Chầm chậm, người lạ nọ lái xe đi. Ông ta chẳng hề nói được lấy một từ.

Thế đấy. Trong khoảng thời gian cư trú của bất kỳ người học việc nào ở Đảo Rùa cũng luôn có một lần kỹ năng Bới Thùng Rác được giới thiệu. Hầu hết học việc đều chào đón dịp này như bầy chuột đến bãi đồng nát, vui vẻ hưởng thụ cơ hội được vào thành phố cho một chuyến đi thực tế và được trở lại giao tiếp với xã hội theo một cách nổi loạn. Họ gọi những cuộc thám hiểm chọn hàng nho nhỏ này là “những chuyến viếng thăm Siêu Thị Rác,” và khi món bí ngô nấu nhuyễn đã được dọn ra tới tuần thứ tư liên tiếp, thứ trái cấm từ A&P[4] ấy bắt đầu tỏ ra thật tuyệt. Điều này là một phần lý do cho sự đa dạng kỳ quái về thức ăn mà tôi đã trải nghiệm ở Đảo Rùa. Phải, có bánh mì gừng cây nhà lá vườn rất ngon ăn với bơ đào cây nhà lá vườn. Phải, có rau bina hảo hạng tươi rói hái từ vườn. Nhưng tôi cũng ăn ở trên đó những món ăn hoàn toàn không phải của vùng Appalachia như dứa, dừa, pudding sô cô la, và, có một lần rất đáng nhớ, cả món gì đó tôi tìm được ở trong một hộp xốp có dán nhãn đề “bánh sừng bò trắng phủ đầy kem ngon tuyệt”.

[4] Chuỗi siêu thị nổi tiếng tại Mỹ

“Trong tất cả các tháng tôi đã ở đây tôi chưa từng một lần hiểu nổi vì chúng tôi sống sót,” cô gái học việc Candice nói với tôi. “Thật lòng mà nói tôi không biết chúng tôi sống như thế nào nữa. Như chúng ta đều biết, Bới Thùng Rác chỉ có thể giúp ta được bấy nhiêu thôi, và vào mùa đông chúng tôi đói mềm. Đôi khi mọi người mang thức ăn cho chúng tôi, điều này thật tuyệt, bởi vì chúng tôi không được phép mua bất cứ thứ gì. Tôi lãnh trách nhiệm nấu nướng trong hầu hết thời gian tôi sống ở đây, và tôi chỉ mới tiêu tiền của Eustace có hai lần, mua những nguyên liệu chính thực sự, như bột ngô hoặc dầu hoặc hạt tiêu. Ngoài thế ra, chúng tôi đi đào bới.”

Một lần tôi hỏi Candice cô dùng nguyên liệu gì cho món bánh mì ngon tuyệt cô làm, cô đáp, “Toàn là bột mì thôi. Ngoài ra,” cô vừa nói vừa lướt tay qua một hạt nhỏ màu cát mà cô cất giữ trong một hộp cà phê cũ, “tôi luôn thả một ít cái thứ kỳ lạ này vào. Tôi lấy nó từ một trong mấy hộp thức ăn cho ngựa ở trong chuồng. Tôi chẳng biết nó là cái gì, nhưng chị không ngửi thấy mùi của nó trong bánh mì đâu, nó làm lúa mì để được lâu hơn.”

Một buổi chiều khác, tôi đang loanh quanh với Candice ở khu bếp ngoài trời để giúp cô nấu nướng thì Jason lững thững vào.

“Này Jason,” cô lên tiếng. “Cậu có thể dời Barn Kitty đi giúp tôi không?”

Barn Kitty là thợ săn chuột lão luyện bậc nhất ở Đảo Rùa, một con mèo làm việc chăm chỉ có thể bắt gặp trong kho thóc hoặc trên những cái giá cao nhất của bếp ngoài trời. Tôi nhận ra bấy lâu nay mình đâu có thấy Barn Kitty.

“Nó đâu?” Jason hỏi.

“Phải rồi,” tôi nói. “Nó đâu?”

“Dưới máng nước ấy,” Candice đáp. “Mấy con chó cứ vờn rồi tha nó đi lung tung suốt, mùi nó kinh lắm.”

Tôi nhìn xuống dưới máng nước. Ổ, đó là lý do tại sao bấy lâu nay tôi không thấy Barn Kitty. Bởi vì lúc này Barn Kitty là một cái xác không chân, bê bết bốc mùi hôi thối. Candice giải thích rằng mấy tuần trước một đêm có một con mèo hoang tấn công Barn Kitty. Kể từ đó, phần thân thể còn sót lại bầm giập chả ra hình thù gì của Barn Kitty cứ xuất hiện khắp nơi trên Đảo Rùa, bị những con vật khác tha đi lung tung. Jackson dùng que khều những mảnh xác đó ném lên mái tôn trên bếp, nơi mặt trời sẽ sấy khô chúng và lũ chó không thể với tới.

“Cảm ơn Jason,” Candice nói, rồi khẽ nói thêm, “Thánh thần ơi, tôi chẳng hiểu tại sao chúng ta không ăn con mèo già đó đi cho rồi. Eustace bắt chúng ta ăn mọi thứ chết toi khác quanh đây mà.”

***

Một hôm tôi nghe lỏm thấy Eustace nói chuyện điện thoại với một thanh niên gọi tới từ Texas để nói rằng anh ta muốn được nhận làm người học việc ở Đảo Rùa. Cậu thanh niên nghe có vẻ rất hứa hẹn. Cậu tên là Shannon Nunn. Cậu lớn lên ở trang trại, và cậu bảo cậu làm nông từ nhỏ đến lớn. Cậu còn biết sửa động cơ ô tô. Và cậu là một vận động viên sáng giá có kỷ luật cá nhân mạnh mẽ. Eustace luôn cố không hy vọng hão về mọi người, nhưng chỉ mấy nhân tố này thôi cũng đủ khiến Shannon Nunn nghe có vẻ 1.000 phần trăm hứa hẹn hơn hàng loạt những cô cậu sinh viên nuôi lý tưởng hão, lãng mạn và kém cỏi thường đến Đảo Rùa “mà chẳng biết mở cửa xe ô tô”. Shaimon nói rằng cậu đã đọc về Eustace trong tạp chí Life thế nên cậu gọi đến vì cậu muốn có một thách thức mới cho bản thân. Nếu cậu có thể học cách sống hoàn toàn dựa vào đất đai, có thể cậu sẽ tránh phải sống cuộc đời mình trong nền văn hóa Mỹ hiện đại cạn xợt, nơi “mọi người đang lún sâu trong tự mãn.”

Tới đây thì nghe tuyệt vời đấy.

Tuy nhiên, Eustace vẫn dành một tiếng đồng hồ để giải thích cho Shannon cậu ta có thể mong đợi gì ở Đảo Rùa. Đó là một bài phát biểu hoàn toàn chân thật và rành mạch.

“Tôi không phải một người bình thường, Shannon,” tôi nghe anh nói. “Nhiều người thấy tôi không dễ hòa thuận hay làm việc cùng. Những kỳ vọng của tôi là rất cao, và tôi không hay tán dương người làm của mình. Đôi khi mọi người đến đây với ý nghĩ họ đã sẵn có rất nhiều kỹ năng giá trị để thể hiện ra, nhưng hiếm khi tôi thấy ấn tượng. Nếu cậu đến, người ta trông đợi cậu làm việc. Đảo Rùa không phải là một trường học. Chẳng có lớp học nào ở đây. Đây không phải một khóa học tìm cách sống còn. Tôi sẽ không đưa cậu vào rừng vài giờ mỗi ngày để dạy cho cậu một giáo trình soạn sẵn về những kỹ năng sống trong vùng hoang dã. Nếu đó là kiểu trải nghiệm mà cậu muốn thì xin đừng đến đây. Có rất nhiều nơi cậu có thể tìm thấy điều đó, những ni sẽ đặt nhu cầu và mong muốn của cậu lên đầu bảng. Outward Bound rất thích hợp cho điều đó, Trường National Outdoor Leadership cũng thế. Cậu trả tiền cho họ; họ sẽ dạy cậu. Tôi không phải như vậy. Tôi không bao giờ đặt nhu cầu và mong muốn của cậu lên hàng đầu, Shannon. Nhu cầu của trang trại này luôn là hàng đầu. Rất nhiều việc mà tôi sẽ giao cho cậu rất đơn điệu và buồn tẻ, và có lẽ cậu sẽ cảm thấy mình đang chẳng học được gì. Nhưng tôi có thể hứa với cậu là nếu cậu ở lại với chương trình học việc trong ít nhất hai năm, và nếu cậu làm theo những gì tôi bảo, cậu sẽ đạt được những kỹ năng khó mà nhờ đó cho cậu sẽ có một trình độ tự cấp tự túc hầu như còn xa lạ trong nền văn hóa của chúng ta. Nếu tôi thấy rằng cậu sẵn lòng học và có khả năng làm việc, dần dà sau nhiều tháng tôi sẽ dành thêm thời gian cho cá nhân cậu. Nhưng tất cả mọi điều sẽ đến rất chậm, và tôi sẽ luôn duy trì quyền lực của tôi đối với cậu.

“Tôi nói với cậu điều này bởi vì tôi mệt mỏi rồi. Mệt mỏi khi có những người tới đây với định kiến hoàn toàn khác so với những điều tôi vừa giải thích cho cậu để rồi thất vọng bỏ đi. Tôi không có thời gian cho chuyện đó, thế nên tôi đang cố nói về con người mình cho thật rõ. Tôi sẽ đòi hỏi ở cậu nhiều hơn cậu từng đòi hỏi bản thân từ xưa tới nay. Và nếu cậu không sẵn sàng làm việc nặng nhọc và làm chính xác những gì tôi bảo thì xin hãy ở nhà.”

Shannon Nunn nói, “Tôi hiểu. Tôi muốn tới đó.”

Shannon Nunn trình diện một tháng sau cuộc trò chuyện này, sẵn sàng làm việc. Cậu bảo cậu thấy háo hức hơn cậu từng háo hức về bất kỳ điều gì trước nay. Cậu là một thanh niên đang tìm kiếm sự vẹn tuyền tâm linh trong rừng thẳm, và cậu tin cậu đã tìm được người thầy. Cậu nói cậu đang mong đợi “được uống thứ nước mà - một khi ta tìm thấy - ta sẽ không bao giờ thấy khát nữa.”

Bảy ngày sau, cậu đóng gói đồ đạc và rời khỏi Đảo Rùa, vô cùng tức giận, tổn thương và thất vọng.

“Tôi tới đó,” hơn một năm sau Shannon nói với tôi, “bởi vì tôi đã nghĩ tôi hiểu sự thỏa thuận. Eustace hứa với tôi rằng nếu tôi làm việc cho anh ấy, anh ấy sẽ dạy tôi cách sống tự cung tự cấp. Tôi đã nghĩ anh ấy sẽ dạy tôi những kỹ năng tồn tại, cô hiểu chứ? Kiểu như săn bắn và hái lượm ấy. Kiểu như cách dựng lều trong rừng hoang và cách đánh lửa - tất cả những thứ anh ấy biết. Tôi đã bỏ ra rất nhiều thời gian và sinh lực để tới Đảo Rùa. Chuyện này kinh khủng bởi vì tôi đã rời bỏ mọi thứ - nhà cửa, gia đình, trường lớp - để tới đây và để được anh ấy dạy dỗ. Nhưng tất cả những gì anh ấy bảo tôi làm là thứ việc chân tay không cần động não! Anh ấy không dạy tôi bất kỳ điều gì về sống tự cung tự cấp cả. Anh ấy bắt tôi dựng hàng rào và đào mương. Và tôi bảo anh, 'Trời ơi, tôi có đào mương ở nhà và được trả công. Tôi không cần thứ này đâu.' “

Shannon thất vọng tới mức chỉ vừa đến được một tuần là cậu đã tới gặp Eustace để thảo luận về những gút mắc của cậu với chương trình học việc. Eustace nghe cậu nói hết. Câu đáp của anh là: “Nếu cậu không thích thì đi đi.” Rồi anh bỏ đi không nói nữa. Điều này khiến Shannon tức đến phát khóc. Chờ một phút! Tại sao Eustace lại bỏ đi như thế? Anh không thấy Shannon buồn bực đến thế nào à? Họ không thể nói chuyện về điều này sao? Giải quyết chuyện này cho rõ ràng?

Nhưng Eustace đã nói từ trước và anh cảm thấy không muốn nói thêm gì nữa. Anh đã có cuộc trò chuyện y như thế này hết lần nọ qua lần kia với rất nhiều Shannon Nunn khác nhau trong nhiều năm qua, và anh chẳng còn gì để nói. Eustace bỏ đi không nói chuyện nữa vì anh đã mệt mỏi và vì anh phải quay lại với công việc.

***

Anh chỉ ngủ vài tiếng mỗi đêm.

Đôi khi anh mơ về Guatemala, ở đó anh thấy những đứa trẻ biết dùng dao rựa thành thạo từ khi lên ba. Đôi khi anh mơ về những trang trại kỷ luật và những gia đình lặng lẽ tín đồ dòng Mennonite. Đôi khi anh mơ thấy mình từ bỏ công cuộc cứu nhân loại và công cuộc, như anh viết trong nhật ký, “biến Đảo Rùa thành một khu bảo tồn riêng 'cho tôi' để cố gắng sống cho qua được cái bản chất lố bịch của thế giới ngày nay.”

Nhưng rồi anh thường mơ về ông ngoại, người ông có lần đã viết, “Lâu bền hơn những tòa nhà chọc trời, cầu cống, thánh đường và những biểu tượng vật chất khác của thành tựu nhân loại là những tượng đài vô hình của sự hiền minh, cảm hứng và những tấm gương tiêu biểu dựng lên trong trái tim và khối óc con người. Khi bạn nỗ lực hết mình cho chân, thiện, mỹ, cuộc đời bạn sẽ đạt được sự huy hoàng vĩnh cửu.”

Và anh mơ về cha mình. Anh tự hỏi mình còn phải vắt kiệt sức, được thêm bao nhiêu thành công nữa thì mới nhận được một lời khen ngợi từ ông già.

Và rồi anh tỉnh giấc.

Mỗi buổi sáng, anh tỉnh giấc thấy cùng một điều đó, cuộc khủng hoảng mang tính quốc gia. Một đất nước bất lực tự mình hủy hoại mọi thứ trên con đường của mình. Anh tự hỏi liệu có chút hy vọng nào sửa chữa được điều này không. Anh tự hỏi tại sao anh lại đứng mũi chịu sào để cứu cuộc đời của mọi người khác. Tại sao anh chịu để cho mảnh đất thiêng liêng của mình bị tàn phá bởi những kẻ ngu ngốc vụng về, những kẻ đối xử với nơi này vô cùng thô lỗ. Anh tự hỏi làm sao mọi chuyện lại thành ra như thế, khi mà tất cả những gì anh hằng mong muốn là trở thành người tình của thiên nhiên, thay vào đó anh lại cảm thấy mình đã trở thành ma cô cho nàng. Anh cố gắng thấu hiểu sự khác biệt giữa điều anh buộc phải làm trong đời và điều anh được phép làm. Nếu được làm chỉ những điều mình thật sự thích, có thể anh sẽ bán sạch toàn bộ cái gánh nặng Đảo Rùa này đi và dùng số tiền đó để mua một thửa đất rộng thênh thang đâu đó giữa New Zealand. Ở đấy, anh có thể sống yên tĩnh, hoàn toàn một mình. Eustace yêu New Zealand. Một đất nước vô cùng hùng vĩ! Không có loài sinh vật độc nào, thưa thớt dân cư với những con người chân thật và đáng tin cậy, sạch sẽ và ẩn dật. Quỷ tha ma bắt nước Mỹ đi, Eustace nghĩ. Có lẽ anh nên rút lui khỏi cuộc tranh đua của sơn nhân này và bỏ mặc những kẻ đồng hương của anh cho số phận của họ.

Đó là một câu chuyện tưởng tượng tráng lệ, nhưng Eustace tự hỏi liệu mình đã quyết tâm làm thế chưa. Có lẽ khi mới chuyển tới New Zealand, anh chẳng khác gì những nhà buôn chứng khoán ở chốn thị thành mơ bán hết lấy tiền mặt và chuyển tới Vermont để mở một cửa hàng đồ ngũ kim. Có lẽ, cũng giống như những nhà buôn chứng khoán đó, anh sẽ không bao giờ thực hiện cuộc dời chuyển ấy. Có lẽ, cũng như họ, anh đã dấn thân quá sâu vào phong cách sống của mình đến nỗi không thể một khi nào đó thay đổi được nữa.

“Có thể tôi đã đưa ra thông điệp quá muộn,” anh nói. “Cũng có thể quá sớm. Tất cả những gì tôi có thể nói là tôi nghĩ đất nước này đang trải qua một tình trạng khẩn cấp chí tử. Tôi nghĩ đây là một cơn ác mộng và chúng ta sẽ phải chịu số phận bi đát nếu không thay đổi. Và tôi thậm chí không biết phải khuyên gì thêm nữa. Tôi chán nghe bản thân mình nói lắm rồi.”