Phần 2: Ban Đêm

Băng là thứ tráo trở, tin vào là sai lầm, đó là một sự thật được công nhận xưa nay. Vào lúc nửa đêm, mảng băng nổi ở hồ Vômbsơ đổi chỗ và như một chiếc tàu, giạt vào mắc cạn trên bờ. Lại phải lúc Xmirrê, con cáo, hồi đó đang ở bên phía Đông, trong vườn cây Ơveđxlôxter, trông thấy thế khi đang săn mồi ban đêm. Xmirrê đã thấy đàn ngỗng trời từ chập tối, nhưng không hy vọng gì bắt nổi một con, nên nó tức khắc lao đến. Những con ngỗng trời choàng dậy và lập tức bay lên, nhưng Xmirrê nhanh hơn. Nó nhảy vụt lên ngoạm lấy cánh một con, rồi tha mồi tẩu thoát về phía đất liền

Nhưng đêm hôm ấy đàn ngỗng trời không phải cô độc, giữa chúng nó có một con người, dù nhỏ bé đến thế nào đi nữa. Khi ngỗng đực dang cánh thì chú bé tỉnh dậy. Chú bị rơi xuống và ngã trên mặt băng, ngơ ngác vì phải thức đột ngột. Chú chẳng hiểu tí gì về việc báo động này trước khi trông thấy một con chó nhỏ, chân ngắn, chạy tháo thân qua mảng băng, mồm ngoạm con ngỗng.

Chú bé liền lao theo để bắt ngỗng lại từ mõm con chó độc ác ấy. Chú nghe rõ tiếng ngỗng đực hét phía sau: “Coi chừng, Tí Hon! Coi chừng!”

Nhưng Nilx không thấy tại sao mình lại phải sợ một con chó nhỏ như thế, và chú cứ đuổi theo nó.

Con ngỗng trời bị Xmirrê cắp đi, nghe tiếng giày gỗ dội trên băng mà không dám tin vào tai mình. “Làm sao mà thằng bé nghĩ là có thể giật mình ra khỏi miệng con chó được?”

Nó tự nhủ. Và mặc dù đang ở trong thế nguy, nó cũng không sao kìm nổi một tiếng “tục tục” nhỏ tận trong đáy họng, giống như một tiếng cười. “Trước tiên là nó sẽ ngã vào một cái khe băng nứt”, ngỗng nghĩ thế.

Nhưng dù có đêm tối, chú bé vẫn phân biệt rất rõ những kẻ nứt và những hố lõm, và tránh được hết. Bây giờ chú đã có đôi mắt của gia thần, nhìn rõ trong bóng tối.

Xmirrê ra khỏi mảng băng ở chỗ dính vào đất liền, và sắp sửa leo lên sườn dốc của bờ hồ, thì chú bé hét to lên bảo nó: “Mày có nhả ngay con ngỗng ra không, đồ vô lại!”

Xmirrê không cần biết ai đã gọi mình, nó chẳng buồn mất thì giờ ngoái lại nhìn mà càng chạy nhanh hơn.

Nó chạy vào một khu rừng dẻ gai toàn những cây cao tuyệt đẹp, theo sau là chú bé vẫn chưa lường được nỗi nguy hiểm. Nilx nghĩ đến cách đón tiếp khinh thị của đàn ngỗng với mình lúc tối; chú nóng lòng muốn tỏ cho chúng thấy rằng con người là cái gì hơn hẳn các sinh vật khác.

Chú thét nhiều lần bắt con chó phải nhả con ngỗng ra: “Có ai thấy bao giờ một con chó trâng tráo đến thế, ăn trộm một con ngỗng to mà không biết xấu hổ, chú bé thét lên: mày có nhả nó ra không, nếu không mày sẽ nhừ đòn. Nhả ra, bằng không tao mách chủ mày cho”.

Khi Xmirrê thấy nó bị trông lầm là một con chó nhát đòn thì điều ấy đối với nó buồn cười quá sức, đến nỗi nó suýt để xổng mất con ngỗng. Ximirrê là một tên côn đồ đáng gờm, không chịu săn bắt chuột đồng, chuột trũi ngoài đồng mà thôi, lại còn liều mạng vào tận cả các ấp trại bắt trộm gà mái và ngỗng nữa. Nó là nỗi khiếp sợ của cả vùng này. Từ lúc còn bé tí, nó chưa hề nghe cái gì khôi hài hơn câu vừa rồi.

Chú bé chạy nhanh đến mức những thân cây dẻ gai to lớn như lao vào người chú; khoảng cách giữa chú với cáo rút ngắn lại, sau cùng chú đến sát và nắm được đuôi nó. “Tao sẽ lấy được con ngỗng của mày đây”, chú vừa hét vừa đem hết sức kéo con cáo lại. Nhưng chú không thể nào hãm Xmirrê được. Con này lôi chú đi nhanh đến nỗi lá khô cuốn lên như cơn lốc xung quanh nó.

Sau cùng Xmirrê nhận ra kẻ tấn công chẳng thể làm được gì nó. Nó dừng lại, đặt con ngỗng xuống đất, hai chân trước giữ lấy và sắp sửa cắn đứt họng con này nhưng nó không thể cưỡng lại được ý thích trêu chú bé một tí đã. Nó nói: “Mày chạy nhanh đến ông chủ mà kiện đi, vì tao sắp giết con ngỗng đây”. Nilx kinh ngạc biết bao khi trông thấy cái mũi nhọn và nghe cái giọng khàn khàn và điên cuồng của con con chó kỳ quặc này. Nhưng đồng thời chú lại tức giận quá sức vì bị con cáo chế giễu, đến nỗi quên cả sợ nó. Chú bám chặt hơn vào cái đuôi của kẻ thù, gò người tỳ vào một dẻ cây dẻ gai, và đúng cái lúc cáo há mồm nhằm vào họng con ngỗng thì bất thình lình chú bé đem hết sức ra giật mạnh. Xmirrê bị bất ngờ đến nỗi phải để cho Nilx kéo lùi mấy bước, và thế là con ngỗng trời được tự do. Nặng nhọc nó bay lên, một cánh bị thương và gần như không cử động được nữa. Vả lại nó như mù trong bóng tối dày đặc của khu rừng và không thể giúp chú bé được chút gì. Nó tìm một khe hở trong tán cây và bay về phía hồ.

Xmirrê vọt một cái đến bắt chú bé. “Đứa nọ thoát, tao bắt đứa kia”. Nó nói, giọng run lên vì tức giận.

- Mày tưởng thế à? ấy vậy mày lầm rồi! chú bé nói, phấn chấn hẳn lên vì thắng lợi. Chú vẫn không thả đuôi cáo ra

Thật là một cuộc nhảy múa điên loạn dưới tán rừng giữa đám là khô cuốn lên như cơn lốc. Xmirrê quay vòng tròn, đuôi nó cũng quay theo, và chú bé thì bám vào cái đuôi.

Mới đầu Nilx chỉ cười giễu con cáo, Xmirrê có cái kiên trì dai dẳng của một tay thợ săn già, và chú bé bắt đầu lo rằng cuộc phiêu lưu sẽ trở thành bất lợi cho mình.

Chợt chú trông thấy một cây dẻ non thân mảnh như một cái sào dài, vươn cao lên bầu không khí tự do trên tàn lá mà những cây dẻ gai già trùm lên đầu nó. Thình lình chú bé buông đuôi con cáo và trèo ngay lên cây dẻ non.

Giữa lúc hăng máu, Xmirrê chưa biết ngay được cứ tiếp tục múa vòng tròn mất một lúc nữa. “Mày múa đủ rồi đấy hiểu chưa?”, chú bé cất tiếng bảo nó.

Xmirrê không chịu nổi cái nhục để cho một con người bé tí tẹo chẳng ra gì, lừa và giễu nó; nó liền nằm dưới gốc cây chờ.

Chú bé ngồi như cưỡi ngựa trên một cành cây nhỏ và yếu, thấy khó chịu quá. Cây dẻ non chưa cao tới một tán rừng do những cành rễ già họp thành. Như vậy Nilx không thể trèo sang một cây khác, mà cũng không thể tụt xuống đất được. Chẳng mấy chốc chú rét cóng, đến nỗi khó mà ngồi cho vững, lại còn phải chống cơn buồn ngủ, chẳng dám chợp mắt sợ ngã xuống đất.

Vào giờ này, giữa đêm khuya, rừng ảm đạm khủng khiếp. Trước đây, chưa bao giờ chú hiểu rõ bóng đêm là như thế nào. Toàn thể thế giới như tê cóng lại, vĩnh viễn.

Cuối cùng trời hửng sáng. Chú bé sung sướng thấy mọi vật đã trở lại quang cảnh bình thường, dù cái rét buốt hơn.

Khi mặt trời mọc lên thì không vàng mà lại đỏ. Có thể nói rằng mặt trời đỏ vì tức giận, và chú bé tự hỏi vì lẽ gì mà tức giận như vậy. Phải chăng vì trong lúc vắng bóng mặt trời, bóng đêm đã làm cho mặt đất tối tăm và rét buốt đến thế.

Tia mặt trời lóe thành những chòm lớn, chạy khắp nơi để xem cho kỹ những mối hại của đêm tối; và mọi vật đều đỏ mặt lên, tựa hồ lương tâm không được thanh thản; những đám mây trên trời, những thân dẻ gai mượt mà, những cành cây mảnh dẻ chằng chịt trong rừng, băng phủ lên lớp lá rụng trên mặt đất; mọi thứ đều rực lên một màu đỏ thắm.

Mỗi lúc một nhiều thêm, những chùm tia sáng tỏa ra khắp không gian; chẳng mấy chốc nỗi khủng khiếp của bóng đêm không còn gì nữa. Cảnh tê cóng cũng chấm dứt, và khắp nơi hiện ra không biết bao nhiêu là sinh vật. Chim gõ kiến lông đen mào đỏ, bắt đầu gõ mỏ vào một thân cây; con sóc ra khỏi tổ, mang theo một hạt dẻ, và ngồi lên một cành cây để bóc vỏ. Chim se đá chợt đến, mỏ ngậm vào một rễ cây, và chim mai hoa đang hót trên một ngọn cây.

Chú bé hiểu rằng mặt trời đã nói với tất cả những sinh vật nhỏ bé ấy: “Dậy đi! Và ra khỏi nhà đi! Có ta đây. Chẳng có gì mà phải sợ nữa”.

Bên kia hồ, nghe tiếng đàn ngỗng đang xếp hàng để bay đi. Lát sau cả mười bốn con bay qua khu rừng. Nilx cố gọi, nhưng chúng bay cao quá tiếng chú không thấu. Có lẽ chúng tưởng rằng cuối cùng con cáo đã ăn thịt chú rồi... Thậm chí chúng không tìm chú nữa.

Lòng khắc khoải, chú bé muốn khóc, nhưng giờ đây, mặt trời sáng rực trên trời; màu vàng như vàng thật, và vui vẻ như đem nỗi phấn chấn đến cho toàn thể tạo vật. “Nilx Hôlyerxôn, mặt trời nói, mình mà có mặt ở đây thì chú chẳng có gì phải phiền muộn và lo ngại cả, chú hiểu thế”.

Phần 3: Cái Trò Của Đàn Ngỗng

Trong khoảng thời gian tạm đủ cho một con ngỗng đi săn sáng, không có gì xảy ra trong rừng na; nhưng vào quãng giữa trưa, một con ngỗng lẻ loi bay qua, len xuống dưới tán rừng dày những cành cây. Dường như nó tìm đường bay giữa những thân cây và cành lá um tùm, và tiến rất chậm. Vừa trông thấy nó, Xmirrê liền bỏ chỗ đang nằm dưới gốc dẻ non, và trườn về phía nó. Ngỗng không tránh con cáo, mà lại bay đến sát cạnh con cáo, Xmirrê liền nhảy vọt lên bắt, nhưng hụt. Và ngỗng tiếp tục bay về phía hồ.

Một lúc sau, một con ngỗng khác lại hiện ra. Nó bay theo đường của con trước, mà còn thấp hơn và chậm hơn. Cũng cùng bay lướt sát Xmirrê, và con cáo lại vọt lên cao bắt; đôi tai nó đã gần chạm vào chân ngỗng, nhưng ngỗng cứ bay tiếp về phía hồ, im lặng như một cái bóng.

Lại một lúc nữa trôi qua, và kìa, lại một con ngỗng nữa, bay thấp hơn, chậm hơn, hình như thấy vất vả hơn khi tìm đường giữa những thân cây bạch dương. Ximirrê vọt lên, chỉ cao hơn một ngón tay nữa là tóm được con ngỗng. Lần này nữa, con ngỗng lại bay thoát về phía hồ.

Nó vừa bay khuất thì con ngỗng thứ tư lại hiện ra. Nó bay chậm và thấp đến nỗi Xmirrê nghĩ rằng nó mà muốn là có thể tóm gọn, chẳng chút khó khăn gì, nhưng nó sợ trượt một lần nữa, và quyết định để mặc cho ngỗng bay qua. Ngỗng theo đường như những con trước rồi khi đến đúng trên đầu của Xmirrê, liền hạ xuống thấp đến nỗi con cáo không cưỡng nổi cái thèm liền nhảy lên bắt. Con cáo nhảy khá cao, chân đã chạm vào con ngỗng nhưng bỗng nó lao sang một bên rồi thoát mất.

Xmirrê chưa kịp thở thì ba con ngỗng bay tới thành một hàng. Chúng cũng làm như những con trước, và Xmirrê lại nhảy cuống cuồng lên.

Rồi thì những năm con ngỗng lại hiện ra. Chúng bay giỏi hơn những con trước, và dù chúng như muốn dử Xmirrê nó cứ để mặc cho chúng bay qua, không cố bắt nữa.

Một lúc khá lâu trôi qua, một con ngỗng đơn độc hiện ra. Đây là con thứ mười ba. Nó già quá, đến nỗi mình nó xám tuyền, không một vạch sẫm nào cả. Hình như nó không sử dụng được một cánh, và nó bay một cách thảm hại, loạng choạng. Có lúc nó là là sát mặt đất, Xmirrê không buồn vọt lên bắt, mà đuổi theo, vừa chạy vừa nhảy cho đến tận bờ hồ, nhưng lần này, những cố gắng của nó đều vô hiệu.

Khi con ngỗng thứ mười bốn bay tới thì thật là một cảnh đẹp. Nó trắng muốt, khi nó vẫy đôi cánh rộng, người ta có thế nói là một khoảng trời lóe sáng chạy dài trong rừng âm u. Trông thấy nó, Xmirrê dồn hết sức nhảy lên nhưng con ngỗng trắng kia bay thoát, bình yên vô sự như những con ngỗng kia.

Dưới bóng những cây dẻ gai, được một lúc yên tĩnh.

Chợt Xmirrê nhớ đến tù nhân của nó và ngước mắt nhìn lên cây. Cậu bé Tí Hon không còn đó nữa như người ta có thể đoán được.

Xmirrê không thể ngẫm nghĩ lâu về sự tổn thất của nó vì con ngỗng thứ nhất đã từ phía hồ bay trở lại, bay thấp dưới các cành lá. Mặc dù vừa mới gặp sự không may. Xmirrê cũng bằng lòng thấy ngỗng bay trở lại, bèn lao lên đuổi, nhưng nó đã không tính kỹ đà nhảy và lại vồ hụt.

Sau con ngỗng ấy, lại đến một con ngỗng khác, rồi một con thứ ba, con thứ tư, con thứ năm cho đến cả loạt chấm dứt với con ngỗng già lông xám như ánh thép và con ngỗng trắng to. Tất cả bay rất thong thả và rất thấp; khi đến phía trên đầu Xmirrê chúng còn hạ thấp xuống, như mời nó lên bắt. Và Xmirrê nhảy, nó vọt lên nhiều lần, và lao theo chúng, nhưng không sao bắt được lấy một con.

Hôm ấy là ngày xấu nhất mà Xmirrê đã sống trên đời. Những con ngỗng trời cứ bay mãi trên đầu nó; chúng bay đi, bay lại, rồi bay lại nữa. Cứ như thế, những con vật đẹp tuyệt đã lớn lên và béo ra trong những cánh đồng và truông trảng bên Đức, bay suốt ngày qua khu rừng, dưới những cành cây, thường chạm nhẹ vào cáo, mà nó không thể nào bắt được một con để làm dịu bớt nỗi đói lòng.

Mùa đông vừa mới chấm dứt và Xmirrê nhớ lại những ngày và những đêm mà nó vô công rồi nghề, rình mò, rình mò, chẳng gặp được một con mồi, những loài chim di cư đã bay đi cả rồi, giống chuột đã lặng xuống dưới mặt đất đóng băng. Bọn gà mái thì còn bị nhốt trong chuồng. Nhưng mà nạn đói trong mùa đông nào ăn thua gì so với những nỗi thất vọng của ngày hôm nay.

Xmirrê không còn là con cáo non nữa, biết bao phen nó đã bị chó đuổi sát đít và nghe đạn rít bên tai. Nó đã từng nằm bẹp dưới đáy hang, trong lúc những con chó lùn tai dài, bò vào các ngạch hầm, chỉ chút nữa là tìm thấy nó. Nhưng mà nó khắc khoải đã siết chặt lấy họng nó trong những cuộc săn đuổi mệt nhoài.... cũng chẳng thể nào sánh được với những gì mà nó cảm thấy lúc này sau mỗi cái vồ hụt.

Sáng nay, khi cái trò này mới bắt đầu, Xmirrê trông đẹp mã đến mức tưởng chừng đàn ngỗng phải lóa mắt. Xmirrê thích vẻ lộng lẫy: bộ lông nó đỏ rực, ngực nó trắng, mõm nó đen, và đuôi nó dày, phong phú như lông đà điểu vậy. Nhưng chiều tối cũng ngày hôm nay, bộ lông của Xmirrê rũ từng túm rối chằng chịt, mình nó đẫm mồ hôi, đôi mắt mất hết vẻ sáng, và lưỡi thè ra khỏi cái mõm hổn hển, sùi những bọt.

Buổi chiều, Xmirrê đã mệt lả, đến mức như bị mê sảng. Đâu đâu nó cũng chỉ trông thấy nhưng con ngỗng đang bay. Nó chồm vào những vệt ánh sáng mặt trời nó thấy trên mặt đất, chồm vào một con bướm tội nghiệp mới từ nhộng nở ra quá sớm.

Thế nhưng những con ngỗng trời vẫn không thôi, cứ bay qua rừng và hành hạ Xmirrê. Chúng chẳng chút thương hại nào, dù Xmirrê đã bị đánh bẹp, đang run lẩy bẩy, điên loạn rồi. Chúng vẫn cứ tiếp tục, dù biết rằng Xmirrê chỉ còn trông thấy chúng lờ mờ và vồ theo bóng của chúng mà thôi.

Chỉ đến lúc mà Xmirrê gục xuống một đống lá khô, kiệt sức và đờ đẫn, sắp trả lại linh hồn, thì chúng mới chấm dứt trò chơi.

“Cáo này, từ nay mày đã được biết là cuộc tấn công Akka núi Kebnêkayxê thì phải trả giá như thế nào!” chúng kêu to vào tai con cáo, sau cùng khi buông tha cho nó.