Chương 15. Cú sốc

Tiểu Nụ, nữ, 14 tuổi, học sinh cấp hai

Tôi xuất thân trong một gia đình trí thức, bố là giáo sư, mẹ là bác sĩ. Mẹ dạy bảo tôi rất nghiêm khắc, còn bố thì ngược lại. Mẹ thường ra lệnh cho tôi phải làm gì; còn bố thường hướng tôi làm theo ý của bố mẹ thông qua việc tâm sự với tôi. Tôi làm tất cả mọi chuyện theo yêu cầu của bố mẹ. Thành tích học tập của tôi luôn rất xuất sắc, lại là một trong những học sinh học đều các môn. Khi còn học tiểu học, tôi là một trong những thành viên sôi nổi của lớp. Mỗi khi có biểu diễn văn nghệ, cô giáo lại bảo tôi đi đăng ký; mỗi khi biểu diễn múa hát, đội múa lại do tôi dẫn đầu... Thậm chí tôi còn trở thành người dẫn chương trình thiếu nhi của đài truyền hình thành phố. Oa, lần đầu tiên bước vào trường quay, tôi khá hồi hộp. Sau này tôi phát hiện ra rằng, phản ứng của mình khá nhanh nhạy, lại nói năng lưu loát. Ngoài việc làm người dẫn chương trình cho đài truyền hình thành phố, bố mẹ còn ủng hộ tôi đăng kí thi làm phóng viên nhỏ cho một tòa soạn báo thanh thiếu niên. Nhờ đi phỏng vấn, viết bài cho báo nên khả năng viết lách của tôi đã tiến bộ hơn rất nhiều!

Sau khi lên cấp hai, tôi vẫn duy trì phong độ như hồi tiểu học. Mặc dù tôi là một “người nổi tiếng” trong trường, nhưng tôi không bao giờ cảm thấy mình có gì đáng để kiêu ngạo với mọi người cả. Bố dặn tôi phải biết cân bằng cảm xúc. Tôi luôn ghi nhớ điều bố dạy. Trong mắt của những người vừa mới quen biết tôi, tôi là một cô bé nho nhã, thanh lịch. Trong mắt của những người lạ, tôi là một người ít nói. Mặc dù tôi đã lên lớp bảy, cao gần bằng mẹ, nhưng không giống như các bạn nữ khác, hằng ngày tôi vẫn mặc những bộ đồng phục bình thường đến lớp. Đó là yêu cầu của mẹ. Các bạn trong lớp thường đọc truyện tranh và truyện tình yêu. Nhưng mẹ tôi và các thầy cô giáo đều nói, những loại sách báo này không có lợi cho sự phát triển tâm lí, tình cảm của chúng tôi. Vì thế tôi luôn tự giác không đọc những sách báo kiểu này. Các bạn trong lớp thường gọi tôi là “con ngoan của mẹ, học trò ngoan của thầy”.

Thế nhưng, dạo này tôi lại gặp phải rắc rối từ phía cô giáo của mình. Cô giáo chủ nhiệm mới của lớp tôi không thích tôi cho lắm. Từ khi nhận làm chủ nhiệm lớp, cô quyết định sẽ thay đổi hết vị trí cán bộ lớp. Tôi vốn là lớp trưởng, nay bị cô chuyển xuống làm lớp phó. Cô nói cô làm vậy là để cho tất cả các học sinh đều có cơ hội rèn luyện như nhau. Dần dần tôi phát hiện ra, cô giáo chủ nhiệm chỉ thích những bạn khéo léo và giỏi nịnh. Lớp tôi có một bạn nữ tên là N, kết quả học tập rất kém, chỉ giỏi khoác lác. Cô giáo chủ nhiệm cũ của chúng tôi thường xuyên phê bình bạn ấy là sĩ diện hão. Thế nhưng, N suốt ngày bám lấy cô giáo chủ nhiệm mới để nịnh nọt, lại còn mua mũ cho con cô nữa nên cô giáo rất quý N. Chúng tôi chưa bao giờ dám đùa với cô giáo chủ nhiệm mới, nhưng N có thể thản nhiên trêu đùa cô. Mỗi khi N phạm lỗi, cô thường xuề xòa cho qua, nhưng lại hết sức nghiêm khắc với những đứa như tôi. Tính tôi thẳng thắn, ít nói chuyện với những người không hợp. Thế là cô giáo chủ nhiệm mới liền nói rằng tôi kiêu căng và tuyên bố trước lớp rằng không công nhận thành tích trước đây của học sinh; cô coi trọng biểu hiện bây giờ hơn. Chính vì thế tôi cảm thấy rất buồn lòng, không hiểu tại sao cô lại ghét tôi đến như vậy!

Vài tháng trước, bố tôi đi Anh phỏng vấn một vị học giả. Ở nhà, tôi và mẹ luôn trong trạng thái mẹ nói, tôi nghe theo. Tôi không có thói quen kể khổ với mẹ, bố tôi lại đang ở xa nên tôi đành phải giấu những tâm sự này trong lòng. Cô giáo chủ nhiệm đối xử với tôi như vậy khiến cho rất nhiều bạn trong lớp mừng thầm, trong đó có N. Thậm chí tôi còn nghi ngờ N đã nói xấu tôi với cô giáo chủ nhiệm nữa.

Do tinh thần không ổn định nên lúc lên lớp, tôi không sao tập trung nghe giảng được. Một lần, vào tiết tiếng Anh của cô giáo chủ nhiệm; trong khi cô đang giảng về ngữ pháp thì trông thấy tôi có vẻ hoang mang và thiếu tập trung, thế là cô liền gọi tôi lên trả lời câu hỏi. Mặc dù tôi trả lời đúng nhưng cô vẫn rất bực tức, còn phê bình tôi trước lớp là kiêu căng, tự mãn; lại còn nói tôi đừng có cậy vào những thành tích trước đây mà làm phách nọ kia. Cô nói rất quá đáng, thậm chí một số học sinh trong lớp còn tỏ ra ngầm bất bình thay cho tôi. Tôi uất ức đến phát khóc. Đây là lần đầu tiên tôi bị phê bình trước lớp.

Nhưng cô giáo chủ nhiệm dường như không thèm để ý đến những giọt nước mắt của tôi, cô lạnh lùng nói: “Ngồi xuống!”. Lúc đó, cả lớp đều quay lại nhìn, tôi xấu hổ vô cùng, chỉ biết gục mặt xuống bàn, âm thầm khóc. Môt bạn nam trong lớp nói với giọng thông cảm: “Bạn ấy khóc rồi!”. Cô giáo chủ nhiệm thở dài nói: “Có những người luôn cho rằng mình hoàn mỹ, nên không chịu nổi dù chỉ một chút phê bình. Hôm nay tôi muốn xem họ hoàn mỹ ở chỗ nào?”. Những lời nói của cô như một con dao sắc cứa vào trái tim tôi. Nói xong, cô giáo chủ nhiệm không thèm để ý đến tôi nữa và tiếp tục giảng bài. Tôi cứ thế nằm bò ra bàn mà khóc, sau đó có vài bạn ra an ủi tôi. Sự thông cảm và đồng tình của họ đã làm cho tôi dễ chịu hơn một chút.

Kể từ đó, thái độ của cô giáo chủ nhiệm ngày càng lạnh nhạt với tôi hơn. Đương nhiên tôi cũng không thể có cảm tình với cô được. Tâm trạng của tôi vô cùng tồi tệ, đêm nào cũng mơ thấy ác mộng. Tôi mơ cô giáo chủ nhiệm luôn cố tìm cách làm khó, mắng mỏ tôi. Một lần, trong cuộc họp của hội học sinh ở trường, cô tổng phụ trách có hỏi thăm tôi vì sao dạo này tôi lại gầy như vậy, có phải là vì học hành căng thẳng quá hay không. Cô ấy còn dặn dò tôi phải giữ gìn sức khỏe nữa! Mắt tôi đỏ hoe, nhưng cuối cùng tôi vẫn không kể cho cô ấy nghe chuyện về cô giáo chủ nhiệm. Tôi đã quen với việc giấu cảm xúc của mình, hơn nữa, cô tổng phụ trách lại là đồng nghiệp của cô giáo chủ nhiệm lớp tôi, quan hệ của hai người tương đối tốt, vậy thì làm sao tôi có thể nói xấu một giáo viên trước mặt giáo viên khác được cơ chứ?

Cán bộ lớp mới được phân công làm việc rất tốt. Lớp trưởng mới của lớp tôi mặc dù không làm theo hướng của tôi trước đây nhưng cũng có những ưu điểm riêng. Còn về phần tôi, chức vụ lớp phó có vẻ “hữu danh vô thực”. Trước đây, trong lớp có chuyện gì các bạn đều tìm đến tôi để hỏi ý kiến. Nhưng bây giờ, tôi đã trở thành một nhân vật mờ nhạt. Các hoạt động của trường không còn nhiều như hồi tôi học tiểu học, nhà trường lại luôn coi trọng và nhấn mạnh vào thành tích học tập của học sinh mà thành tích học tập của tôi hiện nay đã sa sút rất nhiều. Trước đây, tôi vốn là học sinh dẫn đầu lớp, nay đã bị tụt xuống thứ ba, thậm chí thứ năm. Tôi vừa cảm thấy đau lòng lại vừa sợ, khó chịu và rất ghét cô giáo chủ nhiệm nữa. Tôi muốn đợi đến khi bố về sẽ xin bố cho chuyển trường. Nhưng tôi e là không được, vì trường tôi đang học là trường chuyên, trường cấp hai tốt nhất trong thành phố.

Nếu tôi là cô giáo chủ nhiệm của Tiểu Nụ, chắc chắn tôi sẽ rất quý, thậm chí có phần còn thiên vị Tiểu Nụ nữa. Bởi Tiểu Nụ là một cô bé ngoan ngoãn, hiền lành, chấp hành kỉ luật và rất ngây thơ. Thực ra, cách làm này của tôi thể hiện sở thích thường gặp của giáo viên. Vì thế tôi không cảm thấy ngạc nhiên khi cô giáo chủ nhiệm cũ của Tiểu Nụ lại thích cô bé đến như vậy. Vấn đề là ở chỗ, hiện nay Tiểu Nụ gặp phải một cô giáo “hơi khác thường” so với các cô giáo khác. Tiêu chuẩn chọn người, tác phong làm việc và cách nói năng của cô giáo chủ nhiệm mới đã phá vỡ hoàn toàn thói quen trong tâm lí của Tiểu Nụ, khiến cô bé cảm thấy mất thăng bằng và khó tránh khỏi việc gặp phải nhiều rắc rối. Tôi không cho rằng cách đối xử của cô giáo chủ nhiệm mới của Tiểu Nụ là đúng đắn, nhưng tôi tin rằng, cho dù không phải là cô giáo chủ nhiệm mới thì chắc chắn sau này, trên con đường mà Tiểu Nụ đi cũng sẽ khó tránh khỏi có những thầy cô giáo, lãnh đạo hoặc một ai đó giống như vậy. Những người như thế chính là những nốt nhạc lạc điệu trong bản nhạc của Tiểu Nụ. Tuy nhiên, trong cuộc sống của chúng ta, khó có ai tránh khỏi những điều này. Chính vì thế mà Tiểu Nụ cần phải làm quen dần dần. Khi bạn có thể thích nghi với những khó khăn như vậy thì cũng là lúc bạn đã đủ trưởng thành. Hàm nghĩa của từ “thói quen” mà tôi nhắc đến ở đây chính là sự thiếu kinh nghiệm, chưa từng trải của Tiểu Nụ. Tôi hy vọng Tiểu Nụ sẽ không suy nghĩ quá nhiều đến vấn đề được và mất. Bố của cô bé nói đúng: phải biết cân bằng cảm xúc. Khi làm được điều này, bản thân cô bé sẽ tự biết mình phải trân trọng điều gì và bỏ qua điều gì!

Chương 16. Nghĩa hiệp giúp bạn

Sài Cận, nam, 16 tuổi, học sinh cấp ba

Kể từ khi lên trung học, tôi cũng chăm chỉ học hành hơn. Trước đây, tôi thường mải chơi khiến mẹ rất buồn phiền. Thầy giáo thường nói rằng: “Sài Cận có cái đầu tương đối thông minh, nhưng lại không cầu tiến, cái gì cũng chỉ cần biết qua loa; lại không chịu chăm chỉ học hành, thế nên chắc chắn sẽ không thể thi đỗ vào trường chuyên cấp ba!”. Thế nhưng, không ai ngờ tôi lại vượt lên hẳn mười bạn khác trong lớp để đứng vị trí thứ ba về thành tích thi cử trong kì thi năm đó và đỗ vào một trường chuyên của tỉnh. Mẹ tôi rất vui mừng nên hè năm đó đã cho tôi đi nghỉ mát ở Thanh Đảo. Trên đường đi, mẹ lại nói tràng giang đại hải về các đạo lí này nọ, còn tổng kết nguyên nhân các thói hư, tật xấu của tôi là “thiếu tính tự kiềm chế”.

Sau khi chúng tôi đi du lịch về không lâu, năm học mới chính thức bắt đầu. Ngồi trong lớp học của trường cấp ba, tự nhiên tôi cảm thấy mình đã trở thành người lớn. Nghĩ lại trước đây mẹ luôn lo lắng không yên vì tôi, tôi cảm thấy thật xấu hổ. Tôi chăm chỉ học hành, từ bỏ những trò chơi yêu thích rồi phát hiện ra rằng chăm chỉ nghiên cứu bài vở cũng có cái hay của nó. Cô giáo không hề biết chút gì về tình hình học tập của tôi ngày trước. Giờ tôi đã là một học sinh ngoan ngoãn và gương mẫu. Lần đầu tiên trong sự nghiệp học hành của mình, tôi được cô giáo biểu dương trong buổi họp phụ huynh. Mẹ tôi về nhà với vẻ mặt vô cùng phấn khởi và hài lòng. Mẹ còn ra sức khen ngợi tôi trước mặt bố. Bố tôi nghe mẹ nói vậy cũng rất vui. Bố mẹ tôi rất hợp nhau trong vấn đề giáo dục con cái. Gần đây, không khí gia đình tôi lúc nào cũng vui như Tết; mẹ tôi không còn cằn nhằn suốt ngày vì tôi nữa, ngược lại mẹ rất quan tâm đến tôi, luôn nhắc nhở tôi phải biết kết hợp giữa học hành và nghỉ ngơi.

Từ sau khi thi giữa kì, tôi được cô giáo chọn vào đội ngũ cán bộ lớp. Cô giáo gọi tôi lên văn phòng nói chuyện. Cô khen ngợi và động viên tôi rất nhiều. Sau đó, cô nói sẽ chuyển bạn Vương Toàn Thắng sang ngồi bên cạnh tôi, và hỏi tôi có ý kiến gì không. Tôi ngây người không biết nói sao. Vương Toàn Thắng là một học sinh cá biệt, không chỉ kết quả học tập yếu kém mà còn không ít lần cãi lại các thầy cô giáo bộ môn. Nghe nói sở dĩ trường tôi không đuổi học cậu ta là vì bố cậu ta là một đại gia tích cực ủng hộ cho nhà trường. Vương Toàn Thắng vốn ít nói, chưa bao giờ cậu ta nói chuyện với tôi, thế mà cô giáo lại định chuyển chỗ cho tôi ngồi cạnh cậu ấy.

Cô giáo dường như đã đọc được suy nghĩ của tôi, liền tha thiết nói: “Cô muốn tìm một người bạn cùng bàn thích hợp cho Thắng. Cô đã nghĩ rất lâu và thấy em là thích hợp nhất”. Cô giáo hy vọng tôi sẽ có ảnh hưởng tốt đến Thắng. Tôi cảm thấy có đôi chút tự hào vì cô giáo đã tin tưởng mình như vậy. Thế nên tôi không buồn suy nghĩ nhiều nữa mà lập tức đồng ý.

Từ đó, tôi và Thắng trở thành bạn cùng bàn. Mỗi lần vào tiết học, cậu ta không nhìn đông nhìn tây thì cũng lăn ra bàn mà ngủ. Tôi có cảm giác như cậu ta vẫn chưa trưởng thành, có điểm gì đó giống như tôi lúc trước. Cậu ta chẳng thèm để ý đến tôi. Cứ nghỉ giải lao là cậu ta chạy biến đâu mất, nếu không thì cũng ngồi lì một chỗ đọc tiểu thuyết kiếm hiệp. Chúng tôi như hai người xa lạ. Tôi nghĩ thế này cũng tốt, đỡ phiền phức cho mình. Nhưng nhớ đến những lời của cô giáo chủ nhiệm tôi lại thấy không yên lòng.

Lần đầu tiên chúng tôi nói chuyện với nhau là nhờ vào cuốn tiểu thuyết Thần điêu đại hiệp của Kim Dung. Hôm đó, khi thấy trong tay cậu ta đang cầm cuốn tiểu thuyết này, không kiềm chế được, tôi đã cùng bàn luận với cậu ta về cuốn sách. Cậu ta tỏ ra chăm chú nghe tôi nói, có vẻ rất thích thú và đồng ý với ý kiến của tôi. Tôi hỏi cậu ta đã đọc cuốn tiểu thuyết này đến lần thứ mấy rồi, cậu ta liền giơ năm ngón tay ra, ý nói năm lần rồi. Tôi bái phục cậu ta và cảm thấy có chút xấu hổ, vì tôi mới đọc đến lần thứ ba. Chúng tôi liền dùng ngôn ngữ trong tiểu thuyết để diễn đạt ý của mình, rồi lại nhìn nhau, ôm bụng cười ngặt nghẽo. Về sau cậu ta nói, không ngờ một học sinh ngoan ngoãn, chăm chỉ như tôi mà cũng ham mê mấy truyện võ hiệp này. Tôi nghĩ, trong mắt cậu ta, những đứa học sinh giỏi đều là một lũ đần độn hết. Đây là lí do từ trước đến nay cậu ta thờ ơ với tôi.

Thắng coi tôi là bạn nên cũng không ngần ngại chép bài của tôi nữa. Nhớ đến sự kì vọng của cô giáo chủ nhiệm, tôi lại có cảm giác bất an. Tôi nói với Thắng cảm giác bất an này và thấy ngạc nhiên vì không hiểu tự bao giờ mình đã trở nên tin tưởng cậu ta đến thế! Nhưng Thắng hoàn toàn không để ý đến điều đó. Cậu ta bảo tôi không nên lo lắng. Việc sắp xếp cậu ta ngồi cùng bàn với một học sinh giỏi là ý của bố cậu ta chứ không phải là ý của cô giáo. Cậu ta còn nói: “Cậu cũng đừng lo lắng cho tớ làm gì, tớ cố nốt mấy năm cấp ba này là được lên đại học ấy mà!”. Nhìn ánh mắt kinh ngạc của tôi, cậu ta liền nói rõ hơn rằng bố cậu ta sẽ dùng tiền để cho cậu ta vào một trường đại học danh tiếng. Tôi khuyên cậu ta cho dù sau này có được kế thừa cơ nghiệp của bố cũng phải có chút tri thức thì mới cạnh tranh được với người khác. Nhưng cậu ta nghe xong chỉ cười và nói, cho dù sau này tất cả học sinh của lớp tôi có được là ông chủ hết thì cậu ta vẫn thừa sức cạnh tranh với họ. Nghe cậu ta nói vậy, tôi cảm thấy có đôi chút xấu hổ. Những điều mà Thắng nói không hẳn không có lí, bởi vì trong mắt cậu ta, chúng tôi chỉ là một lũ “mọt sách” mà thôi. Như hiểu được suy nghĩ của tôi, cậu ta nói thêm: “Nhưng cậu thì khác, cậu không giống như những đứa kia!”. Nghe cậu ta nói thế, tôi cảm thấy dễ chịu hơn một chút, bèn nói: “Thực ra trước đây tớ cũng là một học sinh cá biệt”. Thắng không tin, thế là tôi liền kể cho cậu ta nghe: “Cho dù không phải là học sinh kém nhưng trước đây tớ cũng không phải là một học sinh giỏi giang và chăm chỉ, không bao giờ được thầy cô giáo yêu quý và càng không bao giờ phát biểu trong lớp!”. Thắng liền hỏi tôi đã “cải tà quy chính” như thế nào, tôi nói vì chơi bời nhiều rồi nên cảm thấy nhàm chán, muốn thay đổi cách sống, thay đổi cuộc đời. Cậu ta nghe xong, tỏ ra rất thích thú.

Không hiểu có phải do tôi có ảnh hưởng tốt đến cậu ta thật hay không nhưng tôi cảm giác Thắng bây giờ đã khác nhiều so với trước. Cậu ta không còn nghịch ngợm trong lớp như trước nữa mà cũng rất chịu khó nghe giảng. Các thầy cô giáo thường xuyên tuyên dương Thắng trước lớp, thành tích môn tiếng Anh của cậu ấy cũng có tiến bộ rõ rệt.

Trong lần họp phụ huynh sau, cô giáo liền mang chuyện của tôi và Thắng ra tuyên dương trước lớp. Vậy mà không hiểu sao lúc về mẹ tôi lại tỏ ra vô cùng bực tức. Mẹ hỏi tôi tại sao ngồi cạnh một học sinh cá biệt như vậy suốt một thời gian dài mà không chịu nói với mẹ một tiếng. Tôi nói đó không phải là việc gì to tát, hơn nữa bây giờ cậu ấy đã tiến bộ hơn rất nhiều rồi. Lần này, ngay cả bố cũng tỏ ra phản đối hành động của tôi. Bố nói việc làm đó của cô giáo chủ nhiệm thật ngu ngốc và nguy hiểm. Ngày xưa, trong lớp của bố cũng có một học sinh rất côn đồ. Vì muốn “cải tạo” học sinh này nên thầy giáo đã xếp cậu ta ngồi cạnh lớp trưởng. Kết quả là hết một học kì, trong lớp đã có đến hai học sinh côn đồ, vì cậu lớp trưởng kia đã bị “đồng hóa”. Mẹ tôi nói còn khó nghe hơn. Mẹ bảo, cô giáo muốn moi tiền của nhà giàu nên đã đem tôi ra làm vật hi sinh, thật không ra làm sao... Mẹ nói sẽ đi tìm cô giáo, yêu cầu cô phải chuyển tôi ngồi xa học sinh cá biệt ra. Tôi không thể giải thích được cho bố mẹ hiểu Thắng là một học sinh như thế nào. Tôi nói, mặc dù Thắng học không giỏi nhưng tính cách của cậu ấy không xấu, càng không phải là côn đồ hay lưu manh. Bố mẹ càng nghe tôi nói càng cảm thấy nguy hiểm, cho rằng rất có thể tôi sẽ trở thành một học sinh hư vì Thắng.

Ôi, tôi biết kiểu gì mẹ tôi cũng sẽ đến tìm gặp cô giáo. Đến lúc đó, không hiểu Thắng sẽ nghĩ gì? Thực ra, hai đứa bọn tôi nói chuyện rất hợp cạ. Mẹ làm như vậy, tôi e sẽ làm tổn thương cậu ấy. Hơn nữa, tôi có cảm giác bố mẹ không tin tưởng và tôn trọng tôi!

Tôi hoàn toàn đồng ý với cách nghĩ của Sài Cận. Nhưng những người làm cha, làm mẹ thường quá yêu thương con cái mình, nên khó tránh khỏi có những hành động khiến người khác không ngờ được. Chính vì thế, tôi có thể hiểu được những điều mà bố mẹ bạn đang lo lắng. Cho dù kết quả của chuyện này có như thế nào đi chăng nữa, tôi mong bạn vẫn sẽ không từ bỏ ý định làm bạn với Thắng. Bởi hai bạn có duyên làm bạn bè, hơn nữa mối quan hệ bạn bè này lại đang phát triển theo hướng tốt đẹp!

Phương pháp “đôi bạn cùng tiến” của cô giáo chủ nhiệm đã có từ rất lâu rồi. Cũng có rất nhiều ý kiến tranh luận xung quanh vấn đề này. Tôi nghĩ, với một học sinh ngoan như Sài Cận thì sau này, nếu có gặp phải trường hợp như vậy, có thể nắm vững một nguyên tắc, đó là: xác định xem mình có khả năng ảnh hưởng tốt đến đối phương hay không, nếu kết quả là phủ định (thậm chí có thể đối phương sẽ xúi giục bạn làm điều xấu) thì bạn hãy ở yên trong thế giới của mình, tuyệt đối không hùa theo đối phương. Tuy nhiên, có không ít “học sinh dốt” mặc dù có thành tích học tập không mấy xuất sắc nhưng lại rất giỏi về các mặt khác. Gặp những học sinh như vậy, bạn đừng ngại ngần gạt bỏ ấn tượng không tốt về người ta để có thể cùng nhau chuyện trò, tâm sự và học hỏi những ưu điểm từ người đó. Nói tóm lại, chỉ cần “tiêm vắc xin” để phòng ngừa trước thì kết quả của sự việc sẽ không bị lệch ra khỏi quỹ đạo ban đầu của nó đâu.