Chương XXIII - Phần 1: Truyện Chó Karr Và Nai Màu Gio

Kôlmôrden

Ở phía bắc vùng Broviken chỗ giáp ranh giữa hai tỉnh Ơxteryơtlanđ và Xơdermanland mọc lên một quả núi dài mấy dặm và rộng một dặm. Giá núi mà cao tương xứng với bề dọc, bề ngang của nó thì đã là một trong những núi đẹp nhất mà người ta có thể trông thấy, nhưng mà đây không phải như vậy.

Đôi khi người ta gặp một ngôi nhà khởi công với quy mô rộng lớn đến nỗi người xây dựng không bao giờ có thể hoàn thành được; người ta thấy những nền móng kiên cố, những khung tò vò vững chắc, nhưng chẳng có chút tường cũng như tí mái nào cả: công trình xây dựng chỉ mọc lên cao hơn mặt đất có vài bột. Chẳng có gì cho ta một ý niệm đúng hơn thế về quả núi ranh giới ấy; có thể nói rằng đó là nền móng của một quả núi hơn là một núi đã hình thành. Nó mọc lên từ đồng bằng, với những sườn dốc đứng; khắp nơi những khối đá hiên ngang chồng chất lên nhau hình như để đỡ những gian phòng mênh mông, cao vút. Mọi thứ đều hùng vĩ và hoành tráng, nhưng mà thiếu mất chiều cao. Người xây dựng đã chán và bỏ dở công việc trước khi đắp xong những sườn dài, những mũi nhọn, những đỉnh cao, thường làm nên những tường thành và nóc mái của những quả núi bình thường.

Để đền bù lại, quả núi lớn ấy được phủ kín những cây đại thụ hùng tráng. Từ những thuở nào, sồi và bồ đề đã mọc trong những thung lũng, phong và trăn trên các bờ hồ, thông trên những sườn cheo leo và bách thì khắp nơi, ở đâu mà có một nhúm mùn.

Tất cả những loài cây ấy họp thành khu rừng lớn Kôlmôrden à xưa kia người ta khiếp sợ đến nỗi ai bắt buộc phải đi qua rừng, đều giữ hồn cho Chúa bảo hộ và sửa soạn cái phút lâm chung của mình.

Rừng Kôlmôrden mọc lên đã lâu lắm đến nỗi ngày nay không thể nào có thể nói được tại sao nó đã thành ra như thế. Lúc đầu chắc là cây khó mọc lên trên đá tảng trơ trụi và phải rắn lại để tìm những chỗ bám chắc giữa các phiến đá kiên cố và kiếm thức ăn trong một thứ đất đai bần bạc. Cái gì đã xảy ra cho rừng là cái đã xảy ra cho những ai phải sống cuộc đời gian khổ trong thiếu thời và một khi đã vượt qua được thì thành ra cường tráng và bền chắc. Có nhiều cây to thân to đo tới sáu mét chu vi, cành nhánh chi chít quấn quít vào nhau, thành một thứ màn lưới không thể lọt qua được và mặt đất thì như đan chằng chịt những rễ cây cứng và trơn. Rừng đã cho các động vật hoang dã và các hung đồ biết bò, biết leo và biết chui qua các bụi gai rậm, một chốn sào huyệt tuyệt vời. Nhưng đối với những kẻ hướng thiện thì rừng tối tăm và ẩm ướt hoang vu, lừa lọc, gai góc và chằng chịt này chẳng có gì là hấp dẫn cả; rừng đầy những cổ thụ thân phủ rêu và cành phủ địa y như hình những yêu tinh râu dài.

Khi con người đến cư trú trong các tỉnh Xơdermanland và Ơxteryơtlanđ thì rừng mọc gần khắp nơi, nhưng những khu rừng ở trong các thung lũng phì nhiêu và các đồng bằng đã bị khai quang ngay. Chẳng một ai cất công khai quang rừng Kôlmôrden mọc trên khối đá cằn cỗi. Nhưng càng không bị xâm phạm thì rừng càng trở nên hùng vĩ. Rừng như một tòa thành quách mà lũy cứ càng ngày càng dày thêm và kẻ táo bạo nào muốn đi qua rừng là phải vác theo cái rìu. Có những rừng sợ người, Kôlmôrden thì lại được người sợ rừng âm u và rậm rạp đến nỗi những thợ săn và kẻ hái củi luôn luôn bị lạc lối và chết trước khi cố ra khỏi được các lùm cây dày đặc. Đối với những khách đi lại giữa hai tỉnh Xơdermanland và Ơxteryơtlanđ thì rừng là một mối nguy hiểm chết người. Họ phải cố tìm đường đi theo lối mòn của các loài vật, vì dân các vùng chung quanh không thể nào đánh ra được càng không thể bảo dưỡng nổi các con đường. Không hề có cầu qua sông, cũng như phà qua hồ, cũng như cầu con qua đầm lầy. Và chẳng thấy trong rừng túp lều nào che chắn cho những người hòa hiếu cả, thú vui là vô số chốn ẩn nấp cho những thú và sào huyệt của hung đồ. Ít có người đi qua được khu rừng mà không thiệt hại gì nhưng mà nhiều biết kẻ trượt xuống các khe sâu hay mất tích trong một đầm lầy, bị côn đồ cướp của hay thú đuổi bắt. Những kẻ ở phía dưới chân rừng và không bao giờ dám lên rừng cũng phải chịu thiệt thòi; vì gấu và sói cứ liên tiếp từ Kôlmôrden xuống cắn cổ gia súc của họ mà chẳng có cái gì ngăn bọn ác thú ấy lại vì chúng biết lẩn lút rất giỏi trong những cánh rừng sâu thẳm.

Chắc chắn dân hai tỉnh đều muốn quách rừng đi, nhưng việc ấy chỉ làm từ từ vì ở nơi khác còn có những đất dễ trồng trọt. Nhưng lần hồi, từng tí từng tí, rừng cũng bị thuần hóa. Trên các sườn đồi núi ven rừng có những ấp trại và thôn xóm được lập lên. Đó đây những con đường được đánh ra và ở Krokek ngay chính giữa lòng rừng những tu sĩ đã lập nên một tu viện và khách đi qua rừng yên tâm được chỗ trú nhờ.

Nhưng rừng vẫn cứ oai quyền và nguy hiểm mãi cho đến ngày mà một khách bộ hành đi vào rất sâu trong rừng thẳm, phát hiện ra là khối đá nơi rừng mọc lên có chứa sắt trong lòng. Tin đó vừa lan ra là thợ mỏ và cai thầu kéo vào rừng để chiếm lấy những của cải ấy.

Thế là cái oai quyền của rừng bị bẻ gãy. Người ta vào đấy đào hầm, dựng lò, bể và nhà máy. Nhưng như thế cũng không làm hỏng rừng nghiêm trọng lắm, nếu việc khai thác quặng không cần đến một khối than gỗ và thân cây không thể tưởng tượng nổi. Những thợ đốt than và những thợ đằn gỗ vào khu rừng cổ thảm đạm đó và triệt hạ gần hết cây. Quanh các lò, bể, rừng bị săn bắn hoàn toàn và đất rừng thành ra cánh đồng. Nhiều dân di thực định cư luôn tại đấy và chẳng mấy chốc làng mạc mọc lên đông đúc, có cả nhà thờ và nhà mục sư, ở những chỗ nhà mới đây chỉ có những hang gấu.

Cả những nơi không có mỏ, cũng không có lò bể gì mà các cổ thụ cũng bị hạ và những khoảng rừng thưa cũng bị dọn sạch. Đường được đánh khắp nơi và dã thú cũng như kẻ cướp, bị đuổi đi hết. Từ khi thành lập được quyền thống trị trên khu rừng, người ta hành hạ rừng dữ dội lắm, họ chặt, họ đốt, họ biến rừng thành than, không biết tự hạn chế là gì. Họ không hề quên mối hận thù cũ đối với rừng và họ như sẵn sàng tiêu diệt nó đi.

May cho rừng, quặng trong các mỏ ở Kôlmôrden té ra chẳng được bao năm, và việc khai thác phải thu bớt lại. Đồng thời việc đốt than cũng giảm đi và rừng mới được quyền nghỉ ngơi một chút. Nhiều người đã vào đấy để an cư lại thành ra thất nghiệp, kiếm được cách sống qua ngày thật là chật vật. Thế là rừng lại phát đạt và lan rộng ra, đến nỗi ấp trại và lò sắt bị bủa vây vào giữa rừng như những hòn đảo giữa biển cả. Cư dân ở Kôlmôrden cố gắng trồng trọt, nhưng chẳng ăn thua gì. Các già cỗi thích cho mọc lên những cây sồi khổng lồ và cây thông mênh mông hơn là những su hào và đại mạch.

Người ta nhìn rừng với đôi mắt ảm đạm vì với khí lực xum xuê, rừng như ngạo mạn thách thức cảnh nghèo khổ của họ. Tuy vây, cuối cùng rồi họ cũng hiểu ra rằng có lẽ họ có thể rút ra được chút lợi nào đất ở rừng chăng. Họ bắt tay khai thác, đẵn gỗ, xẻ ván và kèo, cột đem bán cho người ở đồng bằng vì chính những người này đã đẵn hết cây của mình đi rồi. Người ta tìm ra được rằng rừng có thể nuôi sống người ta, chẳng kém gì đồng ruộng. Thế là họ đi đến chỗ nhìn rừng bằng con mắt khác hẳn. Họ quen chăm sóc rừng và yêu mến rừng. Họ quên hết tất cả nỗi hận thù xưa kia, và đi đến chỗ xem rừng như bạn tốt nhất của họ.

Phần 2: Karr

Vào khoảng mười hai năm trước cuộc lữ hành lớn của Nilx, thì có việc một người chủ ở vùng Kôlmôrden muốn loại bỏ một trong những con chó săn của mình. Ông ta cho tìm người gác rừng đến, và nói là không thể giữ con chó được nữa: nó cứ rượt đuổi cừu và gà, mãi không thôi; vì vậy, nó phải được đưa vào rừng và bắn chết.

Người gác cầm đầu mút sợi dây, dắt con chó đến chỗ mà người ta thường giết và chôn những chó không dùng vào việc gì. Ông ta không phải là người ác, thật ra là ông ta cũng muốn trừ khử con chó đi, vì ông ta biết rằng không những nó chỉ rượt đuổi cừu và gà mà còn thường thoát vào rừng để bắt thỏ hay gà rừng tơ nữa.

Con chó nhỏ và đen, ức và chân trước đều màu vàng. Tên nó là Karr, và thông minh đến mức hiểu tất cả những gì mà người ta nói. Khi người gác dẫn nó đi qua khu rừng, thì nó biết rất rõ cái gì đang chờ nó. Nhưng mà nó chẳng để lộ ra chút gì cả. Nó không ngoẹo đầu, cũng không quắp đuôi vào hai chân; hình như nó vẫn vô tư lự như thường ngày. Chẳng phải người ta đang đi qua khu rừng mà ở đó nó đã là mối kinh hãi của tất cả mọi vật nhỏ cư trú tại đó ư. Nó tự nhủ: “Khắp nơi trong bụi bờ gai góc, người ta sẽ rất hài lòng nếu biết cái gì đang chờ mình”. Nó bèn vẫy đuôi và sủa lên một tiếng vui vẻ để cho người ta đừng nghi ngờ chút gì hết.

Nhưng nó bỗng đổi cách đi: nó vươn dài cổ ra, và ngẩng đầu như để tru lên vậy. Và đáng lẽ chạy nước kiệu bên cạnh người gác thì nó cứ ở lại đằng sau; người ta thấy rõ một ý nghĩ khó chịu đã tác động mạnh lên nó.

Mùa hè vừa mới bắt đầu. Những con nai xứ lạnh vừa mới đẻ con, và chiều hôm qua, Karr tách được một con nai con, mới đẻ đầy năm ngày ra khỏi mẹ nó, và đuổi nó đến một cái đầm lầy. Ở đấy Karr đã rượt con nai con từ mô đất này sang mô đất khác, không phải để vồ lấy nó, mà chỉ để thấy nó sợ cho vui. Con nai mẹ biết rằng vào cữ này, ít ngày sau khi tan băng thì đầm lầy sâu lắm và không thể mang nổi một con vật to như nó, nên cứ ở trên đất liền cho đến khi không ở được nữa. Nhưng vì con nó mỗi lúc một chạy xa, nên bỗng nó liều mình xuống đầm lầy, và đến lượt nó đuổi con chó đi và gọi con nó lại, rồi trở lại đất liền. Loài nai xứ lạnh đi trong các đầm lầy, tránh không bị lún khéo léo hơn tất cả các loài vật khác, nên hai mẹ con hình như đã sắp thoát hiểm. Nhưng đến gần bờ thì một mô đất, mà con nai vừa đặt chân lên, bỗng sụt xuống bùn, và nó bị lún theo. Nó cố gắng nhấc chân lên để đứng cho vững, nhưng không ăn thua, và mỗi lúc một lún sâu thêm. Karr nhìn theo không dám thở; trông thấy con nai không tài nào thoát chết được nó liền ba chân bốn cẳng chạy trốn. Nó hiểu rằng một trận đòn nên thân đang chờ nó, nếu người ta biết rằng nó đã làm chết mất một con nai. Nó sợ đến mức chỉ khi đã về đến nhà mới dám thôi chạy.

Cái việc xảy ra mà Karr vừa nhớ lại là như vậy: chẳng có việc xấu nào nó đã làm mà khiến nó xót xa đến thế. Nó có muốn làm hại con nai cái cũng như con nai con đâu, nhưng mà nó đã là nguyên nhân gây ra cái chết của hai mẹ con.

Bỗng nó nghĩ: “vả lại có thể chúng chưa chết. Có thể là chúng đã được cứu thoát rồi”.

Nó hết sức muốn được biết sự thể đã ra sao. Người gác cầm sợi dây không chặt, Karr thình lình né mình sang một bên, và sợi dây tuột xuống đất. Karr bèn chạy thoát qua cánh rừng về phía đầm lầy; khi người gác muốn nhắm bắn thì nó đã xa quá rồi.

Người gác chạy theo; đến đầm lầy thì bắt gặp nó đang đứng trên một mô đất cách bờ vài mét, dùng hết sức tru tréo lên. Tò mò muốn biết việc gì đã xảy ra, ông ta bò bốn chân trên mặt băng ra xem. Chỉ một lát, ông ta tìm thấy một con nai cái bị vùi kín dưới bùn. Sát bên cạnh là con nai con. Nó còn sống, nhưng không thể cựa quậy, vì trông nó đã kiệt sức lắm rồi. Karr cuối xuống thân hình nó, lúc thì tru lên kêu cứu, lúc thì liếm liếm nó.

Người gác lôi con vật bé nhỏ lên đất liền.

Con chó như cuồng điên lên vì vui sướng. Nó nhảy nhót quanh người gác, vừa nhảy vừa sủa, và liếm hai tay ông ta.

Người gác mang con nai con về và nhốt trong chuồng bò. Sau đó ông ta phải gọi người đến kéo con nai lớn ra khỏi đầm lầy: mãi về cuối mới nhớ ra là em bắn Karr. Ông ta gọi nó, và lại đi về phía rừng. Nhưng giữa đường dường như ông ta thay đổi ý kiến, vì bỗng ông ta quay lại và đi về phía lâu đài.

Karr vẫn bình tĩnh đi theo ông ta, nhưng thấy được đưa về lại nhà chủ thì nó đâm lo. Chắc rằng người gác đã biết rằng chính nó, Karr, đã gây ra cái chết của con nai mẹ và giờ đây người ta sắp đem nó ra đánh đòn, trước khi giết nó.

Nhưng mà bị đòn thì đối với Karr dường như là điều tệ hại nhất. Nó mất bình tĩnh; cái đầu rũ xuống, nó làm như chẳng nhận ra được người nào nữa.

Ông chủ đứng trên tam cấp. Karr thu mình lại bé tí và nép sát vào sau đôi chân người gác, lúc mà ông này nói đến việc các con nai. Nhưng mà ông ta lại không hề kể câu chuyện theo lối mà con chó sợ. Ông ta khen Karr. Rằng Karr biết các con nai đang gặp nạn và đã muốn cứu chúng nó.

Ông ta kết thúc câu chuyện rằng: “Xin ông chủ tha lỗi cho, chứ tôi không thể giết chết con chó này được!”.

Karr vểnh tai lên. Nó có nghe rõ không? Dù nó có không muốn tỏ ra vẻ lo ngại chút nào đi nữa thì nó cũng không thể không sủa lên một tiếng tha thở nho nhỏ. Có thể nào chỉ mỗi cái việc nó muốn cứu các con nai mà đã đáng cứu mạng cho nó được.

Ông chủ cũng đồng ý là Karr đã ăn ở tốt, nhưng vì ông không muốn giữ nó nữa, nên ông do dự không biết quyết định ra sao.

Sau cùng, ông ta nói: “Nếu anh muốn nhận nuôi nó và bảo đảm với ta là nó sẽ không làm những việc ngu dại nữa, thì ta rất muốn để cho nó sống”.

Người gác nhận lời, và Karr đã đến ở cái nhà trong rừng như thế.

Phần 3: Việc Đi Trốn Của Lông Màu Gio

Từ đó, Karr thôi hẳn không đi săn trộm nữa; vì không muốn làm phật lòng ông gác hơn là vì sợ; ông ta đã cứu sống nó, và nó quyến luyến với ông ta ngay. Nó theo ông ta khắp nơi: khi ông ta đi tuần, Karr chạy trước để trông chừng đường đi, và khi ông ta ở nhà thì Karr nằm trước cửa, thị sát tất cả những ai qua lại.

Khi mọi vật yên tĩnh, chẳng nghe một bước chân đi nào trên đường cái, và ông gác chăm sóc vườn ươm và các luống rau của ông ta thì Karr đến chơi với con nai con.

Lúc đầu, Karr chẳng muốn chăm lo săn sóc con nai con chút nào, nhưng vì nó theo chủ đi khắp nơi, nó cũng cùng đi với chủ vào cả chuồng bò, những lúc người ta mang sữa cho con nai. Karr ngồi trước cửa khoang dành cho con nai và nhìn nó uống. Ông gác đặt tên nó là Lông Màu Gio, vì không thấy nó xứng đáng với một cái tên nào đẹp hơn được, và Karr cũng hoàn toàn đồng ý như vậy. Mỗi lần trông thấy nó, Karr lại nghĩ là chưa bao giờ trông thấy một cái gì xấu hơn và cấu tạo vụng về hơn thế. Con nai có những cái cẳng dài lều nghều, dính vào thân hình nó vụng đến nỗi có thể nói là nó đi trên những đôi cà kheo. Cái đầu to tướng, già nua và nhăn nhúm, và lúc nào cũng ngoẹo sang bên này bên kia. Bộ da thì lùng nhùng quá sức, gấp thành nếp, ùn cục, như thể một cái áo khoác độn bông quá to. Lúc nào nó cũng có vẻ buồn rầu và chán nản, nhưng sự lạ là hễ trông thấy Karr là nó đứng phắt dậy, như vui mừng được gặp con chó.

Con vật bé nhỏ hình như khó ở, nó không lớn được và sức của nó mỗi ngày một tệ thêm; cuối cùng nó không dậy được nữa, dù có thấy Karr đến. Thế là con chó nhảy vào trong khoang; một tia sáng nhỏ lóe lên trong đôi mắt của con vật đáng thương. Từ đó về sau ngày nào Karr cũng đến thăm con nai; ở hàng giờ cạnh nó, liếm nó, chơi đùa với nó, dạy cho nó những gì mà một con vật ở rừng phải biết.

Thế là xảy ra cái việc lạ: con nai liền béo tốt ra và lớn lên. Nó lớn nhanh đến nỗi chỉ sau hai tuần là không thể vào được cái khoang dành cho các con bê được nữa, và người ta phải chuyển nó ra một đồng cỏ nhỏ có rào kín. Hai tháng sau, cẳng nó đã cao đến mức có thể leo qua hàng rào, chẳng khó khăn gì. Bấy giờ ông gác được phép làm cho nó một cái hàng rào gỗ cao, bao quanh một cánh rừng nhỏ; ở đấy nó sống nhiều năm và thành một con vật đẹp tuyệt. Karr vẫn thường xuyên đến chơi với nó, không phải vì thương hại mà vì tình thân ái. Con nai vẫn luôn luôn u sầu và hình như uể oải, và không còn sinh khí nữa; chỉ Karr là biết làm cho nó vui chơi mà thôi.

Lông Màu Gio đã ở được năm năm với ông gác rừng thì người chủ ấp nhận được thư của một vườn bách thú ở nước ngoài hỏi mua nó. Người gác rất khổ tâm vì việc ấy, nhưng ông ta không có quyền bày tỏ ý kiến: và việc bán con nai liền được quyết định. Karr biết ngay những gì sắp xảy đến, và chạy đến báo với bạn. Nghĩ đến việc mất bạn, con chó buồn khổ quá, nhưng con nai thì bình tĩnh cam chịu số phận, và hình như không bằng lòng mà cũng không phật lòng.

- Thế là cậu định để người ta dẫn đi, không chống cự à? Karr hỏi.

- Chống lại làm gì? Con nai đáp. Tất nhiên là tôi muốn ở lại đây hơn, nhưng nếu tôi mà bị bán thì thế nào người ta cũng dẫn tôi đi thôi

Karr nhìn con nai hồi lâu, đưa mắt ước tầm vóc của nó. Rõ ràng là nó chưa lớn hết mức: nó chưa có đôi gạc rộng, cái u cao, cũng như cái bờm dày bằng những con nai đực đã đến độ tráng niên, nhưng không phải vì thế mà nó không đủ sức để bảo vệ tự do của nó. Karr nghĩ rằng “rõ ràng là nó đã sống suốt đời trong cảnh giam cầm”, nhưng Karr chẳng nói gì hết.

Karr chỉ quay lại thăm con nai sau nửa đêm, cái lúc mà nó biết là Lông Màu Gio sau một giấc ngủ đẫy mắt, đang ăn bữa đầu tiên trong ngày. Nó nói: “Lông Màu Gio à, cậu để cho người ta dẫn đi cũng phải thôi. Cậu sẽ được giữ lại trong một khu vườn rộng, và cậu sẽ sống một cuộc đời chẳng phải lo nghĩ gì. Chỉ thiệt một điều là cậu đi khỏi nước này mà không được trông thấy rừng bao giờ. Cậu biết đấy, phương châm của dòng họ cậu là: “Nai xứ lạnh với rừng chỉ là một, mà cậu thì cậu chưa hề nhìn thấy rừng là gì”.

Con nai đang ăn cỏ chẽ ba, ngẩng đầu lên, nói với cái vẻ uể oải đã quen thường ngày:

- Tôi xem rừng cũng được, nhưng tôi không thể ra khỏi hàng rào.

- Quả đúng thế, cẳng người ta mà ngắn như thế thì không thể nào ra được thật, Karr nói.

Con nai cuối đầu, đưa mắt nhìn trộm nó: Karr bé tí thế mà mỗi ngày nhảy qua rào gỗ bao nhiêu lần. Lông Màu Gio đến gần hàng rào, nhảy một cái, và chẳng hiểu sự việc đã xảy ra như thế nào, nó đã được tự do rồi.

Karr và Lông Màu Gio cùng đi vào rừng. Đêm cuối hè sáng trăng đẹp, nhưng dưới tán lá rừng vẫn tối; con nai đi rất chậm.

Karr nói: “Có lẽ trở lại thì hơn, cậu không quen rừng và có thể ngã gãy cẳng”.

Con nai làm bộ không nghe tiếng, nhưng nó rảo bước và ngẩng đầu lên.

Karr dẫn con nai vào một khu trong rừng có những cây bách đại thụ mọc dày đến nỗi gió không thể nào lọt vào được.

Karr nói: - Chính ở đây những kẻ trong dòng họ cậu trú bão và tránh rét. Mùa đông họ vẫn ở ngoài trời. Còn cậu thì sẽ được chỗ ở tốt hơn. Người ta sẽ để cậu ở trong một cái chuồng như một con bò.

Lông Màu Gio chẳng đáp lại gì hết; nó đã dừng lại và khoan khoái hương nồng của nhựa ở những lá bách. Sau cùng nó nói:

- Còn có gì cho tôi xem nữa không, hay là chúng ta đã xem hết rồi?

Karr đưa nó đến một đầm lầy lớn và chỉ cho nó những mô đất và những chỗ thụt. Karr nói:

- Những khi bị săn đuổi, loài nai chạy thoát thân qua chính đầm lầy này. Mình chẳng hiểu họ làm thế nào, to lớn thế và nặng cân thế mà không lún xuống bùn. Cậu thì không thể nào bước đi trên một mảnh đất nguy hiểm như thế này được đâu, nhưng may mắn là cậu sẽ không cần phải thử, vì cậu sẽ không bao giờ bị thợ săn rượt đuổi.

Lông Màu Gio không đáp lại, nhưng nhảy một cái, nó lao ngay xuống đầm lầy. Nó sung sướng cảm thấy các mô đất rung rinh dưới chân, và nó chạy tung tăng ngang dọc khắp hướng giữa các chỗ thụt, rồi quay lại cạnh Karr, nó hỏi:

- Chúng ta đã thấy hết cả rừng chưa?

- Chưa, chưa hết, Karr trả lời.

Karr đưa con nai về phía bìa rừng, nơi mọc nhiều cây lá rộng tốt đẹp: sồi, bồ đề, hoàn diệp liễu. Karr nói:

- Chính ở đây những kẻ trong dòng họ cậu đến ăn lá và vỏ cây. Họ xem đó là bữa tiệc, nhưng mà ở nước ngoài cậu sẽ được ăn uống ngon lành hơn nhiều.

Con nai thán phục nhìn những cây cao giăng ra trên đầu nó những tán lá xanh um. Nó nếm lá sồi và vỏ những cây hoàn diệp liễu.

Nó nói:

- Ngon và đắng. Hơn cỏ chẽ ba.

- Ít nhất cậu cũng được nếm một lần, con chó nói.

Xong nó đưa con nai đến một cái hồ, nước yên lặng phản chiếu bờ, hồ phủ những màn sương mù nhẹ mờ mờ. Con nai đứng khựng lại. Nó chưa bao giờ được trông thấy cái hồ.

- Đây là một vũng nước lớn. Karr trả lời. Tộc đoàn của cậu thường quen bơi từ bờ này sang bờ kia. Cậu chắc là không biết làm thế, nhưng mà cậu có thể tắm một cái.

Nói xong, Karr liền nhảy xuống nước và bắt đầu bơi. Con nai đứng trên bờ một lúc lâu, nhưng rồi cũng làm theo con chó. Khi nước mát đã dịu dàng phủ lấy thân hình nó thì nó cảm thấy một nỗi khoái lạc làm nó thở hổn hển; nó muốn dìm lưng xuống nước hồ, và mỗi lúc một đi ra xa bờ, nó nhận thấy là nước cứ làm cho nó nổi lên, và nó liền lao xuống bơi. Nó bơi chung quanh Karr, và thấy như đã quen với nước từ bao giờ rồi. Khi trở lên bờ thì Karr rủ nó đi về, con nai cãi lại:

- Còn lâu mới sáng. Đi thêm một vòng nữa trong rừng.

Chúng lại đi sâu vào rừng. Chỉ một lát là đến một quãng rừng thưa nhỏ, có ánh trăng chiếu sáng: cỏ và hoa lóng lánh sương móc, ở đấy mấy con vật lớn đang ăn cỏ. Một con nai đực, vài con cái, những con nai tơ và những con khác bé tí. Trông thấy chúng, con nai đứng khựng lại. Nó chỉ hơi nhìn qua mấy con cái và con con; nó dường như bị con nai già mê hoặc, con nai đầu đàn có bộ sừng tuyệt đẹp, gồm nhiều tấm gạc xòe rộng và mọc lên bao nhiêu là chạc; có một cái u cao ở giữa hai vai, một chiếc yếm phủ lông dài lủng lẳng dưới cổ.

Giọng run lên vì xúc động, con nai hỏi:

- Ai đấy thế?

- Tên là Đội-mũ-miện đấy, Karr nói, và bà con của cậu đấy. Cả cậu cũng vậy, một ngày kia rồi cậu cũng sẽ có những gạc rộng và một cái bờm như thế; và nếu cậu ở lại trong rừng thì sau này cũng có một đàn nai mà dìu dắt như thế.

- Nếu là họ hàng nhà tôi thì tôi muốn được nhìn gần hơn, con nai nói. Tôi chưa bao giờ tưởng tượng ra được một con vật tuyệt đẹp đến như thế.

Nó đến gần đàn nai, nhưng quay lại ngay với Karr đang chờ nó dưới bóng cây rừng.

Karr nói:

- Hình như người ta không tiếp cậu à?

- Tôi nói đây là lần đầu tiên tôi được trông thấy những bà con, nhưng lại đực lại đưa gạc ra dọa tôi.

- Cậu rút lui là phải, Karr nói. Còn non như cậu, mới chỉ có vài cái chạc đầu tiên, không nên đọ sức với bọn nai già là phải. Một con khác mà nhượng bộ không chống cự thì sẽ bị toàn thể cánh rừng này làm vè chế giễu, nhưng cậu thì cần gì, cậu có ở lại đây đâu, mà đi ở nước ngoài cơ mà.

Karr chưa nói hết câu thì con nai đã quay lưng và chạy trở lại phía rừng thưa. Con nai già đón đầu nó, và cuộc chiến đấu bắt đầu. Hai con châu sừng vào nhau và đem hết sức bình sinh ra đẩy nhau; Lông Màu Gio phải lùi qua suốt cả khoảng rừng thưa. Nó dường như không biết dùng sức mạnh của mình, nhưng mà đến bìa rừng thì nó ấn chân xuống đất chặt hơn, cong mình trụ lại, cố gắng hết sức, và đến lượt nó đẩy được thủ lùi lại. Nó yên lặng mà chiến đấu, còn con nai già thì thở phì phì. Chợt nghe một tiếng cắc. Một cái chạc ở sừng con nai già gãy. Nai già bỗng gỡ mình ra và chạy thoát vào rừng.

Karr chờ bạn dưới bóng cây. Khi con nai trở lại, nó nói:

- Giờ thì cậu đã thấy có những gì trong rừng rồi. Cậu có muốn trở về không?

- Vâng, trở về, đến giờ rồi, con nai đáp. Chúng lặng lẽ đi. Karr thở dài nhiều lần, tựa hồ thất vọng: con nai thì bước đi, đầu ngẩng cao, hài lòng vì cuộc phiêu lưu mình vừa trải qua. Nó đi thẳng đến tận hàng rào không do dự, nhưng đến đấy thì nó dừng lại. Nó đảo mắt nhìn khoảnh đất chật hẹp ở đó nó đã sống, thấy mặt đất bị giẫm nát, cỏ ăn úa vàng, cái chậu nhỏ nó thường uống nước, và cái lán tối om nó thường ngủ. “Nai với rừng chỉ là một”, nó kêu lên rồi ngửa đầu ra đằng sau, nó vụt chạy về phía rừng rất hoang dã.