Vùng nông thôn bị một bóng tối mềm mại xâm chiếm. Jakub dừng xe tại một ngôi làng cách đồn biên giới chỉ vài cây số. Anh muốn kéo dài thêm nữa những giây phút cuối cùng ở đất nước mình. Anh xuống xe và đi vài bước vào một con phố không quen.

Phố này không đẹp. Dọc những ngôi nhà thấp đặt những cuộn dây sắt gỉ, một bánh xe máy kéo bị bỏ rơi, những mẩu kim loại cũ. Đó là một ngôi làng bị lãng quên và xấu xí. Jakub tự nhủ những sợi dây thép vương vãi này giống như một từ bậy bạ mà đất nước anh nói với anh thay cho lời tạm biệt. Anh bước đi đến cuối đường, ở đó có một quảng trường với một đầm lầy. Cái đầm cũng bị lãng quên, phủ đầy đậu lăng nước. Bên bờ vài con ngỗng đang đi liêu xiêu, một thằng bé đang cố dùng gậy xua chúng về phía trước.

Jakub quay người đi về xe. Anh nhìn thấy một thằng bé đang đứng sau cửa kính một ngôi nhà. Thằng bé, khoảng năm tuổi, nhìn qua cửa kính về phía cái đầm. Có thể nó đang quan sát những con ngỗng, có thể nó đang quan sát thằng bé đang lùa ngỗng bằng cây gậy. Nó đứng sau cửa kính và Jakub không thể rời mắt khỏi nó. Đó là một khuôn mặt trẻ con, và cái khiến Jakub chú ý là cặp kính của nó. Thằng bé đeo đôi kính to mà người ta có thể đoán được là mắt kính rất dày. Cái đầu nhỏ và đôi kính thì to. Thằng bé mang cặp kính như một gánh nặng. Nó đeo kính như đeo số phận của mình. Nó nhìn qua đôi mắt kính như qua một hàng rào sắt. Phải, nó đeo hai cái mắt kính đo như một hàng rào sắt mà nó sẽ mang theo suốt đời mình. Và Jakub nhìn đôi mắt thằng bé qua hàng rào sắt cặp kính và anh đột nhiên cảm thấy buồn ghê gớm.

Bỗng nhiên như thể bờ một dòng sông vỡ ra và nước lan tràn khắp thôn quê. Đã lâu lắm rồi Jakub không buồn. Nhiều năm lắm rồi. Anh chỉ biết đến sự chua chát, cay đắng, nhưng không phải nỗi buồn. Và giờ đây anh bị nó xâm chiếm và không thể nhúc nhích được nữa.

Anh nhìn thấy trước mình thằng bé đeo cái hàng rào và anh thương hại thằng bé và đất nước mình, và anh nghĩ đất nước này anh đã rất ít yêu và đã ghét và anh buồn vì tình yêu kém cỏi và thua sút đó.

Và đột nhiên anh nghĩ chính sự kiêu căng đã ngăn cản anh yêu đất nước này, sự kiêu căng của quý tộc, sự kiêu căng của tâm hồn lớn, sự kiêu căng của sự tinh tế, một sự kiêu căng xấu xa đã khiến anh không yêu được những người giống như mình và làm anh căm ghét bởi vì anh thấy họ là những kẻ giết người. Và anh lại nhớ là mình đã tuồn thuốc độc vào tuýp thuốc của một cô gái không quen và chính anh cũng là kẻ giết người. Anh là một kẻ giết người và sự kiêu căng đã thu anh lại thành cát bụi. Anh đã trở thành một trong số họ. Anh là anh em của những kẻ giết người ngao ngán kia.

Thằng bé đeo cặp kính lớn đang đứng ở bậu cửa sổ, như thể hoá đá, cái nhìn dính chặt vào cái đầm nước. Và Jakub nhận ra thằng bé đó đứng đó chẳng để làm gì, rằng nó không phải là thủ phạm của bất cứ gì và rằng nó đã được sinh ra với đôi mắt kém, mãi mài. Và anh còn nghĩ là điều anh trách cứ ở người khác là cái gì đó bản thân đã vậy, với nó họ sinh ra đời và mang theo mình như một hàng rào nặng nề. Và anh nghĩ chính mình cũng không có bất cứ quyền ưu tiên nào đối với sự lớn lao của tâm hồn và sự lớn lao của tâm hồn cao nhất là yêu người khác dù họ là những kẻ sát nhân.

Và một lần nữa anh lại nhìn thấy viên thuốc màu xanh nhạt kia, và tự nhủ mình đã tuồn nó vào tuýp thuốc của cô y tá đáng ghét như một lời xin lỗi, như một đề nghị được nhận vào hàng ngũ của họ, như một lời cầu xin họ chấp nhận anh với họ, dù anh luôn từ chối bị tính là một người trong số họ.

Anh đi nhanh về phía xe, mở cửa, cầm lấy vô lăng và đi về phía biên giới. Mới ngày hôm qua thôi, anh còn nghĩ hẳn đó sẽ là giây phút nhẹ nhõm, rằng anh sẽ vui vẻ đi khỏi đây. Rằng anh sẽ rời khỏi một nơi mà anh đã nhầm lẫn sinh ra và ở đó, quả thật, anh không ở nhà anh. Nhưng vào lúc này, anh biết mình đang rời khỏi tổ quốc duy nhất của mình và anh sẽ không có tổ quốc nào khác hết.

23

- Ống đừng vội mừng – thanh tra nói – Nhà tù sẽ không mở cánh cửa vinh quang của nó để ông bước vào như Jesus Christ trèo lên đỉnh Golgotha đâu. Không bao giờ ý nghĩ ông có thể giết cô gái đó thoáng qua trong đầu tôi. Nếu tôi tố cáo ông, thì chỉ để ông không khăng khăng là cô ta bị giết.

- Tôi rất mừng là ông không coi lời tố cáo của ông là nghiêm túc – Berrtlef nói giọng dàn hoà – Và ông có lý đấy, tôi thật không biết điều khi cứ muốn ông phải mang công lý lại cho Ruzena.

- Tôi vui mừng nhận ra các ông đã dàn hoà – bác sĩ Skreta nói – Có một điều it nhất cũng có thể củng cố chúng ta một chút. Dù cái chết của Ruzena thế nào, đêm cuối cùng của cô ấy cũng là một đêm tuyệt vời.

- Hãy nhìn mặt trăng kia – Bertlef nói – Nó giống hệt như ngày hôm qua và nó đã biến căn phòng này thành một khu vườn. Mới hai mươi tư giờ trước, Ruzena còn là nàng tiên của khu vườn đó.

- Và công ly[' không có gì khiến chúng ta quan tâm được đến thế - bác sĩ Skreta nói – Công lý không phải là một thứ con người. Có công lý của những đạo luật mù quáng và độc ác, và có thể có một công lý khác, công lý cao hơn, nhưng tôi không hiểu được công lý đó. Tôi luôn có cảm giác đang sống trong một thế giới nằm ngoài công lý.

- Thế nào cơ? – Olga ngạc nhiên.

- Công lý không liên quan đến tôi – bác sĩ Skreta nói – Đó là cái gì đó nằm ở bên ngoài và bên trên tôi. Dù sao, đó cũng là một thứ không con người. Tôi sẽ không bao giờ hợp tác với cái quyền lực bẩn thỉu đó.

- Ông muốn nói – Olga hỏi – là ông sẽ không chấp nhận giá trị phổ quát nào?

- Những giá trị mà tôi chấp nhận không có gì chung với công lý hết.

- Chẳng hạn? – Olga hỏi.

- Chẳng hạn tình bạn – bác sĩ Skreta dịu dàng trả lời.

Mọi người im lặng và thanh tra đứng dậy tạm biệt. Lúc đó Olga bỗng nghĩ đến điều gì đó:

- Những viên thuốc của Ruzena có màu gì?

- Màu xanh nhạt – thanh tra trả lời, và nói thêm vẻ quan tâm – Nhưng tại sao cô lại hỏi thế?

Olga sợ thanh tra đoán được suy nghĩ của mình và vội lấp liếm:

- Tôi đã nhìn thấy cô ấy cầm một tuýp thuốc. Tôi tự hỏi có phải chính tuýp thuốc đó không.

Thanh trfa không đoán được suy nghĩ của cô, ông đã mệt và chúc mọi người ngủ ngon.

Khi ông ta đã đi, Bertlef nói với bác sĩ:

- Những người phụ nữ của chúng ta chuẩn bị đến rồi đấy. Anh có muốn chúng ta đi gặp họ không?

- Chắc chắn rồi. Hôm nay ông sẽ uống gấp đôi liều thuốc – bác sĩ nói cầu khẩn và Bertlef lui vào căn phòng nhỏ bên cạnh.

- Ngày xưa chú đã đưa thuốc độc cho Jakub – Olga nói – Đó là một viên thuốc màu xanh nhạt. Và chú ấy luôn giữ nó trên người. Cháu biết điều đó.

- Đừng bịa ra những chuyện ngu ngốc. Chú chưa bao giờ đưa cho ai cái gì như thế cả - bác sĩ nói giọng chắc nịch.

Rồi Bertlef, đeo một chiếc cà vạt mới, quay trở lại từ căn phòng nhỏ bên cạnh và Olga chào hai người ra về.

24.

Bertlef và bác sĩ Skreta ra ngoài theo lối đi hai bên trồng cây dương.

- Nhìn trăng kìa – Bertlef nói – Tin tôi đi, bác sĩ, buổi tối và buổi đêm hôm qua thật là tuyệt vời.

- Tôi tin ông, nhưng ông cũng phải cẩn thận đấy. Những biến động đi kèm không tránh khỏi với một đêm đẹp đẽ, sẽ thực sự khiến ông gặp nguy hiểm lớn đấy.

Bertlef không trả lời, và khuôn mặt ông toả rạng một niềm kiêu hãnh sung sướng

- Ông có vẻ đang rất cao hứng – bác sĩ Skreta nói.

- Anh không nhầm đâu, nếu nhờ tôi mà đêm cuối cùng của cô gái ấy là một đêm đẹp đẽ thì tôi sẽ rất vui sướng.

- Ông biết đấy – đột nhiên bác sĩ Skreta nói – có một điều rất lạ mà tôi muốn đề nghị ông, nhưng tôi không dám. Tuy thế, tôi có cảm giác hôm nay chúng ta đã trải qua một ngày đặc biệt đến mức tôi có thể có đủ can đảm...

- Thế thì nói đi, bác sĩ!

- Tôi muốn ông nhận tôi làm con nuôi của ông.

Bertlef dừng lại, sửng sốt, và bác sĩ Skreta giải thích các mục đích của anh:

- Liệu có điều gì mà tôi có thể từ chối anh không, bác sĩ? – Bertlef nói – Tôi chỉ ngại vợ tôi thấy việc này hơi kỳ. Cô ấy kém con nuôi của tôi mười lăm tuổi. Điều đó có thể không, theo quan điểm luật pháp?

- Không ở đâu ghi là một đứa con nuôi phải ít tuổi hơn bố mẹ nuôi cả. Đó không phải là một đứa con đẻ ra, mà chính xác là một đứa con nuôi.

- Anh có chắc chắn không?

- Từ lâu tôi đã hỏi các luật sư rồi – bác sĩ Skreta nói vẻ rụt rè thanh thản.

- Anh cũng biết đấy, ý tưởng này thật lạ và tôi hơi ngạc nhiên – Bertlef nói – nhưng hôm nay tôi đang vui vẻ đến mức chỉ muốn một điều, đó là đem lại hạnh phúc cho những người xung quanh. Nếu điều đó mang lại cho anh hạnh phúc – con trai của ta...

Và hai người ôm choàng lấy nhau giữa phố.

25.

Olga nằm dài trên giường (đài phòng bên cạnh im tiếng) và cô thấy rõ ràng là Jakub đã giết Ruzena và ngoài cô và bác sĩ Skreta, không ai có thể biết được điều đó. Tại sao anh đã làm điều đó, có lẽ không bao giờ cô biết được. Một cơn ớn lạnh sợ hãi chạy qua người cô, nhưng sau đó (vì chúng ta cũng biết, cô rất biết tự quan sát) cô ngạc nhiên nhận ra cơn ớn lạnh đó lại rất tuyệt và sự sợ hãi đó đầy kiêu hãnh.

Hôm qua, cô đã làm tình với Jakub vào đúng lúc hẳn anh đang ngổn ngang những suy nghĩ ghê gớm nhất và cô đã nuốt anh hoàn toàn vào mình,với cả những suy nghĩ đó.

Làm thế nào mà điều đó không làm cô kinh tởm? Cô nghĩ. Làm thế nào mà mình sẽ không (và sẽ không bao giờ) tố cáo anh ta? Có phải mình cũng sống bên ngoài công lý không?

Nhưng cô càng tự vấn như thế, cô càng cảm thấy dâng lên trong mình một sự kiêu hãnh lạ lùng và sung sướng và cô giống như một cô gái mà người ta hiếp và đột nhiên cảm thấy một ham muốn khủng khiếp, càng mạnh mẽ hơn vì nó bị đẩy ra mạnh hơn...

26.

Tàu đến ga và hai người phụ nữ bước xuống.

Một người khoảng ba mươi lăm tuổi đón nhận một cái hôn của Skreta. Người kia trẻ hơn, ăn mặc cầu kỳ, bế một đứa bé trên tay và Bertlef hôn người phụ nữ đó.

- Thưa bà, cho tôi xem đứa bé với nào – bác sĩ Skreta nói – tôi còn chưa được nhìn thấy nó!

- Nếu em không biết rõ anh, em sẽ nghi ngờ đấy, - bà Skreta cười lớn – Xem này, nó có một nốt ruồi ở môi trên, giống hệt của anh!

Bà Bertlef liền kiểm tra khuôn mặt của Skreta và nói, gần như kêu lên:

- Đúng vậy! Tôi chưa bao giờ nhận ra nó trên mặt anh khi tôi đến khám ở đây!

Bertlef nói:

- Đây là một sự trùng hợp ngẫu nhiên đến mức tôi tự cho phép mình xếp nó vào hàng những điều kỳ diệu. Bác sĩ Skreta, người mang lại sức khoẻ cho phụ nữ,thuộc vào hàng ngũ các thiên thần, và, cũng giống một thiên thần, anh đã đánh dấu của mình lên những đứa trẻ mà anh giúp để ra đời được. Đó không phải là một nốt ruồi, mà là dấu ấn của một thiên thần.

Tất cả mọi người ở đó đều vui vẻ với những lời giải thích của Bertlef và cười vui sướng.

- Ngoài ra – Bertlef quay sang người vợ duyên dáng của mình nói tiếp – Tôi long trọng tuyên bố với em rằng từ mấy phút trước bác sĩ đã trở thành người anh em của thằng John nhà ta. Anh em có cùng dấu hiệu như thế là hoàn toàn bình thường.

- Cuối cùng! anh đã quyết định... – bà Skreta nói với chồng, kèm với tiếng thở phào hạnh phúc.

- Tôi không hiểu gì cả, tôi không hiểu gì cả! – bà Bertlef nói, đòi được giải thích.

- Tôi sẽ giải thích tất cả cho em. Hôm nay chúng ta có rất nhiều chuyện để nói với nhau, nhiều chuyện để ăn mừng. Chúng ta sắp có một kỳ nghỉ cuối tuần tuyệt vời – Bertlef nói và khoác lấy tay vợ, rồi dưới ánh đèn ke tàu, cả bốn người đi ra khỏi nhà ga.