đúng thì vụ việc này đã chín muồi rồi. Nhưng phải liên tục theo dõi chặt chẽ giáo sư! Tôi đề nghị, đêm nay anh hãy thức để quan sát. Nếu nghe thấy ông ấy bò ngang qua cửa phòng, anh chớ đánh động mà hãy lặng lẽ bám theo ông ấy. Tôi và Watson sẽ ẩn nấp ở gần đấy. À, anh nói chìa khóa cái hộp gỗ kia để đâu nhỉ?

- Móc vào dây đồng hồ đeo tay của ông ấy.

- Tôi cho rằng chúng ta phải nghiên cứu chiếc hộp đó. Kết cục tệ nhất là phải phá khóa cái hộp. Trong nhà có còn người đàn ông mạnh khỏe nào nữa không?

- Còn người đánh xe ngựa, tên là Macphail.

- Anh ta ngủ ở đâu?

- Ngay tại dãy chuồng ngựa.

- Rồi, có thể cũng cần tới anh ta. Bây giờ hãy như vậy đã, chờ tình hình diễn biến sẽ tính tiếp. Tạm biệt nhé! Tuy nhiên tôi đoán rằng, trước khi trời sáng ta gặp lại nhau.

Gần nửa đêm, chúng tôi đã tới rình sẵn trong các bụi cây trước nhà của giáo sư. Đêm rất lạnh, gió cuốn, mây bay, mảnh trăng lưỡi liềm chốc chốc lại bị che khuất. Phải làm cái việc rình mò quá chán ngắt thế này nên thật ớn. May mà ai cũng mặc ấm. Lại đang tiến gần đến đoạn chót của chuỗi vụ việc quái dị, nên chúng tôi phấn chấn lên. Holmes thì thầm:

- Nếu đúng là chu kỳ chín ngày thì đêm nay, giáo sư nhất định sẽ lại phát cơn. Có một số việc ghép lại rất logic: Giáo sư phát bệnh sau khi từ Praha về. Ông ta thường bí mật thư từ qua lại với một người tên là Dorak ở London, có thể là người đại diện cho ai đó ở Praha. Hôm nay, giáo sư nhận được gói hàng từ người kia. Ông ta dùng thuốc gì, và vì sao phải dùng đúng thứ thuốc gửi từ Praha tới thì chúng ta chưa biết. Mà ông ta thực hiện chính xác theo chỉ định chín ngày một lần. Ngay từ đầu tôi đã để ý đến triệu chứng lộ ra. Anh đã chú ý tới khớp ngón tay của ông ta chưa?

- Thú thực tôi chưa chú ý tới.

- Chưa từng thấy ai da dày và chai sần đến như thế. Anh Watson này, nhìn người, trước tiên hãy nhìn bàn tay, sau đó nhìn cổ tay áo, đầu gối quần và đôi giày. Chắc chắn không bình thường rồi… Giả thiết thế khó tin thật. Nhưng nhất định là đúng. Rõ ra là vậy!

Holmes ngừng lại vỗ trán.

- Sao tôi không nghĩ ra nhỉ, sao không liên hệ với những sự việc khác? Các khớp ngón tay… tại sao tôi không sớm quan tâm tới chứ? Còn con chó nữa! Cả những đám dây leo... E là tôi phải “về vườn” thôi. Watson chú ý! Ông ta đến rồi kìa! Nào mau, chúng ta có thể tận mắt nhìn rõ ông ta.

Cửa nhà từ từ mở ra. Trong ánh đèn phản chiếu, thân hình cao dong dỏng của giáo sư hiện rõ. Ông ta mặc bộ đồ ngủ, đứng ngay ở cửa, hơi nhô người ra trước, hai tay thẳng trước mặt, giống hệt lần chúng tôi gặp trước.

Giáo sư bước ra sân thì bỗng thay đổi như là biến hóa: Ông ta khom người xuống, bò đi bằng chân và tay, chốc chốc lại nhảy lên như quá dư thừa sức lực vậy. Ông bò dọc theo mặt trước nhà, vòng qua góc nhà rồi biến đi. Lúc ấy, Bennett mới lẻn ra khỏi cửa, lén bám theo.

- Watson, mau lại đây!

Chúng tôi nhẹ nhàng rời bụi cây, đến nấp ở chỗ khác để có thể nhìn rõ mặt bên ngôi nhà đang được ánh trăng chiếu sáng. Chúng tôi thấy rất rõ giáo sư đang bò lổm ngổm dưới chân tường mọc đầy dây tường vi. Rồi bất ngờ ông ta leo nhanh lên. Ông ta leo từ dây này sang dây kia, giống như đang chơi trò chơi chỉ nhằm thỏa sở thích leo trèo của mình. Tấm áo ngực bung ra, trông ông ta chẳng khác nào con dơi khổng lồ bám vào tường. Sau khi chơi chán, ông ta lại tụt xuống theo các dây tường vi và ngồi bệt dưới đất, rồi bò bằng tứ chi tới chỗ chuồng ngựa. Con Roy xông ra sủa váng lên. Thấy ông chủ, nó kéo căng xích, càng điên cuồng, hung hãn hơn. Ông giáo sư cố ý bò đến gần nhưng ngoài tầm dây xích, tìm đủ mọi trò để khiêu khích con chó: Nào ném cát đá vào mắt nó, lấy gậy đánh, dùng nắm đấm dứ dứ dọa nạt nó. Ông ta tìm mọi cách khiêu khích nó. Chó càng sủa dữ điên cuồng, vùng vằng bứt xích. Cả đời chúng tôi chưa từng gặp cảnh này bao giờ: Một nhân vật đáng kính lại đang nhảy lóc cóc trêu con chó với vẻ hí hửng vô cùng độc địa.

Nhưng rồi thảm cảnh đột nhiên xảy ra. Không phải dây xích bị đứt, mà do vòng cổ chó tuột ra. Tiếng xích sắt rơi xuống loảng xoảng. Con chó nhảy bổ tới. Chó và người quấn vào nhau lăn lộn. Chó già rú rít điên dại, người hoảng loạn tột độ hét toáng. Cơ may sống sót cho vị giáo sư thật mong manh. Con chó đang dữ tợn đè giáo sư xuống, răng nanh sắc lẹm của nó cắm phập vào cổ họng ông ta. Khi chúng tôi kịp tới, gỡ ra thì ông ta đã ngất xỉu rồi. May nhờ Bennett quát lên, con chó mới thôi đe dọa chúng tôi. Tiếng động làm cho người đánh xe ngủ bên trên chuồng ngựa tỉnh giấc chạy ra, nét mặt ngái ngủ và đầy vẻ kinh hoàng.

Sau khi xích con chó lại, chúng tôi khiêng giáo sư vào phòng. Do hiểu về y, Bennett giúp tôi xử lý vết thương. Máu chảy rất dữ, phải mất nửa giờ, sau khi đã tìm đủ mọi cách chúng tôi mới cầm máu được cho vết thương nguy hiểm. Tôi tiêm thuốc an thần cho ông ta ngủ mê man ngay. Chỉ tới lúc ấy, chúng tôi mới thở phào và bắt đầu cùng đánh giá tình hình.

- Tôi nghĩ, cần mời một bác sỹ ngoại khoa giỏi chữa cho ông ấy. - Tôi nói.

- Ôi lạy Chúa, không được đâu! Hiện việc này vẫn chỉ thu hẹp trong phạm vi gia đình thôi. Với chúng tôi, những người thân thích, thì chẳng sao. Nếu việc này bị truyền ra ngoài, sẽ không cách gì khống chế được. Xin hãy nghĩ tới địa vị và danh tiếng của ông ấy tại trường đại học ở châu Âu, và tình cảm của con gái ông ấy nữa!

- Đúng vậy! - Holmes nói - Tôi nghĩ chúng ta nên giữ bí mật. Hơn nữa, giờ đây chúng ta hành động để đề phòng việc tái phát… Xin anh Bennett hãy tháo cho tôi chìa khóa của cái hộp gỗ! Chúng ta đi xem trong cái hộp bí ẩn này có gì nào! Anh đánh xe ngựa hãy canh chừng ông ấy.

Chẳng có gì nhiều nhặn, một cái lọ nhỏ rỗng không, một lọ còn đầy, một bộ xylanh tiêm, vài bức thư do một người nước ngoài viết, chữ liêu xiêu, nhỏ li ti. Trên mỗi phong thư đều có dấu chéo và gửi từ đường Commercial, kèm chữ ký là “A. Dorak”. Nội dung chỉ là báo một chai thuốc mới gửi đến hoặc hóa đơn thanh toán. Nhưng có một bức thư có lẽ do một người có học vấn viết, đóng dấu bưu điện Praha trên con tem.

- Đây chính là lời giải đáp của bài toán! - Holmes reo to rồi cất tiếng đọc vang:

“Thưa quý đồng nghiệp kính mến!

Từ sau khi được ngài hạ cố đến thăm, tôi buộc phải suy nghĩ mãi về tình trạng của ngài. Tuy có lý do cho việc điều trị đặc biệt, nhưng tôi vẫn chủ trương làm việc phải cẩn trọng. Bởi các kết quả điều trị trước đây cho thấy, thuốc này có kèm theo những mối nguy hiểm.

Huyết thanh của loài vượn người có thể sẽ an toàn hơn đối với ngài. Nhưng như đã nói, tôi thích sử dụng loại huyết thanh của loài vượn Langur hơn. Đương nhiên nó là loài vật đi bằng bốn chân, biết leo trèo, còn vượn người thì đi bằng hai chân như người.

Tôi mong ngài cẩn trọng hết sức để tránh bị tiết lộ ra ngoài. Tôi còn có một khách hàng nữa ở Anh… Tất cả đều do Dorak đảm nhận vai trò người đại diện của tôi, lo việc cung cấp thuốc cho cả hai ngài.

Gửi lời chào trân trọng.

H. Lowenstein”

- Hóa ra là ông ta! - Tôi trình bày với Holmes và Bennett, khi vừa nghe đọc xong. Lowenstein - Cái tên này gợi cho tôi nhớ lại một bài báo mà tôi đã cắt ra, nói về một nhà khoa học chẳng mấy tiếng tăm đang nghiên cứu một loại thuốc “cải lão hoàn đồng” và “trường sinh bất lão”. Đó chính là Lowenstein ở Praha. Loại huyết thanh cường tráng mà ông ta nghiên cứu bị giới y học cấm dùng, vì ông ta không chịu công bố xuất xứ của nó.

Bennett lấy từ trên giá sách của giáo sư một cuốn sổ tay động vật học, rồi đọc to lên:

- Langur, vượn mặt đen to lớn ở dãy Himalaya, sống leo trèo và bò bằng bốn chân, giống người nhất. Thật may, nhờ có ngài Holmes mà chúng tôi mới hiểu rõ ngọn nguồn tình trạng tệ hại.

- Nhưng nguồn gốc thật sự, - Holmes liền nói - thực tế là thứ tình yêu quá chênh lệch, là chuyện chồng già vợ trẻ của giáo sư. Tất cả chỉ vì ông muốn nhanh chóng phục hồi tuổi thanh xuân nhằm giải tỏa nỗi lo sợ tình duyên sớm đổ vỡ, do ông không còn trẻ. Nào ngờ, một con người muốn vượt qua quy luật của tự nhiên lại bị rớt lại quá xa về phía sau.

Holmes cầm cái lọ nhỏ trên tay, trầm tư ngắm nghía như đang xét nghiệm thứ chất lỏng ở trong đó.

- Chờ tôi viết xong cho lão Lowenstein một bức thư, kết tội hắn đã làm việc phi pháp - lưu hành độc dược, thì rồi bao nhiêu bực bội bấy lâu nay của chúng ta sẽ tiêu tan. Nhưng những việc đại loại thế này có thể sẽ vẫn còn xảy ra đâu đó. Mong sao rồi đây sẽ có người tìm ra một phương pháp tốt hơn, chứ thế này thì thật nguy hiểm. Hãy cứ tưởng tượng xem, anh Watson, nếu cái chất ấy - là họ nghĩ thế - sẽ giúp họ trường sinh, vậy thế giới này sẽ như thế nào?

“Tôi không còn điều gì để nói nữa, anh Bennett ạ! Về phần con chó, nhờ khứu giác tinh nhạy mà nó cảm nhận được sự thay đổi mau chóng của ông Presbury tốt hơn anh nhiều. Không phải giáo sư, mà là con vượn ưa leo trèo đã bị con Roy tấn công. Còn việc ông ta ngó vào phòng cô con gái chỉ là hoàn toàn ngẫu nhiên.”

Quay sang tôi, Holmes thân mật nói:

- Anh Watson, chốc nữa sẽ có chuyến xe lửa đi London. Bây giờ ta hãy đi uống trà trước khi lên tàu trở về nhà nghỉ ngơi.