“Đoành! Đoành! Đoành!” - tiếng sấm chuyển vang trên đầu nó, rơi xuống dưới gầm xe và vỡ tan ra - “Đoành!

Hai con mắt lại bất giác mở ra, và Iegoruska trông thấy một nguy cơ mới: ở phía sau, có ba ông khổng lồ cầm những ngọn giáo dài đang bước theo chiếc xe. Ánh chớp lóe sáng trên mũi giáo của họ và dọi vào bóng dáng của họ rõ lồ lộ. Đó là những con người kích thước rất lớn, mặt che kín, đầu cúi gầm và dáng đi nặng nề. Họ có vẻ rầu rĩ và chán chường, đang chìm sâu trong suy tưởng. Có lẽ họ đi theo sau đoàn xe chẳng phải để làm hại gì ai, nhưng dù sao gần họ cũng sợ lắm.

Iegoruska hối hả quay về phía trước kêu to, toàn thân run lẩy bẩy:

- Lão Pantelây ơi! Ông ơi!

“Đoành! Đoành! Đoành!” - bầu trời đáp lại.

Nó mở to mắt để nhìn xem mấy người đánh xe có ở đây không. Chớp lóe lên ở hai nơi và soi sáng suốt con đường cái cho đến tận đàng xa, suốt cả đoàn xe và mấy người đánh xe. Trên đường, nước chảy thành dòng và những cái bọt mưa cứ nhảy tanh tách lên. Lão Pantelây bước lên cạnh đoàn xe, một tấm bạt nhỏ trùm lên cái mũ cao và đôi vai lão; dáng dấp lão không tỏ vẻ sợ hãi hay lo lắng gì cả, như thể lão đã điếc đặc vì sấm và mù tịt vì chớp.

- Ông ơi, có mấy ông khổng lồ kia kìa! - Iegoruska mếu máo kêu lên.

Nhưng ông lão không nghe thấy. Cách đấy một quãng là Emelian. Anh ta cũng một tấm bạt che suốt từ đầu đến chân và bây giờ nom anh ta thành một hình tam giác. Vaxia thì không che bạt; anh ta vẫn bước với cái dáng đi cứng đờ như trước, vung cao chân lên, không cong đầu gối. Trong ánh chớp vừa lóe lên đã vụt tắt, người ta có cảm giác như đoàn xe và mấy người đánh xe không hề nhúc nhích, và cái chân của Vaxia thẳng lên đã đông cứng lại ở tư thế ấy...

Iegoruska gọi ông lão lần nữa. Không thấy trả lời, nó ngồi im, và lúc bấy giờ không còn mong đợi cho mọi sự kết thúc nữa. Nó tin chắc rằng chỉ phút nữa sét sẽ đánh chết nó, nó sẽ bất giác mở mắt ra và trông thấy ba ông khổng lồ đáng sợ. Và nó cũng không còn làm dấu thánh, không gọi ông lão, không nghĩ đến mẹ nó nữa, mà chỉ tê dại cả người đi vì lạnh và vì tin chắc rằng trận dông sẽ không bao giờ chấm dứt.

Nhưng chợt nghe có tiếng ai nói.

- Iegoruska, cháu ngủ hay sao thế? - lão Pantelây quát gọi ở phía dưới. - Tụt xuống đây. Điếc đặc rồi hay sao ấy, thằng bé ngốc quá!

- Cơn dông đã ghê! - có ai nói một giọng trầm trầm lạ tai, rồi khà một tiếng như vừa uống một cốc rượu vốtka khá lớn.

Iegoruska mở mắt ra. Ở phía dưới, bên cạnh chiếc xe thấy có lão Pantelây, anh Emelian hình tam giác và ba ông khổng lồ đang đứng với nhau. Ba ông này bây giờ trông người thấp hơn lúc nãy nhiều, và khi Iegoruska nhìn kỹ thì thấy họ là những người đàn ông bình thường, và những vật họ vác trên vai không phải là những ngọn giáo, mà là những cái nạng chĩa bằng sắt. Trong cái khoảng cách giữa lão Pantelây và hình tam giác thấy sáng mờ cái khung cửa sổ của một ngôi nhà gỗ thấp. Như thế tức là đoàn xe đã đỗ lại trong một làng. Iegoruska bỏ tấm bạt ra, cầm lấy gói đồ đạc và vội vàng tụt xuống. Bây giờ, khi bên cạnh đã có tiếng người nói và có ánh đèn từ trong một cửa sổ hắt ra, nó không còn thấy sợ nữa, tuy tiếng sấm vẫn nổ ròn và ánh chớp vẫn lằng nhằng từng vệt sọc khắp bầu trời.

- Cơn dông khá lắm... - lão Pantelây lẩm bẩm. - Đội ơn Chúa... Đôi chân tôi hơi bị ướt nước mưa, nhưng cũng không sao... Cháu xuống rồi đấy à, Iegoruska? Thôi vào trong nhà đi... không sao...

- Lạy Chúa, lạy Chúa, lạy Chúa... - Emelian phều phào. - Thế nào cũng có nơi bị sét đánh... Các bác là người ở đây à? - anh ta hỏi ba ông khổng lồ.

- Không, ở Glinôvô kia, chúng tôi là người Glinôvô. Chúng tôi làm cho nhà ông Plater.

- Đập lúa à?

- Cũng làm đủ việc này việc nọ. Hiện nay thì đang gặt lúa mì. Trận dông ghê quá! Đã lâu không có trận dông nào như thế này...

Iegoruska đi vào nhà. Một bà già gầy nhẳng, lưng gù, có cái cằm nhọn hoắt, ra đón nó. Bà cụ cầm một cây nến mỡ lợn, nheo nheo đôi mắt và thở dài thườn thượt.

- Chúa cho trận dông ghê quá! - bà nói. - Thế mà người nhà chúng tôi lại ở lại đêm ngoài thảo nguyên, sợ quá, nghiệp! Cởi áo ra cậu, cởi áo ra...

Rét run lên cầm cập, người co rúm lại, Iegoruska cởi chiếc áo khoác ướt sũng, rồi dang rộng hai chân hai tay ra và cứ thế đứng yên một hồi lâu, không nhúc nhích. Mỗi cử động dù nhỏ nhặt đến đâu cũng đều làm cho Iegoruska có một cảm giác ướt át và lạnh lẽo khó chịu. Hai ống tay và lưng áo sơ mi đều ướt sũng, hai ống quần thì dính bết vào chân, nước từ trên mái tóc cứ nhỏ xuống ròng ròng...

- Kìa cậu bé, sao cứ đứng dạng chân dạng tay ra như thế? - bà già nói. - Vào kia mà ngồi đi!

Hai chân dạng ra, Iegoruska đến cạnh bàn và ngồi xuống một chiếc ghế dài, kề bên đầu một người nào đang nằm ở đây. Cái đầu nhúc nhích, phì ra đằng mũi một luồng hơi, nhai nhai mấy cái rồi lại lặng yên. Từ cái đầu, dọc theo chiếc ghế, một dãy đồi chạy dài ra, bên trên phủ một chiếc áo lông bằng da cừu. Ấy là một người đàn bà nông dân đang ngủ.

Bà già vừa ra ngoài, vừa thở dài, rồi một lát sau đã trở lại, tay bưng một quả dưa hấu và một quả dưa bở.

- Cậu ăn đi! Chẳng có món gì khác mà mời cậu... - bà ta vừa nói vừa ngáp, đoạn lục trong ngăn bàn lấy ra một con dao mũi nhọn, rất giống cái loại dao mà ở các quán trọ người ta thường dùng để cắt cổ mấy ông lái buôn. - Cậu ăn đi!

Iegoruska người run cầm cập như đang cơn sốt, ăn một khoanh dưa bở với bánh mì đen, rồi một khoanh dưa hấu. Ăn xong lại thấy lạnh hơn nữa.

- Người nhà chúng tôi phải ở lại đêm ngoài thảo nguyên... - bà già thở dài nói trong khi Iegoruska ăn. - Lạy Chúa... Lẽ ra cũng phải thắp cây nến trước tượng thánh, nhưng không biết cái con Xtêpaniđa nó đút vào đâu. Ăn đi cậu ạ, ăn đi...

Bà già ngáp một cái rồi quay tay phải ra sau gãi gãi vai bên trái.

- Bây giờ dễ đến hai giờ rồi! - bà nói. - Sắp sáng rồi còn gì. Người nhà chúng tôi phải ở lại ngoài thảo nguyên... Chắc ướt hết mất thôi...

- Bà ơi, - Iegoruska nói, - cháu muốn ngủ.

- Nằm xuống đây mà ngủ, cậu ạ, nằm xuống đấy... - bà già vừa thở dài vừa ngáp. - Lạy Chúa Kytô! Đang ngủ thì nghe như có tiếng ai gõ cửa. Thức dậy thì hóa ra trời đổ cơn dông... Cũng muốn thắp cây nến, nhưng chẳng tìm thấy đâu.

Vừa nói chuyện một mình, bà già vừa dọn dẹp mấy tấm giẻ gì la liệt trên chiếc ghế dài - chắc mấy tấm giẻ ấy là đệm lót giường của bà - lấy hai chiếc áo lông móc trên cái đinh ở bên cạnh lò sưởi và bắt đầu giải ra cho Iegoruska nằm.

- Cơn dông vẫn chưa ngớt... - bà nói lẩm bẩm. - Mong sao sét đừng đánh phải ai, chỉ sợ nhỡ ra một cái... Người nhà chúng tôi phải ở lại ngoài thảo nguyên... Nằm xuống đấy mà ngủ cậu ạ... Cầu Chúa phù hộ cho cháu ngủ yên giấc... Bà cứ để quả dưa bở đây nhé. Khi nào thức dậy có muốn ăn thì ăn.

Những tiếng thở dài và những cái ngáp vặt của bà già; tiếng thở đều đều của người đàn bà đang ngủ say, bóng tối mờ mờ trong căn nhà và tiếng mưa đổ rào rào ngoài cửa sổ như ru ngủ Iegoruska. Iegoruska ngượng không dám cởi quần áo trước mặt bà già. Nó chỉ cởi ủng, nằm xuống ghế và lấy chiếc áo lông cừu đắp lên người.

- Cậu bé ngủ rồi à? - một phút sau có tiếng lão Pantelây hỏi thầm thì.

- Ngủ rồi! - bà già cũng thì thầm đáp lại. - Khiếp quá, trời làm khiếp thật! Ầm ầm lên mãi mà vẫn chưa thôi...

- Sắp tạnh bây giờ đấy... - lão Pantelây vừa phều phào vừa ngồi xuống. - Đã hơi ngơn ngớt... Bọn chúng đi ngủ ở nhà khác và hai đứa trông coi đoàn xe... Bọn chúng nó... Không thể... Người ta dắt ngựa đi mất... Tôi ngồi một lát rồi phải ra thay chúng nó... Không, người ta có thể dắt trộm ngựa mất...

Pantelây và bà cụ già ngồi cạnh nhau bên chân Iegoruska, khẽ nói chuyện phều phào, chốc chốc lại thở dài, chốc chốc lại ngáp. Trong khi đó Iegoruska không sao ấm người lên được. Nó đắp chiếc áo lông cừu dày nặng trịch, nhưng cả người nó cứ run lên, tay chân giần giật, gan ruột tưởng như cũng run lên từng đợt... Nó cởi áo quần ra, trong khi vẫn đắp chiếc áo lông da cừu, nhưng cũng chẳng ăn thua. Cơn ớn rét mỗi lúc một mạnh thêm

Lão Pantelây ra thay phiên đã quay trở về, mà Iegoruska vẫn chưa ngủ và vẫn run cầm cập. Có một cái gì đè lên đầu, lên ngực nó, làm cho nó thấy nặng nề vướng víu, nhưng nó không biết rõ đó là cái gì: có phải là tiếng nói chuyện thì thào của hai ông bà già, hay là cái mùi rất nặng của lông cừu? Quả dưa hấu và quả dưa bở ăn lúc nãy còn để lại một dư vị khó chịu, cứ như ngậm miếng thiếc. Hùa thêm vào đấy, mấy con bọ chét lại xông vào cắn nó nữa.

- Ông ơi! Cháu rét lắm! - nó nói mà không nhận ra được tiếng mình nữa.

- Ngủ đi cháu ạ, ngủ đi... - bà già thở dài.

Thằng Tít trên đôi chân lẻo khẻo đến cạnh giường hoa chân múa tay, rồi cao dần lên đến tận trần nhà và biến thành cái chòi xay gió. Cha Khrixtophor không phải như lúc ngồi trên xe, mà mặc đồ lễ đầy đủ, tay xách bình nước thánh đi quanh cái chòi xay, rảy nước thánh vào chòi, và mấy cánh quạt liền thôi vung vẫy. Iegoruska biết mình đang mê sảng, nó mở mắt ra.

- Ông ơi, - nó gọi. - Cho cháu tí nước!

Không ai trả lời. Iegoruska ngạt thở và cấn cái không sao chịu được. Nằm thế nào cũng không ổn. Nó đứng dậy, mặc quần áo và ra sân. Trời đã sáng. Bầu trời u ám, nhưng mưa đã tạnh. Người run rẩy, co ro trong chiếc áo khoác ướt sũng, Iegoruska đi trên khoảng sân lầy lội, lắng tai nghe ngóng cảnh tĩnh mịch ở xung quanh. Nó tình cờ nhìn thấy một cái chuồng bò nhỏ, cánh cửa làm bằng sậy hé mở. Nó dòm vào căn chuồng xép rồi vào ngồi trong xó chuồng, trên một đống phân khô dùng để đốt.

Đầu nó nặng trình trịch, ý nghĩ cứ rối tung lên, miệng khô không khốc và phát tởm lên vì cái vị thiếc. Nó ngắm chiếc mũ dạ, sửa lại chiếc lông công cắm trên mũ và nhớ lại hôm mẹ dắt đi mua chiếc mũ này. Nó thọc tay và túi và rút ra một vật gì màu nâu sẫm, nhão nhão, dính dính. Cái vật nhão nhoét này làm thế nào lọt vào túi nó nhỉ? Nó ngẫm nghĩ, đưa lên mũi ngửi: có mùi mật ong. Chà, đây là chiếc bánh nướng của bà Do Thái! Khổ thân, nó ướt sũng ra rồi còn gì!

Iegoruska ngắm chiếc áo khoác của nó. Chiếc áo khoác màu xám, có một bộ khuy to bằng xương, may theo kiểu áo đuôi tôm. Vì là một thứ mới mua và đắt tiền, hồi ở nhà nó được treo bên cạnh mấy chiếc áo dài của mẹ trong phòng ngủ, chứ không phải ở phòng ngoài; chỉ những ngày lễ Iegoruska mới được phép mặc nó. Nhìn chiếc áo, Iegoruska thấy thương hại quá, nó lại nhớ ra rằng nó với chiếc áo này, hai đứa đều bị phó mặc cho số phận xoay vần, hai đứa đều không bao giờ được về nhà nữa. Nghĩ đến đấy nó tủi quá khóc nấc lên, đến nỗi suýt ngã từ trên đống phân khô xuống.

Một con chó trắng rất to, bị mưa ướt mèm ra, trên mõm lòng thòng những chùm lông trông như những chùm giấy quấn tóc, lò dò đi vào chuồng bò và tò mò nhìn Iegoruska. Chắc nó đang phân vân tự hỏi: có nên cất tiếng sủa hay không? Sau khi quyết định là chẳng cần gì phải sủa, nó thận trọng tới gần Iegoruska ăn chiếc bánh nướng rồi bỏ đi.

- Xe của Varlamốp đấy! - có tiếng ai nói rất to ở ngoài đường.

Khóc chán rồi, Iegoruska ra khỏi chuồng bò, đi vòng qua vũng nước và ra đường. Đoàn xe chở hàng đang đỗ ngay trước cổng. Những người đánh xe, chân dính bùn be bét, uể oải và buồn ngủ như ruồi mùa đông, đang đi vật vờ bên xe hay ngồi trên càng xe. Iegoruska nhìn họ, nghĩ thầm: “Làm nông phu chán mà khó chịu thật!” Nó đến cạnh ông Pantelây và ngồi lên càng xe, bên cạnh ông lão.

- Ông ơi, cháu lạnh lắm! - nó vừa nói vừa run, tay này luồn vào trong ống áo tay kia.

- Không sao, sắp đến nơi rồi, - lão Pantelây ngáp dài. - Không sao đâu, nó ấm lên bây giờ đấy.

Đoàn xe lên đường sớm, vì trời không nóng. Iegoruska nằm trên đống hàng, rét run lên, tuy mặt trời chẳng bao lâu đã hiện ra, hong khô áo quần của nó, hong khô cả đống hàng và mặt đất. Nó vừa nhắm mắt lại thì thằng Tít và cái chòi xay gió đã hiện lên. Thấy buồn nôn và bải hoải khắp người, Iegoruska lấy hết sức bình sinh ra xua đuổi những hình ảnh ấy, nhưng hễ những hình ảnh này biến đi thì lại thấy gã phá bĩnh Đưmốp hầm hè xông vào nó, hai mắt đỏ ngầu, hai nắm đấm giơ cao lên, hoặc lại nghe tiếng hắn than thở: “Tôi chán quá!” Varlamốp cưỡi con ngựa giống Côdắc đi qua, rồi đến anh chàng Konxtantin hớn hở, miệng cười toe toét, tay xách con vạc. Và những con người này sao mà dễ ghét, khó chịu và phiền hà đến thế!

Có một lần, vào lúc xế chiều, nó nhấc đầu lên xin nước uống. Đoàn xe đỗ trên một chiếc cầu lớn bắc qua một con sông rộng. Ở phía dưới, trên mặt sông bốc lên một làn khói đen đen, và qua làn khói có thể trông thấy một chiếc tàu thủy kéo một chiếc xà lan. Trước mặt, bên kia sông, sừng sững một quả núi lớn nham nhở nhiều màu, rải rác những nếp nhà và những giáo đường, dưới chân núi, một cái đầu máy xe hỏa chạy giữa đám toa chở hàng...

Trước đây Iegoruska chưa bao giờ trông thấy tàu thủy hay đầu máy xe lửa, cũng chưa bao giờ trông thấy một con sông lớn. Nhưng bây giờ, nhìn các thứ đó, nó không thấy sợ, không lấy làm lạ. Trên gương mặt nó thậm chí cũng không có chút gì giống như một sự tò mò. Nó chỉ cảm thấy khó ở, và vội vàng nằm sấp lại, ngực ấp vào bờ vỉa kiện hàng, nôn thốc nôn tháo. Pantelây trông thấy thế, lắc đầu kêu lên:

- Cậu bé ốm mất rồi! Chắc là bị lạnh bụng... Cậu bé nhà ta ấy... Xa nhà thế này... gay quá!