Mẹ ì ạch với cái bụng bầu. Sáng sáng mẹ phải đẩy một cái tủ ra cổng đơn vị bán thuốc lá, mì tôm, tem thư và vài thứ linh tinh... Bởi vì lúc ấy đơn vị đã đi vào hạch toán kinh tế rồi, bố không có lương căn bản, họ cử đi làm buổi nào thì có tiền buổi ấy.

Họ điều bố lên tỉnh Đồng Nai đóng “wa-gông” (là một “cái nhà” ở trong một toa tàu ấy con ạ). Bố đi cả tuần mới về một lần, mẹ ở nhà tự bán hàng nuôi hai mẹ con mình. Bố đi mấy tháng trời, đến lúc mẹ sắp sanh con thì hết việc. Cái đơn vị ấy họ tính toán làm sao mà mấy tháng trời chỉ trả lương cho bố có 190.000đ. Trời ơi! Đã thế họ lại còn đe đuổi cả nhà mình ra khỏi nơi đây đấy.

Bố con đi bộ đội, lúc ấy cũng được gần 15 năm, mọi người như bố đều được phân nhà tập thể, chỉ có bố là không được, mẹ cũng không biết tại sao!

Thôi kệ, mặc cho người ta nói xa nói gần, ta cứ vui vẻ sống và phải sanh em bé chứ!

Cuối cùng họ cũng cho nhà mình một cái... chuồng xí nhỏ chơ vơ, chỉ có bốn bức tường, không mái, cạnh một bãi đất hoang, bẩn thỉu, trong một cái ngách nhỏ xíu. Chà, sẽ mất nhiều công sức đây, nhưng mà cũng tốt chứ sao. Ông giám đốc hình như cũng cảm thấy ái ngại, ngậm ngùi thế nào mà ký giấy xuất kho cho nhà ta mấy tấm tôn Fibrô-ximăng nặng trĩu. Vậy là mẹ có con, và ta lại có nhà (dù chỉ là một cái chuồng xí 29m2 cải tạo lại thôi... Bây giờ đã biến thành một căn phòng nhỏ xinh xinh có nền xi măng nhưng vẫn chưa kịp có trần chống nóng).

Tốt chán, nhà chúng ta vang rộn mỗi khi con khóc con cười, mẹ lại còn “điệu đà” moi đất đằng trước để trồng một cây phượng nhỏ xinh xinh và ao ước: cây phượng sẽ nở hoa...

Cây phượng bén rễ rồi đấy con. Con đã qua đầy tháng, khóc nhỏ xíu xiu.

Con bắt đầu ốm lặt vặt, rốn lồi ra một cục. Sợ quá, mẹ bế con vào nhà bác sĩ T. Ông ấy bảo con bị u hạt rốn, phải thắt rốn lại và xử lý một lần nữa. Ông ấy bảo: cái thằng bé này lớn, sẽ lì lắm đây. Bố đi làm bữa có bữa không. Mẹ loay hoay với con mãi, nhất là những khi trái gió trở trời, con ho, con sốt, con mọc kê mọc sởi...

Đã sắp đầy năm con rồi... Cây phượng đã cao vượt tầm tay, sao con vẫn chẳng lẫy, chẳng bò gì cả, con chỉ ngồi và lết thôi. Mẹ bắt đầu thấy lo lo. Thóp thở con thiệt lớn, không đóng được.

Ngày đầy năm, vui thiệt: con mặc áo màu trắng, quần màu xanh lơ, và lại còn bày đặt đeo cà vạt đỏ, bố thì bày đặt mua bánh kem về... Sinh nhật con xong mẹ bế con ra xóm Ba Boòng chụp ảnh mẹ và con cùng với một con mèo nho nhỏ. Chẳng quan tâm rằng tiền nhiều hay ít, gia đình mình lúc ấy vui thật, dẫu rằng mẹ cứ mơ hồ thấy một cái gì đó bất an, chờ chực ở phía trước.

Mà quả thật, chỉ hai tháng sau mẹ con mình bắt đầu bước vào đoạn đời mới đầy sóng gió.

Hai tháng sau...

Lá phượng xanh thẫm lại.

Chiều xuống, bố vẫn chưa về. Mẹ ẵm con đi vu vơ trong con hẻm nhỏ.

Mẹ nghĩ cũng vu vơ như bước chân mình: mới có hai năm, từ một cô sinh viên mẹ bước vào đời làm vợ, rồi làm mẹ, bỏ lại quê hương và ông bà ngoại, man mác nhớ thương, man mác buồn xa xứ. Mà thôi, nghĩ ngợi chi nhiều. Con ngồi đây nhé. Thả con xuống hiên, mẹ ra sau nhà nơi bãi đất hoang bẩn thỉu hôm nào giờ xanh ngắt rau bạc hà và thẫm vàng hoa mướp (mẹ trồng đó con, mẹ vốn người nhà quê mà), mẹ định bẻ vài trái mướp xào một dĩa nhỏ, đổ thêm chút nước làm canh và nhà mình sẽ có một bữa tối thật ngon lành, ấm cúng.

Con làm sao thế? Sao lại khóc thét lên? Chỉ lết từ hiên xuống sân, cái bậc hiên không đầy gang tay sao con đau dữ vậy? Mẹ quăng dao, quăng mướp ôm lấy con. Con cứ khóc ngằn ngặt. Trời đã sụp tối, bố cũng chưa thấy về. Mẹ ôm con ngồi thu lu ở hiên.

Con khóc nhiều cũng mệt, bú một chút rồi con thiêm thiếp ngủ. Bố về rồi! Bố ôm lấy con vì nhớ! Con lại khóc ré lên, có cái gì đó bất ổn thật rồi.

Mẹ kể lại chuyện con lết xuống sân. Chẳng lẽ... Thôi, không đoán già đoán non nữa, đi bệnh viện thôi, mẹ sợ lắm...

Cả nhà mình chất lên cái xe Chaly nhỏ. Mẹ ngồi sau ôm con. Đường Thích Quảng Đức năm ấy còn xấu lắm, mỗi lần xe nảy xóc lên con lại khóc. Đường từ nhà mình tới bệnh viện 175 mọi ngày ngắn ngủn mà sao giờ xa quá vậy, đi lâu đến vậy!

Bệnh viện đây rồi! Mẹ ngơ ngơ ngác ngác. Có một người tốt bụng bảo, bây giờ đã muộn, làm thủ tục nhập viện lâu lắm, vào thẳng nhà ông bác sĩ Huynh - trưởng khoa chỉnh hình - chắc nó bị trật khớp.

Ông bác sĩ giới thiệu đi chụp X quang gấp. Khốn khổ, con bị gãy xương đùi, mới có 14 tháng mà con bị gãy xương đùi! Lỗi tại mẹ, lỗi tại mẹ, mẹ khóc òa nức nở...

Bó bột cho con xong, bế con về tới nhà cũng quá nửa đêm, mẹ ngồi canh con. Mẹ khóc, mắt sưng húp như hai trái bàng. Tiếng ông bác sĩ âm u trong đầu: “Thằng bé này có vẻ yếu, cái thóp thở rộng thế này, còn vất vả. Bắt cóc nấu cho nó ăn cứng xương”...

Thì bắt cóc, vì con mà bắt cóc, đâu có chi đáng sợ! Nói cứng vậy thôi chứ hồi đó mẹ cũng nhát, mẹ đi dọc hàng rào đơn vị, xỏ tay vào bọc nilông. Này con cóc vàng, tao tóm mày về làm thịt nấu cháo cho con tao, bé Hội...

Chờ mãi, chờ mãi, rồi cũng qua 30 ngày. 30 ngày con không được tắm, mẹ chỉ lau rửa sơ sơ cho con thôi. 30 ngày con nằm ăn, nằm bú. 30 ngày mẹ sống trong cảm giác người có lỗi. Con nằm nhiều lưng mọc đầy rôm sảy, ngón chân nhỏ như hạt bắp lột cả da. 30 ngày mẹ ai oán mình... Nhưng qua rồi con ạ. Nào, chiều nay ta đi cắt bột.

Ôi ước gì cuộc đời cũng có thể quăng đi mọi khổ đau một cách nhẹ nhàng như chiều nay ta tháo bột quăng đi khỏi chiếc chân nhỏ xinh yêu dấu của con!

Bế con về, nào mẹ vò khổ qua (mướp đắng) nấu nước tắm, nào hầm xương nấu cháo cho con, nào mẹ mua vàng bạc giấy tiền cúng giải hạn. Phượng ơi, mày rung rinh lá chia vui với cả nhà phải không, em bé tháo bột rồi, vui là phải!

Nhưng con ơi, niềm vui vốn chỉ là món quà xa xỉ, nó ở với mẹ con mình chẳng được bao lâu... Mẹ nào biết kể từ chiều hôm ấy, tai họa cứ rình rập, lơ lửng trên đầu mẹ con ta. Con đang hồn nhiên, còn mẹ thì đang vui sướng, chúng ta chẳng thể nào ngờ được, đúng không?

Qua hai tuổi, con gãy tay. Chưa tháo bột lại... gãy chân. Con làm mẹ sợ lắm, con trai ạ. Những vị bác sĩ khả kính không ai nói rõ con bị bệnh gì... Chỉ là những toa thuốc đắt đỏ và khó kiếm.

Lần này người ta cho con lên băng ca đẩy sang bệnh viện Nhi Quốc tế ở đường Lê Thánh Tôn. Con nằm đó, bé tí tẹo, người trắng xóa, bột và bột. Hôm ấy, ngày 20-11, nhà ta may mắn gặp được ông bác sĩ người Tây tốt bụng. Có lẽ ông ấy cũng cảm động vì bó hoa hồng thật đẹp mẹ tặng cho ông (Mẹ học khôn rồi, mẹ nhớ lời ông ngoại: Thầy thuốc cũng là thầy. Vậy 20-11 tặng hoa ông ấy là có lý lắm!).

Ông cho con chụp X quang từ đầu đến chân. Phòng khám số 5 thật đông, ông Tây và những vị bác sĩ học trò. Họ tranh luận với nhau lâu lắm. Quá chiều, họ mời mẹ vào phòng. Qua lời người bác sĩ phiên dịch, mẹ biết con mang một căn bệnh lạ lùng: Tạo xương bất toàn - còn gọi là “xương thủy tinh”... Căn bệnh quá xa lạ, nhưng những điều nó sẽ gây nên cho con thì vô cùng gần gũi và đớn đau với mẹ: con sẽ còn gãy xương thật nhiều lần, sẽ tật nguyền, mắt con sẽ ngày càng... xanh biếc...

Ôi con của mẹ, đứa con “Thủy Tinh” mong manh của mẹ!

Trời trong xanh và nắng vàng của Sài Gòn đều... vô nghĩa...

Đêm ấy là đêm dài nhất trong những đêm dài của đời mẹ. Mẹ mở cửa rón rén ra ngồi dưới gốc phượng. Con có tin không? Lần đầu tiên trong đời mẹ... uống rượu...

Uống mà chẳng thể say. Uống mà đầu óc quay cuồng: THUỐC... NGÀY MAI... TIỀN... rồi lại... THUỐC...

Đúng! Phải có THUỐC! Trong cái toa cầm về chiều nay có tới mấy loại thuốc - tính ra cũng mấy trăm ngàn - đã thế có thứ lại còn không mua được vì... không có. Nhà thuốc bảo: “Hiếm lắm!”.

Rồi ai sẽ chăm con? Ai sẽ đi làm? Nhà có duy nhất một chiếc Chaly. Mà con thì phải được sung sướng, đủ đầy! Mẹ sẽ đốt cháy cả nhân gian này lên để cứu con! Mẹ gầm gừ, gào thét ở trong lòng như thế đấy!

Bây giờ nghĩ lại mẹ thấy sợ chính mình trong cái đêm hôm ấy: mắt mẹ đỏ đọc vì mất ngủ, tóc tai bù xù và... đẫm hơi men, chẳng thà như thế còn hơn là phải... khóc.

Đến 6 giờ sáng, mọi việc trở lại bình thường. Xóm giềng không ai biết ở cạnh mình đêm qua có một kẻ... bị điên. Mẹ lại mặc áo trắng tinh, thả tóc ngang vai, mẹ dắt xe đi kiếm việc làm. Ba sẽ làm ngày và mẹ sẽ làm đêm. Con sẽ có tất cả mọi thứ mà những đứa trẻ ốm đau cần phải có. Con cứ yên tâm! Mẹ hứa mà!

Mẹ chạy xe chầm chậm qua các con phố: Phan Đăng Lưu, Phan Đình Phùng, qua cầu Kiệu (cái cầu rồi đây sẽ mang nhiều kỷ niệm với mẹ lắm), rồi sang Hai Bà Trưng... Phố phường lộng lẫy quán xá. Những cô ma-nơ-canh mặc đầm dạ hội và cổ đeo vòng ngọc, những cửa hàng bánh thơm ngon, những cửa hàng đồ chơi trẻ em sang trọng... Tất cả dấy lên trong mẹ nỗi khát thèm: mẹ muốn con có những đỏ xanh rực rỡ ấy. Muốn vậy thôi, chứ chủ đích là mẹ nghiêng ngó xem người ta có cần người làm không. Đã gần trưa. Ngực mẹ tức sữa. Mẹ nhớ con. Giờ này con có khóc không? Bố có biết đường xay cháo cho con ăn (mẹ cho con bú thiệt lâu vì con yếu ớt, mãi sau này hơn... 4 tuổi con mới tự thôi “bú tí”). Mẹ rẽ sang đường T.Q.T... Mừng quá: có một tấm bảng treo lủng lẳng trước cửa một căn nhà: “Cần người làm”, nhưng sao cửa nhà vẫn đóng im ỉm.

Mẹ dừng xe, rụt rè gõ cửa. Một người đàn ông già nua và gầy gò với một hàng râu tỉa tót rất đặc biệt nhoài cổ ra đầy vẻ nghi ngờ. Ông nhìn mẹ săm soi và kéo cánh cửa sắt kêu ken két.

Mẹ đặt bước chân đầu tiên vào một thế giới mới... hoàn toàn xa lạ. Thế giới của lầm than, cay cực của thân phận con người. Thôi hãy khoan viết... Ta sẽ dừng ở đây... Mai ta lại viết tiếp, con trai nhé!

Mẹ suy nghĩ kỹ rồi con ạ. Mẹ sẽ viết, rất thật. Viết để con ý thức được cuộc sống thật đáng quý, đáng quý từng giờ, từng ngày. Để có từng giờ, từng ngày sống ấy, đôi khi ta phải lăn mình và nhắm mắt đi qua những vũng lầy. Ta vẫn phải đi, đi, không thể dừng lại, dẫu đường có gập ghềnh, chông gai, nhớp nháp...

Nơi mẹ bước chân vô là một... cái “nhà hàng”. Cái nguyện vọng làm đêm của mẹ được đáp ứng bằng những nụ cười mỉm chi đầy bí ẩn.

Chỉ hai ngày sau mẹ nhận ngay ra sự việc... Và dẫu việc gì đi nữa, mẹ thầm nghĩ, vì con mẹ vẫn sẽ đương đầu. Nơi ấy ban ngày vắng teo nhưng buổi tối dập dờn những cô áo xanh áo đỏ. Ba hôm đầu họ để mẹ mặc đồ bộ, bưng bê thức ăn cho khách (ở dưới lầu). Cũng không có gì, chỉ có những ánh mắt của nhiều người trên lầu đi xuống nhà vệ sinh - những người to béo và tốt mã, mặt đỏ phừng phừng - nhìn mẹ rất lạ. Những cô ăn mặc đẹp ở trên ấy cả. Bả chủ thì cứ nói “mát”, nói xa, nói gần: “Cần tiền bước vô đây đừng có chảnh!”

Chị con gái út của bà chủ là một người dịu dàng và tỏ ra... có học. Mấy hôm sau, chị kêu mẹ vào một phòng nhỏ, nơi dành cho các cô thay đồ, nhỏ nhẻ:

-Chị biết là em thông minh dễ hiểu, chị sẽ “cho” em một bộ đầm. Rửa chân tay sạch sẽ đi, chị dắt em lên trên ấy, cố gắng đừng làm mất lòng họ nghe. Em đang cần tiền, nhà này đâu có cần người làm. Mấy ngày qua để cho em quen dần...

Mẹ nói thẳng tuột:

-Thôi, em hiểu rồi, em sẽ bưng thức ăn lên lầu, và chỉ cố gắng làm họ không phật lòng, chỉ có thể thế thôi! Em đã có gia đình, em là một người mẹ.

Chị thở dài:

- Chị biết mà, lúc em vào vắt sữa ở la-va-bô chị thấy hết.

Hóa ra mẹ đã bị giám sát hết rồi! “Không sao, Hương ơi – mẹ tự nhủ với mình - ta sẽ có đủ bản lĩnh để đương đầu”. Tự nhiên mẹ nhớ một câu Kiều (đi làm mướn mà còn lẩy Kiều, mẹ của con là vậy đấy):

Cái ông Nguyễn Du này, quá... tín nhiệm ông trời đấy. Còn tôi - tôi sẽ tín nhiệm chính mình. Cái ranh giới giữa Phong trần - Thanh cao sẽ phải do tôi thiết lập và gìn giữ. Lúc ấy mẹ bỗng thấy mình già sụp đi mấy tuổi trong tích tắc...

Mẹ rón rén bước lên trên đó, ngón chân bấu chặt vào đôi dép cao gót đến tê dại. Thế giới ở đó nhập nhoạng từ mọi thứ: nhập nhoạng mặt người, nhập nhoạng đồ ăn thức uống, nhập nhoạng cả mùi vị: mùi bia rượu, mùi thức ăn, mùi nước hoa...

Bia đổ tràn ra những cốc lớn, ngập ngụa những tiếng cười. Và tiền... Trời ơi! Sao người ta tiêu tiền dễ dàng làm vậy! Một bàn tiệc có khi tính tiền lên đến hàng triệu bạc (thời đó bằng cả hơn hai chỉ vàng đó con). Họ chẳng cho không tiền của họ đâu. Con có biết không, năm ấy mẹ mới 21 tuổi.

Những đôi mắt nhìn mẹ cứ như là ăn tươi nuốt sống. Nhắm mắt lại, mẹ thấy mắt con to và trong veo trong vắt. Nhắm mắt lại, mẹ thấy những hộp thuốc, can-xi, những hộp sữa giàu dinh dưỡng đang nhảy nhót trong tủ kính... Họ nghiêng nghiêng ngả ngả, chạm ly lách cách, uống đến trợn mắt trợn mày, cười nói ồ à: “Á hà, lính mới! Rụt rè quá, chào bàn đi “bé con””! (Bé con à? Mẹ nghe rờn rợn trong người, cố nghiến răng chịu đựng ở trong lòng). Cái mẹ cần là bước ra khỏi đây mẹ phải có tiền và ngẩng cao đầu kiêu hãnh...

Vậy thì sẽ “chào bàn” nhé! Này mấy chú, cháu sẽ ngâm thơ và hầu rượu cho mấy chú vậy! Ái chà! “độc” quá! Lại biết cả thơ! Đọc đi em!... Này thì ta đọc:

Ôi cha! Lạ quá. Mít dai hay mít mật vậy em. Bọn anh làm ở hải quan chỉ biết đánh hàng “công” (công-te-nơ đó!), chẳng biết gì về “văn nghệ”! Xếp cho em ngồi cạnh anh Tư - anh làm ngành văn hóa - sếp lớn đó em! (lớn bé để làm gì, rõ là một lũ “chết trong cõi sống!”, trái tim mẹ rít lên).

Cũng không hẳn là như vậy, những người ra vào nhà hàng ấy đủ thành phần: có kẻ lắm bạc nhiều tiền đến đó như một thú vui, lại cũng có những người đến đó để như kiếm gia vị thêm vào việc ký kết công ăn việc làm, thôi thì đủ cả.

Cái vốn còm cõi của tuổi thơ thích đọc sách đọc thơ rất nhiều phen có giá trị, nó cứu mẹ khỏi những tầm thường, nhơ nhớp. Những khách hàng ưa thâm trầm đến thường hay hỏi: “Cô bé Bắc Kỳ thơ hay đâu nhỉ?”. Tự nhiên mẹ trở thành “vốn quý” ở cái nơi chợ đời ấy, dẫu rằng không trọn vẹn. Phải cảm ơn Hồ Xuân Hương, Đoàn Thị Điểm, Nàng Kiều của Nguyễn Du... đã thoát thai, siêu độ từ thuở nảo thuở nao, các bà các chị giỏi giang vắt óc, vắt đời thành thơ để hôm nay mẹ của con có cái mà dụng võ!

Cũng chẳng phải hiếm phen nhục nhã, khi gặp phải kẻ quá phàm phu tục tử. Thôi đành vậy, cô Kiều tài hoa là thế mà còn phải kêu lên:

Huống hồ là mẹ, đất khách quê người, nắm trong tay một sinh mạng nhỏ nhoi - con cần phải sống - vậy thì mẹ càng cần phải sống. Sức sống của con người thật bền bỉ phải không con?

Khuya, mỗi lần ra về mẹ đều dừng ở cầu Kiệu. Nhìn xuống dòng nước đen ngòm và hôi thối, mẹ lại gào lên ở trong lòng: phải sống! Phải sống dù là sống trong cõi chết! Qua cầu là gió bay. Qua cầu là bỏ lại sau lưng bao khổ nhục. Qua cầu là những đồng tiền thấm đẫm nước mắt sẽ thành sữa, thành thuốc cho con. Khi ta đã bước được qua cầu - qua ranh giới của sự tầm thường ấy - là khi ta đã hướng về nơi cõi sống. Ấy là khi Thần Chết phải dè dặt và lui bước trước con người.

Xóm giềng “eo xèo” rồi đấy! Mặc! Mẹ vẫn lầm lũi đi và lầm lũi trở về. Về nhà khi đã quá nửa đêm, mẹ rúc vào nhà tắm xối nước như điên như dại. Mẹ dùng hẳn bàn chải... giặt quần áo chà xát thân mình muốn rớm máu. Gội đầu khuya riết mẹ bị viêm xoang, viêm đến tận bây giờ, uống thuốc gì cũng không thấy khỏi.