Mẫu Thượng Ngàn - Phần 10 - Chương 03
Chương 3
Đặc biệt lần về Cổ Đình này, Tuấn bỗng chuyển hướng cây cọ. Đang từ vẽ phong cảnh, anh xoay sang vẽ chân dung. Và Tuấn chợt khám phá ra một điều: vẽ chân dung rất thú vị. Đang từ chỗ phải chú ý đến toàn cảnh, đến bố cục, đến khái quát, anh quay sang chú ý đến thế giới nhỏ bé của một gương mặt. Cái thế giới bé nhỏ của gương mặt người hóa ra vô cùng phức tạp, tinh tế. Làm sao lột tả được một ánh mắt. Làm sao biểu hiện được sự rung động của một hàng mi. Làm sao bộc lộ được cái hơi thở gấp gáp của một gương mặt nhục cảm. Rồi đôi môi, vầng trán, vành tai, gò má, sợi tóc... mỗi centimét da thịt trên mặt người đều có cái thần riêng của nó. Hóa ra sự phiêu du trên gương mặt con người cũng vô cùng hấp dẫn, ở đấy ẩn chứa bao điều kỳ thú mời gọi người họa sĩ đến khám phá. Cái diện tích chỉ rộng hơn bàn tay tí chút hóa ra là cả một thế giới mênh mông sinh động. Cái địa dư một bàn tay ấy thế mà rất bao la.Khuôn mặt đầu tiên Tuấn vẽ là khuôn mặt cụ Tú. Hôm mới chân ướt chân ráo về làng, anh bắt gặp khuôn mặt ông già và thế là anh mê mẩn thích vẽ chân dung. Hôm ấy, hình như Tuấn hơi bộp chộp, có thể nói là khiếm nhã nữa. Cũng may, cụ Tú là nhà nho rất kỹ tính nhưng lại phóng khoáng. Cụ là người không chấp chước. Ở cụ đã có thấy thấp thoáng một tấm lòng chay tịnh chân nhân, một thái độ thõng tay vào chợ an nhiên chất phác. Vì vậy Tuấn cuống cuồng si mê hội họa đến quên cả lịch thiệp, cụ cũng tìm thấy sự dễ thương, đáng yêu chứ không đáng trách. Thậm chí, mấy hôm sau, lúc Huy đi vắng, Tuấn còn tìm đến để ký họa về ông cụ. Tuấn vẽ cụ tưới lan, vẽ cụ ngồi uống nước vối ở thềm nhà, vẽ cụ xắn quần tay che đầu bằng chiếc quạt mo.Để rồi sau đó ít hôm, Tuấn mang đến một bức họa có lẽ anh ưng nhất. Bức họa vẽ hai ông bà đứng dưới giàn bầu trĩu quả. Cụ bà đang thăm bầu. Đôi mắt sung sướng được nắng rọi vào lóng lánh. Còn cụ ông thì nhìn vợ với nụ cười. Cái quạt mo che đầu được mớ tóc bạc làm cho thêm sáng. Anh thích sự lan tỏa ánh sáng của mớ tóc bạc. Thứ ánh sáng vừa xanh vừa vàng hắt từ mái tóc sang cái quạt. Nó trườn sang cả quả bầu và ánh xạ cả vào gương mặt phúc hậu của bà cụ già. Tuấn đặt tên bức tranh là "Tình già". Nghe thế, ông cụ cười:
Thời gian Tuấn say mê vẽ chân dung cũng khá thú vị. Anh hiểu rằng vẽ chân dung thật khó; không phải bất cứ họa sĩ nào cũng vẽ chân dung được. Anh cũng hiểu những khuôn mặt có cá tính như của cụ Tú bao giờ cũng dễ vẽ. Cái khó là vẽ chân dung những người bình thường, những khuôn mặt không có cá tính. Nhưng Tuấn lại cứ đinh ninh rằng gương mặt nào cũng có cá tính; chỉ có điều cá tính ấy ẩn chìm, và nhiệm vụ người họa sĩ là tìm, vẽ cho được cái ẩn chìm ấy, điều mà xưa kia vẫn gọi là cái thần thái của con người. Tuấn lao vào cuộc truy tìm những thần thái của người dân Cổ Đình. Vẽ những bà già, những trẻ thơ và những cô thôn nữ. Anh vẽ đi vẽ lại. Có những khuôn mặt anh vẽ hàng chục lần ở những góc độ khác nhau. Anh vẽ phác nhanh, đặc biệt chú trọng đôi mắt.Một bận, Tuấn gặp Pierre Messmer cũng mang giá đi vẽ. Hai họa sĩ một tây, một ta, nhưng chỉ mới gặp đã thân thiết với nhau ngay. Pierre không nói mà chỉ cười mỉm với Tuấn. Còn Tuấn cũng vậy. Đó là hai con người hồn nhiên. Hồn nhiên có tiếng nói riêng của nó. Những kẻ hồn nhiên, chỉ mới gặp đã có thể nhận ra nhau ngay không cần nói.Pierre mời Tuấn về ngôi nhà anh ta thuê. Ngoài chỗ ở trong đồn điền, Pierre còn thuê một ngôi nhà lá trong làng Cổ Đình để làm nơi vẽ. Pierre thích làm việc hòa nhập với thế giới bên ngoài. Ông cho rằng muốn rung cảm thực sự, người họa sĩ phải thường xuyên tiếp xúc với thiên nhiên, tiếp xúc với thế giới mà mình đã chọn lựa. Cái thế giới mà Pierre muốn thâm nhập ấy chính là ngôi làng quê xứ An Nam. Thực ra, ngôi nhà mà Pierre thuê chỉ là chỗ anh để đồ lề, chỗ anh nghỉ chân buổi trưa sau khi đã lang thang ngoài đồng ruộng, trong các ngõ xóm khúc khuỷu của ngôi làng cổ.Xưởng vẽ của Pierre không phải là gian buồng kín mà thực sự là ở ngoài trời. Khi đã tìm được chỗ, Pierre đặt giá vẽ rồi bắt đầu vẽ, cắm cúi mải miết vẽ, có khi từ sáng đến tối, có khi vài ngày tại một chỗ hẹn, không lần lữa cho đến khi hoàn thành bức vẽ. Ông muốn sao cho bức vẽ giống như thật.Về đến nơi ở thuê của Pierre, Tuấn cười to vui vẻ. Bởi vì ngôi nhà lá ấy không xa lạ, nó là căn nhà của bà mõ làng Đình, căn nhà ngang của bà ba Pháo. Việc ông Tây thuê nhà của bà mõ cũng làm người ta xì xào. Ông lý Cỏn bảo:
Còn Julien, khi nghe ông lý Cỏn kể lại tình hình, hắn đã đến thẳng nhà bà mõ. Đến nơi, gặp cảnh Pierre và Tuấn đang cùng cô Hoa con bà ba Pháo làm mẫu vẽ chân dung, Julien cười phá lên và giơ hai tay lên trời:
Cách vẽ cô Hoa của Pierre và Tuấn hoàn toàn khác nhau. Pierre nệ thực hơn. Ông vẽ Hoa rất tỉ mỉ và chính xác. Tuấn vẽ phóng khoáng hơn. Anh vẽ một cô Hoa với cái đầu hình như nhỏ hơn, dài hơn. Cái vai như to hơn, rộng hơn. Đó là chân dung một con người ngay thẳng. Hai con mắt của cô trong tranh cũng to hơn. Khi hai người vẽ xong, họ đưa tranh cho cô xem. Hoa bảo:
Cả hai người họa sĩ cùng cười. Họ biết Hoa không hiểu gì về họa nhưng đã nói đúng. Hai người rất khác nhau về quan niệm nghệ thuật, tuy nhiên họ vẫn rất trân trọng cách riêng của nhau. Ở chốn hẻo lánh này, có một người bạn nghệ thuật đâu phải dễ. Vì vậy, họ rất quý mến nhau, dù mới gặp được vài ngày. Tuấn vẽ sơn dầu còn vụng vì thực ra anh sử dụng sơn dầu chưa lâu.
Chiều hôm ấy Huy và Tuấn đến ngay nhà bà ba Pháo. Họ bắt gặp Pierre Messmer đang vẽ bức "Ao bèo mùa thu". Bức tranh vẽ cái ao nhỏ trước cửa nhà thím Pháo. Một bụi tre bên bờ. Một chiếc cầu ao bắc bằng mấy cây tre. Một cô gái đang chao rổ rửa bèo. Những vòng sóng lan tỏa. Ánh nắng thu loang loáng mặt ao, hắt sáng vào người cô gái được người họa sĩ đặt vào trung tâm bức tranh. Cô gái nõn nà, tràn đầy sức sống, quê nhưng những đường nét mềm mại chẳng có chút thô kệch. Động tác bàn tay và thân hình cô uyển chuyển sinh động. Bút pháp tả thực của Pierre càng làm tôn vẻ đẹp của cô. Pierre rất khéo vẽ động thành thử người xem như vẫn còn cảm nhận thấy những hoạt động duyên dáng của cô, thậm chí còn cảm thấy cả ánh nắng phản quang nhảy múa trên gương mặt cô.
Hai mẹ con cô Hoa đã về tới sân. Họ từ ngoài đồng về quần còn xắn đến đầu gối. Cô xuống cầu ao, tay bíu lấy cành vối trước mặt, chân khỏa nước, miệng cười tươi. Khi trở lại sân? Cô cởi chiếc khăn vuông lau mặt rồi niềm nở mời khách vào nhà. Bà ba Pháo bưng ấm nước vối lên nhà, rót thứ nước nóng hổi màu hổ phách vào những chiếc bát đàn mời khách. Cô Hoa nhìn Huy, hỏi Tuấn:
Sự vồn vã của bà ba Pháo làm Huy lúng túng. Ông Tây Pierre khéo léo xuýt xoa khen ngợi nước vối của bà chủ nhà vừa thơm vừa ngọt. Còn cô Hoa nghe mẹ nói xong, thỉnh thoảng lại liếc mắt sang nhìn Huy. Rồi bất chợt, cô hỏi Huy:
Lẽ dĩ nhiên, Huy phải mừng rỡ vì câu hỏi đó và nhanh nhảu trả lời "Được lắm chứ".