Những Đứa Con Của Tự Do - Phần 2 - Chương 21 - 22
Chương 21
Những
ngày cuối tháng Giêng, nhịp độ hành quyết ngoài sân giảm đi khiến một
số trong chúng tôi hy vọng rằng đất nước sẽ được giải phóng trước khi họ
đến lượt. Khi bọn gác ngục dẫn họ đi, họ hy vọng việc xét xử sẽ hoãn
lại, để họ còn có thể chút thời gian nữa, nhưng điều ấy không bao giờ
xảy ra và họ bị bắn chết.
Nếu như chúng tôi bị giam giữa những bức tường u
ám này, bâấ lực không thể hành động, thì chúng tôi biết được rằng ở bên
ngoài, hành động của bạn bè chúng tôi đang gia tăng. Kháng chiến đan
dệt mạng lưới của mình, nó đang mở rộng. Giờ đây đội có những nhóm được
tổ chức trong toàn miền, vả chăng cuộc chiến đấu vì tự do đang hình
thành khắp nơi trên nước Pháp. Một hôm Charles bảo rằng, chúng tôi đã
phát minh ra cuộc chiến tranh đường phố, như vậy là nói quá, chúng tôi
không phải là những người duy nhất, nhưng trong miền thì chúng tôi đã
nêu gương. Những người khác làm theo chúng tôi và ngày nào công việc của
kẻ địch cũng đều bị ngăn trở, bị tê liệt vì con số các hành động của
chúng tôi. Không còn một đoàn tàu Đức nào lưu thông mà không gặp nguy cơ
một toa, một chuyến hàng bị phá hoại, không còn một nhà máy Pháp nào
sản xuất cho quân đội địch mà không bị nổ các bộ biến áp cung cấp dòng
điện, mà máy móc không bị phá hủy. Và các chiến hữu càng hành động, dân
chúng càng lấy lại được can đảm, và hàng ngũ Kháng chiến càng đông đảo.
Vào giờ đi dạo, những người Tây Ban Nha cho
chúng tôi biết là một hành động vang dội của đội vừa được thực hiện hôm
qua. Jacques cố tìm hiểu thêm qua một tù nhân chính trị Tây Ban Nha. Anh
tên là Boldados, bọn cai ngục hơi sợ anh. Đó là một người Castille 1,
giống như mọi người dân Castille, mang trong người niềm tự hào về mảnh
đất của mình. Mảnh đất ấy, anh đã bảo vệ nó trong những trận đánh của
cuộc chiến Tây Ban Nha, anh đã yêu quý nó trên suốt con đường di cư, đi
bộ vượt qua dãy Pyrénées. Và trong những trại miền Tây nơi họ giam giữ
anh, anh đã không ngừng ca ngợi nó. Boldados ra hiệu cho Jacques đến bên
tấm lưới sắt ngăn khoảnh sân của những người Tây Ban Nha với khoảnh sân
của những người Pháp. Và khi Jacques lại gần, anh kể cho Jacques nghe
những gì anh biết được từ miệng một người gác ngục có cảm tình với kháng
chiến.
- Chính một người trong boọn các cậu đã làm vố
này. Tuần trước, anh ta lên chuyến tàu điện cuối cùng hơi muộn, thậm chí
không biết rằng chuyến tàu ấy dành riêng cho bọn Đức. Phải cho rằng bạn
của cậu để đầu óc ở đâu đâu thì mới làm một chuyện như vậy. Một tên sĩ
quan lập tức hât anh ta xuống bằng một cái đá vào *********. Anh bạn cậu
không thích cái đó chút nào. Tôi hiểu anh ta, đá vào *********, đó là
một sự nhục mạ và không hay ho gì. Thế là anh ta thực hiện một kiểu điều
tra và biết được rất nhanh rằng chuyến tàu ấy tối nào cũng đưa bọn sĩ
quan từ rạp chiếu bóng Variétés về. Đại khái như thế chuyến cuối cùng là
dành cho lũ hijos de putas 2 ấy. Cùng với ba tay trong bọn các cậu, họ
trở lại vào mấy hôm sau, tức là tối hôm qua, ở đúng chỗ bạn cậu bị đá
*********, và họ đợi.
Jacques chẳng nói gì, anh uống lấy những lời của
Boldados. Trong khi nhắm mắt lại, cứ như thể anh đang hành động, như
thể anh nghe thấy tiếng của Émile, đoán được nụ cười ranh mãnh phác trên
môi cậu khi cậu đánh hơi thấy một vố ra trò. Câu chuyện được kể như thế
có thể mang vẻ đơn giản. Vài quả lựu đạn quăng vội lên một chuyến tàu
điện, những tên sĩ quan quốc xã sẽ không còn hành nghề sĩ quan, những
chú bé đường phố mang diện mạo anh hùng. Nhưng không hề như thế, chuyện
không kể như thế.
Họ mai phục, chỉ hơi giấu được mình trong bóng
tối của vài cánh cổng ủ dột, nỗi sợ trong lòng, người run lập cập và đêm
rét buốt, đêm lạnh đến mức nền gạch lát phủ sương giá của đường phố
vắng vẻ lóe sáng dưới ánh trăng. Những giọt nước của một trận mưa trước
đó lọt qua một ống máng thủng, mất hút trong thinh lặng. Phía xa không
một bóng người. Những đám hơi nước hình thành nơi cửa miệng khi họ vừa
thở ra. Chốc chốc phải chà xát hai bàn tay để giữ cho các cón được nhanh
nhẹn. Nhưng làm thế nào để chống lại những run rẩy khi cái sợ hòa lẫn
cái rét? Chỉ cần một chi tiết nhỏ khiến họ bị lộ, và tất cả sẽ kết thúc ở
đó. Émile nhớ đến cậu bạn Ernest, nằm ngửa, ngực bị băm nát, nửa thân
trên nhuốm máu đỏ chảy ra từ cổ họng, từ miệng, bắp chân bẻ ngược, cánh
tay lủng lẳng và gáy thõng thẹo. Trời ạ người ta mềm dẻo làm sao khi vừa
bị bắn chết.
Không, hãy tin tôi, chẳng điều gì trong câu
chuyện này diễn ra như người ta tưởng tượng. Nỗi sợ cứ tồn tại trong mỗi
ngày của bạn, trong mỗi đêm của bạn, tiếp tục sống, tiếp tục hành động,
tiếp tục tỉn ằng mùa xuân sẽ trở lại, điều đó đòi hỏi rất nhiều dũng
cảm. Chết vì tự do của những người khác là điều khó khăn khi người ta
mới mười sáu tuổi.
Đằng xa, tiếng ầm ào của con tàu cho biết nó
đang lại gần. Ánh đèn tàu rọi thành một vệt sáng trong đêm. André tham
gia hành động, bên cạnh Émile và François Francois. Chính vì họ bên nhau
mà họ có thể hành động. Một người không có những người kia là tất cả sẽ
khác đi. Bàn tay họ luồn vào túi áo choàng; họ đã tháo chốt lựu đạn,
siết chặt những chiếc ngạc. Chỉ cần một sự vụng về là tất cả kết thúc ở
đó. Cảnh sát sẽ nhặt những mảnh của Émile, vương vãi trên mặt đường. Cái
chết thật xấu xí, điều này ai cũng biết.
Tàu tiến lại, hình bóng những tên lính phản
chiếu trong các cửa kính được đèn các toa chiếu sáng. Còn phải cầm cự
nữa, phải nhẫn nại, kiểm soát nhịp tim đập khiến máu dồn đến tận thái
dương. "Bây giờ", Émile khẽ nói. Các chốt tuột xuống mặt đường. Lựu đạn
phá vỡ các ô cửa kính, và lăn trên sàn toa.
Bọn quốc xã mất sạch vẻ ngạo mạn, chúng tìm cách
trốn chạy địa ngục. Émile ra hiệu cho François Francois ở bên kia
đường. Các khẩu tiểu liên lên đạn và bắn, các trái lựu đạn nổ tung.
Những từ ngữ Boldados thốt lên chính xác đến mức
Jacques tưởng mình gần như chạm lướt cảnh tàn sát. Anh không nói gì
hết, sự thinh lặng của anh hòa vào cái im ắng trở lại tối hôm qua nơi
con phố tiêu điều. Và trong cảnh im ắấy, anh nghe thấy những tiếng rên
la đau đớn.
Boldados nhìna. Jacques gật đầu ra hiệu cảm ơn; hai người rời nhau, mỗi người trở về sân của mình.
"Một ngày kia mùa xuân sẽ trở lại", anh thì thào khi đến gặp chúng tôi.
Chú Thích
1. Một địa phương giàu tính lịch sử, ở miền trung tâm Tây Ban Nha.
2Tiếng Tây Ban Nha: Con cái của đồ **************.
Chương 22
Tháng
Giêng đã tàn. Thỉnh thoảng, trong xà lim, tôi lại nghĩ đến Chahine.
Claude đã xuống sức rất nhiều. Thỉnh thoảng, một anh bạn mang từ bệnh xá
về một viên lưu hoàng. Anh không dùng viên thuốc để làm dịu cổ họng đau
rát, mà để gại một que diêm. Thế là bạn bè xúm xít quanh một điếu thuốc
do một người gác ngục tuồn cho, chúng tôi cùng hút chung. Nhưng hôm
nay, lòng dạ ở đâu đâu.
François và André đi hỗ trợ chiến khu vừa thành
lập ở Lot-et-Garonne. Làm xong nhiệm vụ trở về, các anh bị một phân đội
hiến binh đón bắt. Hai mươi lăm mũ lính chống hai mũ lưỡi trai nhóc,
cuộc chiến không cân sức. Các anh tự nhận mình thuộc lực lượng Kháng
chiến; vì từ khi tiếng đồn lan truyền về 1 thất bại có thể xảy đến với
bọn Đức, các lực lượng an ninh đôi khi kém tự tin, một số đã nghĩ đến
tương lai và tự đặt những câu hỏi. Nhưng những kẻ chờ đợi các chiến hữu
của chúng tôi chưa chuyển ý, cũng chưa chuyển hàng ngũ, chúng đưa các
anh đi không gượng nhẹ.
Bước vào sở hiến binh, André chẳng sợ hãi. Anh
rút chốt lựu đạn và quăng xuống đất. Thậm chí chẳng cố bỏ trốn, trong
khi tất cả nằm dán mình xuống đất, anh đứng thẳng, một mình, bất động
nhìn trái lựu đạn lăn trên sàn. Cuối cùng nó dừng lại giữa hai tấm ván
sàn, nhưng không nổ. Bọn hiến binh xông vào anh và làm anh mất hứng thú
can trường.
Mặt bê bết máu, thân thể sưng vù, anh bị tống
giam sáng nay. Hiện anh đang ở bệnh xá. Chúng đã làm gãy xương sườn và
hàm anh, làm vỡ toạc trán anh, chỉ là chuyện thường ngày.
° ° °
Ở nhà thù Saint-Michel, gã chánh quản ngục tên
là Touchin. Chính y mở các xà lim cho buổi đi dạo chiều. Khoảng năm giờ,
y khua chùm chìa khóa, và lúc đó bắt đầu hợp âm chói tai của những chốt
cửa loảng xoảng. Chúng tôi phải đợi hiệu lệnh của y để ra ngoài. Nhưng
khi tiếng còi của tên chánh quản Touchin vang lên, tất cả chúng tôi đều
đợi vày giây rồi mới bước qua ngưỡng cửa buồng giam, chỉ cốt làm y bực
bội. Các cánh cửa đồng loạt mở ra lối đi hẹp nơi các tù nhân đứng thành
hàng sát tường. Tên chánh quản ngục, có hai đồng nghiệp của y tháp tùng,
đứng thẳng đuỗn trong bộ đồng phục. Khi thấy tất cả có vẻ đã vào trật
tự, y đi ngược lên dọc đoàn tù nhân, cây gậy trong tay.
Mỗi người phải chào y theo kiểu của mình; một
cái gật đầu, một bên lông mày nhướng lên, một tiếng thở dài, không quan
trọng, tên chánh quản ngục muốn người ta thừa nhận oai quyền của y. Khi
cuộc duyệt binh hoàn tất, đoàn người tiến lên theo những hàng khít nhau.
Sau khi chúng tôi đi dạo về, các bạn Tây Ban Nha
được quyền thực hiện cũng nghi thức trên. Họ có năm mươi bảy người ở
tầng giam dành cho họ.
Mọi người đi qua trước mặt Touchin và mọi người
lại chào y. Nhưng các bạn Tây Ban Nha còn phải cởi quần áo ở lối đi nhỏ
và để lại quần áo ở lan can. Mỗi người phải trở về xà lim trần như
nhộng. Touchin nói là vì các lý do an ninh nên điều lệ buộc tù nhân ban
đêm không mặc quần áo. Cả quần đùi cũng phải cởi. Touchin biện minh:
"Hiếm khi thấy một người định tồng ngồng mà vượt ngục. Chắc chắn là
trong thành phố, hắn sẽ bị phát hiện rất nhanh."
Ở đây, chúng tôi biết rõ đó không phải là lý do
của quy định tấy; những kẻ lập ra điều này ước lượng được sự nhục nhã mà
chúng bắt tù nhân phải chịu.
Cả Touchin cũng biết rõ như thế, nhưng y bất
chấp, thú vui trong ngày của y sắp đến, khi những người Tây Ban Nha sẽ
đi qua trước mặt y và sẽ chào y, năm mươi bảy cái chào, bởi họ có năm
mươi bảy người, năm mươi bảy cái rùng mình thích thú với tên chánh quản
ngục Touchin.
Thế là những người Tây Ban Nha đi qua trước mặt y
và chào y, vì điều lệ buộc họ làm thế. Với họ, Touchin bao giờ cũng hơi
bị thất vọng. Ở những gã này có một cái gì đó mà y sẽ không bao giờ
khuất phục nổi.
Đoàn người tiến lên, do anh bạn Rubio dẫn dắt.
Bình thường thì Boldados phải dẫn đầu, nhưng tôi đã bảo em rồi, Boldados
là người xứ Castille và với tính cách kiêu hãnh của anh, rất có thể anh
sẽ quăng nắm đấm vào mặt một tên cai ngục, hoặc thậm chí quăng tên cai
ngục qua lan can mà gọi hắn là hijo de puta; thế là, chính Rubio đi đầu,
như thế chắc chắn hơn, đặc biệt là tối nay.
Rubio tôi biết anh rõ hơn những người khác, cả
hai chúng tôi có chung một cái gì đó, một đặc điểm khiến chúng tôi hầu
như không thể bị chia tách. Tóc Rubio đỏ hoe, da anh lấm tấm tàn nhang
và mắt anh màu sáng, nhưng tạo hóa hào hiệp với anh hơn vói tôi. Anh có
thị lực hoàn hảo, tôi thì cận thị đến mức không có kính, tôi như mù.
Rubio có khiếu hài hước chẳng ai bằng, chỉ cần anh mở miệng là tất cả
mọi người cười lăn. Tại đây, giữa những bức tường u tối, đó là một năng
khiếu quý giá, vì hiếm khi người ta muốn cười dưới lớp kính cáu bẩn bên
trên lối đi hẹp.
Với các cô gái, khi Rubio ở bên ngoài, chuyện ắt
là rất thuận lợi. Tôi sẽ phải xin anh tiết lộ cho vài mánh, chỉ để nếu
một ngày nào đó biết đâu tôi gặp lại Sophie.
Đoàn người Tây Ban Nha mà Touchin đếm từng người
một, đang tiến lên. Rubio bước đi, mặt thản nhiên, anh dừng lại, nhún
gối vài cái trước tên chánh quản ngục, y hân hoan coi đó là một sự vái
chào, trong khi Rubio công khai nhạo báng cái mặt hắn. Đằng sau Rubio,
là vị giáo sư già muốn giảng dạy bằng tiếng catalan 1, là bác nông dân
đã học chữ trong tù và giờ đây đọc thơ của García Lorca 2, là cựu xã
trưởng một làng miền Asturies, là một kỹ sư biết cách tìm ra nguồn nước
ngay cả khi nó ẩn mình trong lòng núi, là một thợ mỏ say mê cuộc Cách
mạng Pháp và thỉnh thoảng lại hát lên những lời của Rouget de Lisle 3 mà
người ta chẳng biết bác có thật hiểu hay không.
Các tù nhân dừng bước trước buồng giam và, từng người một, bắt đầu cởi quần áo.
Quần áo họ đang cởi là những quần áo họ từng mặc
khi họ đấu tranh trong trận chiến Tây Ban Nha. Quần vải chỉ còn giữ
được nhờ những dây đeo nhỏ cũ kỹ, giày họ khâu trong các trại miền Tây
hầu như không còn đế, sơ mi tả tơi, nhưng dù ăn mặc rách rưới, các chiếu
hữu Tây Ban Nha vẫn có một dáng dấp kiêu hãnh. Miền Castille thật đẹp
và những người con của nó cũng
Touchin xoa bụng, y ợ hơi, đưa tay quệt mũi rồi chùi nước mũi vào ve áo khoác ngắn.
Tối nay, y nhận thấy những người Tây Ban Nha thư
thái, họ tỉ mỉ hơn thường lệ. Kìa họ đang gập lại quần, cởi sơ mi và
vắt lên lan can; đồng loạt, họ cúi xuống và xếp những đôi giày trên nền
đá lát. Touchin khua khua cây gậy, như thể động tác của y có thể đánh
nhịp thời gian.
Năm mươi bảy thân hình gầy guộc nhờ nhờ trắng
giờ đây quay về phía hắn. Touchin nhìn, chẩn đoán, một chi tiết không
ổn, nhưng nó là cái gì? Tên quản gục gãi đầu, nhấc mũ, ngửa người ra
đằng sau như thể tư thế ấy sẽ cho y lùi lại được một chút. Y chắc chắn,
có một cái gì đó chệch choạc, nhưng cái gì? Một cái liếc nhanh sang trái
về phía gã đồng nghiệp đang nhún vai, một cái liếc sang phải về phía gã
kia cũng đang làm thế, và Touchin khám phá ra điều không thể chấp nhận:
"Thế là cái quái gì những chiếc quần đùi chúng còn đang mặc, trong khi
lẽ ra phải tồng ngồng kia mà?!" Chắc chắn rằng y là chỉ huy đâu phải vô
cớ, vì hai gã tùy tùng đã chẳng thấy một tí gì ở mưu đồ hết. Touchin
nghiêng sang bên để kiểm tra xem, trong hàng người, liệu ít ra có một kẻ
tuân lệnh hay không, nhưng không, ai nấy đều còn mặc quần đùi, chẳng có
ngoại lệ.
Rubio cố nín cười, dù anh buồn cười khi nhìn bộ
dạng bực bội của Touchin. Đây là một trận chiến đang diễn ra, nó có vẻ
rất ôn hòa vô hại, nhưng sự được mất lại có tầm cỡ. Đó là trận đầu tiên,
và nếu thắng, sẽ có những trận khác nữa.
Rubio, chẳng ai sánh tày anh trong việc nhạo
báng Touchin, nhìn y với vẻ ngơ của người đang hỏi còn chờ gì nữa để trở
vào xà lim.
Và bởi Touchin, sững sờ kinh ngạc, chẳng nói gì
hết, Rubio bèn tiến lên một bước và đoàn tù nhân cũng làm như vậy. Thế
là Touchin, hoang mang, lao về cửa buồng giam và, khoanh tay lại chặn
lối vào. Không muốn có chuyện rắc rối, Touchin cảnh cáo:
- Nào, nào, các người biết rõ quy định. Tù nhân
và quần đùi không được cùng vào xà lim. Quần đùi ngủ trên lan can còn tù
nhân ngủ trong buồng giam; xưa nay vẫn thế, tại sao tối nay lại khác
đi? Nào, nào, Rubio, đừng làm thằng đần.
Rubio sẽ không đổi ý, anh khinh bỉ ngắm Touchin và bình tĩnh nói với hắn bằng ngôn ngữ của anh rằng anh sẽ không cởi.
Touchin dọa dẫm, y định xô đẩy Rubio, tóm lấy
cánh tay anh và lúc lắc người anh. Nhưng dưới chân tên chánh quản ngục,
nền đá lát đã mòn vì bước chân các tù nhân trở nên rất trơn trong thời
tiết lạnh ẩm này. Touchin lồng lộn và ngã ngửa. Bọn canh ngục vội vã lao
đến đỡ y dậy. Điên tiết, Touchin giơ tay lên với Rubio, Boldados bèn
tiến một bước và đứng vào giữa. Anh siết chặt nắm tay, nhưng anh đã thề
với những người khác là không sử dụng những nắm tay ấy, không phá hỏng
mưu kế của họ bằng một cơn giận dữ, dù chính đáng.
- Cả tôi nữa tôi cũng sẽ không cởi quần đùi đâu, chỉ huy ạ!
Touchin, đỏ mặt tía tai, khua gậy và hét toáng lên:
- Một cuộc phản loạn, thế đấy hả? Các người sẽ
thấy điều các người sẽ thấy! Giam cả hai vào ngục tối, một tháng, ta sẽ
dạy cho các người biết!
Y vừa thốt xong câu nói thì năm mươi lăm người
Tây Ban Nha còn lại tiến lên một bước và, cả họ nữa, cùng đi về phía
ngục tối. Hai người, trong ngục tối, đã chật chội rồi. Touchin không
giỏi hình học lắm, nhưng dù sao y cũng đo được tầm rộng lớn của vấn đề
mà y phải đối đầu.
Thời gian ngẫm nghĩ, y tiếp tục khua cây gậy;
ngừng động tác sẽ như thể thừa nhận y đã mất mặt. Rubio nhìn bạn bè, anh
mỉm cười, và đến lượt anh cũng khua cánh tay song không hề đụng vào một
gã canh ngục nào để chúng không có cớ phái lực lượng tăng viện. Rubio
khua tay múa chân, tạo những vòng tròn lớn trong không gian, và bạn bè
anh cũng làm như anh. Năm mươi bảy đôi cánh tay xoay đảo và từ những
tầng bên dưới cất lên tiếng hò la của các tù nhân khác. Chỗ này mọi
người hát Marseillaise, chỗ kia hát Quốc tế ca, ở tầng trệt là Bài ca
quân du kích.
Tên chánh quản ngục không còn sự chọn lựa, nếu y
để vậy, toàn thể nhà tù sẽ làm loạn. Cây gậy của Touchin buông xuống,
bất động; y ra hiệu cho các tù nhân vào xà lim của họ.
Em thấy đó, tối hôm ấy, những người Tây Ban Nha
đã thắng cuộc chiến quần đùi. Đó chỉ là một trận đầu tiên, nhưng sáng
hôm sau trong sân, khi Rubio kể lại cho tôi từng chi tiết, chúng tôi đã
siết tay nhau qua tấm lưới. Và khi anh hỏi xem tôi nghĩ gì về tất cả
những điều đó, tôi trả lời anh:
- Hãy còn những nhà ngục phải chiếm lấy.
Bác nông dân hát bài Marseillaise một hôm đã
chết trong xà lim, vị giáo sư già muốn dạy tiếng catalan không bao giờ
trở lại từ Mauthausen 4, Rubio bị đi đày nhưng dù sao đã trở về,
Asturies bị bắn chết ở Madrid, xã trưởng ngôi làng miền Asturies đã quay
về nhà, và ngày mà người ta hạ các bức tượng của Franco xuống, cháu
trai ông sẽ tiếp quản chức xã trưởng.
Còn về Touchin, sau Giải phóng y được cử làm giám thị trưởng nhà tù Agen.
Chú Thích
1. Ngôn ngữ của miền Catalogne, một cộng đồng Tây Ban Nha gồm bốn tỉnh Barcelone, Gérone, Lérida và Tarragone.
2. Federico García Lorca (1898-1936), nhà
thơ Tây Ban Nha, xuất thân gia đình tư sản sung túc nhưng đã lập tức
đứng về phía những người bị áp bức bóc lột. Trong các tác phẩm, ông kết
hợp được di sản văn hóa dân gian và nghệ thuật đương đại. Ông bị bè đảng
Franco bắn chết ngay trong những ngày đầu của cuộc nội chiến.
3. Claude Joseph Rouget de Lisie (1760-1836) sĩ quan và nhà soạn nhạc Pháp, tác giả của bài La Marseillaise, quốc ca Pháp.
4. Một thành phố của nước Áo, nơi có trại tập trung do bọn quốc xã lập năm 1938.