Chương 14: Con quái vật dưới đáy biển

Paul MacGruder đang đứng ở lối đi tối tăm trên tầng dưới của dàn khoan. Ba công nhân đội khai thác dầu đứng tụ lại quanh anh, sẵn sàng ra tay nếu cần. Vị giám đốc trẻ công ty dầu hỏa đang huơ một khẩu súng chĩa vào Peter và Hannibal, hai thám tử vừa mới leo lên cầu thang sắt dẫn lên tầng đó.

- Bắt quả tang rồi đấy! - Paul MacGruder giận dữ la lên.

- Hóa ra ông Hanley nói đúng. Đám biểu tình đúng là gián điệp đã phá hoại dàn khoan.

- Chúng tôi không hề phá hoại! - Peter tức giận cãi lại - Chúng t…

- Các người thừa biết rằng người biểu tình không được phép lên dàn khoan! - Paul MacGruder sẵng giọng ngắt lời. - Tại sao các người lại lén lút leo lên đây nếu không phải để thực hiện một ý đồ xấu nào đó?

Hannibal trịnh trọng trình bày:

- Do tình thế bắt buộc, nên chúng tôi mới phải leo lên dàn khoan, thưa ông. Tàu Gió Khơi bị hỏng. Đúng hơn là tàu bị trục trặc ở bộ phận chân vịt và thuyền trưởng Jason lo ngại trục xoay bị vỡ, nên mới cho tàu đậu vào chỗ cập bến của dàn khoan, sau khi đã giảm vận tốc.

Paul MacGruder trừng mắt nhìn thám tử trưởng.

- Thuyền trưởng điều khiển nổi chiếc tàu bị hư và cập bến được trong thời tiết xấu như thế à? Bộ các người giỡn mặt à?

- Chúng tôi nói thật! - Peter phẫn nộ la lên.

- Thế hiện ông thuyền trưởng tài ba của các người đang ở đâu? - Paul MacGruder mỉa mai hỏi.

- Còn ở dưới, trên tàu Gió Khơi, - Hannibal trả lời. - Ông đang buộc tàu cho chặt để chống bão.

Paul MacGruder ỉm lặng nhìn hai thám tử một hồi. Rồi anh ra lệnh cho hai công nhân xuống chỗ cập bến.

- Nếu các cậu nói láo, - khi đó anh nói, - thì tôi sẽ cho nhốt cả ba đến khi hết bão. Tôi nói là làm đấy.

Cơn phẫn nộ của Peter lên đến tột đỉnh:

- Không biết có phải ông muốn vô hiệu hóa chúng tôi để chuyển hàng lậu dễ hơn không.

- Hàng lậu! - Paul MacGruder đỏ mặt tức giận lặp lại - Cậu nói gì vậy?

- Thưa ông, - Hannibal lịch sự ngắt lời, - văn phòng ông ở Santa Barbara mà, đúng không? Vậy thì tại sao hôm nay ông đến đây?

- Không phải việc của cậu.

- Thì… tùy cách ông đi đến dàn khoan. Chắc là mọi người đã nhìn thấy ông đến chứ?

Hannibai mỉm cười vô tư. Paul MacGruder nhìn chằm chằm thám tử trưởng.

- Do dường như cậu có vẻ quan trọng hóa vấn đề này, thi tôi sẽ trả lời là tôi đến đây lúc sáng sớm, nhờ chuyến tàu giao hàng… Bây giờ các cậu hãy cho tôi biết lời tố cáo về hàng lậu là sao?

- Chúng tôi tin chắc rằng có kẻ mang một cái gì đó đến dàn khoan, rồi cho chuyển về đất liền bằng cách lén lút lợi dụng tàu Gió Khơi.

- Chuyện hoang tưởng, - Paul MacGruder phản đối.

- Tôi không nghĩ thế. Gần đây tàu Gió Khơi đã nhiều lần bị cạn nhiên liệu. Và chúng tôi đã làm rõ được vụ bí ẩn này…

Rồi thám tử trưởng kể lại cho vị giám đốc công ty dầu hỏa về kết quả những suy nghĩ của mình và giải thích cách “tên đi tàu chùa” đã bị phát hiện.

- Các cậu đã thật sự nhìn thấy tàu ngầm “săn cá mập” ấy hả? - Paul MacGruder kêu lên. - Và các cậu nghĩ rằng tôi là người lái nó hả? Tại sao các cậu lại nghĩ thế?

Peter trả lời:

- Ông đã theo dõi người khác, rình rập ông Crow và lảng vảng quanh tàu Gió Khơi. Chúng tôi đã thấy ông nói chuyện với anh em Connor và ông Yamura ở quán Cá Mập Xanh. Và tuy làm việc cho công ty dầu hoả, nhưng dường như ông muốn cuộc biểu tình tiếp tục diễn ra.

- Hiểu rồi, - Paul Maccruder nói khẽ.

Trước khi anh ta kịp nói thêm, hai công nhân dầu hỏa được phái xuống chỗ cập bến đang trở về, ướt nhẹp do mưa. Thuyền trưởng Jason đi theo, mặc áo mưa cũng ướt sũng. Hai công nhân trình bày với Paul MacGruder rằng đúng là tàu Gió Khơi bị hư. Khi thuyền trưởng Jason khởi động máy, cả hai đã nghe những tiếng động đáng sợ ở phía sau. Paul MacGruder cất súng rồi quay sang Hannibal và Peter.

- Xin lỗi các cậu. Tôi đã nghĩ sai về các cậu. Nhưng tôi có lý do. Ở đây có những chuyện mờ ám xảy ra. Không phải tôi điều hành tàu ngầm săn cá mập. Mấy người ở đây có thể làm chứng về giờ tôi đến đây.

Ba công nhân dầu xác nhận ông giám đốc công ty đã đến sáng nay, rất sớm bằng tàu giao hàng, để thực hiện cuộc kiểm tra thiết bị vật tư hàng tuần.

- Tôi không hề buôn bán lậu gì, - Paul MacGruder nói tiếp, - nhưng tôi hết sức lo lắng cho dàn khoan: thiết bị ở đây đã bị phá hoại, anh em Connor toan gây náo loạn ở kè tàu cách ông Hanley khiêu khích người biểu tình! Chuyện Yamura cứ quẩn chân chúng tôi liên tục… Có lúc tôi có cảm giác là một vụ âm mưu.

- Chú nghĩ rằng ông Hanley đang âm mưu riêng một cái gì đó à? - Hannibal hỏi.

- Tôi không biết. Ông ấy rất nóng tính và thô bạo, có thể ông tỏ bản tính thật đối với người biểu tình. Nhưng tôi rất nghi ngờ anh em Connor và Yamura. Tôi để mắt đến họ mỗi khi làm được. Chính nhờ vậy mà tôi đã bắt quả tang hai anh em leo lên tàu Gió Khơi. Khi họ đi, tôi rình theo đến cái quán mà các cậu nói và tôi thẳng thắn yêu cầu giải thích.

- Chú đi theo họ à? - Peter kêu. - Nếu vậy họ nói láo với tụi cháu…

- Dường như thế! - Hannibal kêu khẽ, - Còn Yamura thì sao?

- Tôi hỏi ông ấy làm gì trong quán bar mờ ám này, - Paul MacGruder trả lời. - Ông ấy giải thích là đang nghiên cứu tìm hiểu về phong tục tập quán của người Mỹ.

- Babal ơi! - Peter kêu lên. - Hay chính ông ấy buôn lậu hàng hóa tử Nhật Bản!

- Cũng có thể, Peter à. Nhưng ông ấy lớn tuổi quá, không thể nào tự điều khiển tàu ngầm. Anh em Connor lại là thợ lặn giỏi. Rất tiếc là không nghi ngờ được vì họ đang có mặt trên tàu.

- Không có gì chứng tỏ là cả hai đều có mặt! - Peter nói. - Mình không nhớ là có thấy Jed.

- Nhưng họ có tàu riêng rồi, - Paul MacGruder bắt bẻ. - Nếu buôn lậu, thì chở bằng tàu của mình có dễ dàng hơn không?

Hannibal lắc đầu:

- Có lẽ là dễ hơn, nhưng không chắc chắn bằng.

Paul MacGruder đột nhiên quyết định:

- Nghe này! Khi hết bão, tôi khuyên các cậu nên đi gặp cảnh sát trình bày lại tất cả những gì các cậu biết.

- Đúng, thưa chú, - Hannibal đồng tình. - Nhưng trong khi chờ, ta có thể làm chuyện khác.

- Làm gì hả Hannibal?

- Thì tên thợ lặn và tàu ngầm của hắn có lẽ vẫn còn ở đây. Nếu đúng là hắn đến tìm lấy hàng lậu từ dàn khoan này, thì rất có thể hắn vẫn còn trốn ở đây.

Paul MacGruder và công nhân của anh nhìn xung quanh như thể tên lạ sắp xuất hiện đột ngột.

- Tìm hắn đi! - Paul MacGruder không do dự ra lệnh.

Rồi anh ta nói với công nhân:

- Huy động tất cả những người không làm việc và đi rà soát chỗ nhân viên ở và những phòng làm việc. Nếu phát hiện người lạ, bắt giữ ngay. Tôi sẽ lục soát cầu dưới này, với thuyền trưởng Jason và hai cậu bé. Nhất định phải tìm ra kẻ đó. Nếu không phải tên buôn lậu, thì cũng chắc chắn là tên phá hoại! Có thể chính hắn đã làm hư thiết bị của ta.

Ở cầu tầng dưới, không tìm thấy ai khả nghi trong các ngăn chứa thiết bị dự phòng. Nhưng Peter thấy nhiều bộ đồ lặn và chỉ cho mọi người xem.

- Chúng tôi có thợ lặn riêng, - Paul MacGruder giải thích. - Họ có nhiệm vụ kiểm tra phần dàn khoan nằm chìm dưới nước và giữ phần đó sạch khỏi mấy con vật biển ký sinh.

Đám công nhân đàn khoan cũng không tìm thấy ai lạ ở những phần khác trên dàn khoan.

Mưa đang quét cầu tầng trên, còn gió thì thổi lung lay toàn bộ cấu trúc. Dây thừng an toàn đã được giăng qua mọi khoảng không để giúp cho người bám vào đi lại, khi cần. Tia chớp thông báo một cơn bão dữ dội đang chạy trên bầu trời.

Hiện cấu trúc kim loại rung từ đầu xuống chân. Paul MacGruder lo lắng trao đổi với trưởng nhóm công nhân. Rồi anh quay về với những vị khách bất đắc dĩ của mình.

Anh la lên để át tiếng ồn ào cơn bão:

- Khí áp kế tụt xuống nhanh quá. Thời tiết càng lúc càng xấu. Chúng tôi đã thử liên lạc bằng đài với cảnh sát tuần tra bờ biển, nhưng không nối được liên lạc.

Đúng phút đó, một ngọn sóng khổng lồ đến vỗ vào những cái cột dàn khoan. Bọt biển văng lên đến tầng trên.

Một nhóm người đang ở trên cầu cao nhất, để tìm trưởng nhóm.

- Xuống! - Paul MacGruder hét. - Sợ gió mạnh lên và sóng sẽ càng nguy hiểm hơn. Không ai được ở lại đây!

Một ngọn sóng khác lại vỡ vào phần dưới dàn khoan. Mọi người bám chặt vào dây thừng an toàn. Peter đang đứng đối diện với đảo Santa Cruz nhìn thấy xa xa như một vết sậm trên biển, đột nhiên tải mặt nói:

- Đằng… đằng kia… - Peter cà lăm - Cái… cái gì… cái gì vậy?

Cách đó không đầy một cây số, chỗ nước sôi sục cho biết có dãy Đá ngầm Cá mập, có một cái gì đó vừa mới nhô lên từ biển… Một vật đen, không thấy rõ dưới trời bão lớn… Một vật gì đó có những bộ phận dài giống như tay hay chân cong queo.

- Tôi… tôi không biết! - Paul MacGruder trả lời bằng một giọng lo sợ không kém gì Peter.

Con quái vật từ đáy biển sâu như đang đi lên trời.

- Tôi chưa bao giờ thấy cái gì như thế này? - Thuyền trưởng Jason tuyên bố.

Tia chớp đột nhiên làm sáng bầu trời và đại dương. Tất cả nhìn thấy rõ con quái vật trong khoảnh khắc vài giây.

Phủ đầy rêu, cái khối dài màu sậm có hình thoi, giống như cá voi. Nó nhô lên thêm khỏi nước. Hannibal và tất cả sửng sốt mở to mắt nhìn.

Chương 15: Xác tàu đắm

- Alô! Đá ngầm Cá mập số Một ơi! Có nghe không? Trạm cảnh sát tuần tra bờ biển Santa Barbara đây! Chúng tôi gọi Đá ngầm Cá mập Số Một! Trả lời đi!

Trong phòng làm việc của ông Crow, giọng nói trong đài lập đi lặp lại không mệt mỏi cùng những câu nói đó.

Rất tiếc không có ai trả lời.

- Bác nghĩ trên dàn khoan có an toàn không? - Bob hỏi nhà văn.

Bob đang ngồi trước cửa sổ, nhìn trời mưa và cây cối.

- Tôi không biết, Bob à, - ông Crow buồn bã trả lời. - Tôi hết sức hy vọng như thế, nhưng cơn lốc là một tai họa khủng khiếp lắm và tôi không muốn nói láo cậu.

Sau một hồi, Bob rụt rè hỏi nữa:

- Bác ơi? Hay bác thử gọi cảnh sát tuần tra bờ biển xem sao? Có khi họ có tin.

- Để tôi thử!

Nhà văn may mắn liên lạc được ngay.

- Trung úy Jameson nghe đây!

- Có gì mới không trung úy?

- Rất tiếc là không có.

- Không có gì từ dàn khoan à? Hay từ một chiếc tàu nào đó? Hay thậm chí từ Santa Cruz?

- Không có gì cả, anh Crow à. Chắc là các radio đều bị hư do nhiễu khí quyển… Không có gì phải lo lắm đâu. Theo báo cáo cuối cùng nhất từ Đá ngầm Cá mập số Một, thì ổn cả mà. Các bạn của anh đang an toàn ở đó. Sẽ ổn thôi, trừ phi cơn lốc tiến đến quá gần.

Ông Crow cám ơn, tắt máy, đứng dậy rồi bước đến gần cửa sổ. Cơn bão vẫn tiếp tục làm lung lay căn nhà cũ kỹ. Nhưng nhà kiên cố.

- Thưa bác, ta có nên gọi điện thoại về Rocky không ạ? - Bob hỏi.

- Chưa, Bob à. Tôi thấy không cần phải gây hoảng sợ cho gia đình hai bạn.

- Vậy thì làm gì bây giờ?

- Chờ đợi… Thôi! Tôi sẽ đi nấu một cái gì đó ăn nhé.

- Cháu không ăn nổi đâu.

- Phải cố gắng. Ngồi đó ủ rủ với cái bụng rỗng cũng chẳng được gì. Cậu hãy nhớ một điều: dàn khoan kiên cố lắm… đủ chắc để chống chọi với gió và sóng biển.

Bob gật đầu ỉu xìu, không thể nào bình tâm được.

Ngoài kìa, trên dàn khoan, một ngọn sóng mới khổng lồ lại vỡ vào cột chân thép. Peter, Hannibal, thuyền trưởng Jason và ông Paul MacGruder đang bám vào dây an toàn và nhìn chằm chằm khối đen đang nhô lên khỏi mặt biển gần Đá ngầm Cá mập.

- Có phải… có phải là quái vật… biển không! - Peter cà lăm.

Trời vẫn mưa to nên không thể nhìn rõ. Thuyền trưởng Jason không tin là có con quái vật từ dưới đáy biển, quay lại hỏi:

- Theo anh, đó là gì vậy? - Thuyền trưởng hỏi Paul MacGruder.

- Tôi không biết. Tôi ngạc nhiên quá…

Một tia chớp chiếu sáng biển. Hình khối màu đen hiện rõ hơn. Tưởng như cánh tay của một người khổng lồ đang bò chậm.

- Ồ, - Hannibal thốt lên bằng một giọng hơi run. - Dường như…

Một tia chớp thứ ba, mạnh hơn, lại chiếu sáng cảnh tượng rùng rợn.

- Đúng rồi! - Hannibal đột nhiên vui vẻ kêu. - Đúng rồi! Không phải quái vật. Đó là một Chiếc tàu ngầm! Bị gỉ sét và phủ đầy rêu.

- Tàu ngầm gì mà nhỏ vậy! - Thuyền trưởng Jason nhận xét. - Mà tôi chưa bao giờ nghe nói đến tàu ngầm bị đắm gần Santa Cruz.

- Cháu chắc chắn mình không lầm mà! - Thám tử trưởng vẫn nói.

Như để chứng tỏ Hannibal nói đúng, một tia chớp sáng lâu hơn cho phép tất cả nhìn thấy vỏ hình thoi bị gỉ sét và dính đầy rong rêu. Thậm chí nhìn thấy được cái tháp nhỏ nhô ra và cả đại bác chĩa ra. Tàu ngầm đột nhiên ngưng nhô lên. Nó như lơ lửng giữa trời và biển. Rồi từ từ nằm nghiêng và bắt đầu đâm xuống đều đặn. Sau một hồi, nó biến mất.

- Chìm rồi, - Peter nhận xét.

- Hannibal nói đúng, - Paul MacGruder thở dài. - Đúng là tàu ngầm.

- Tàu ngầm nhỏ, - thuyền trưởng Jason nói thêm. - Và có Đại bác trên boong… tôi chưa bao giờ thấy tàu ngầm có đại bác trên boong. Và tôi xin nhắc lại là tôi chưa bao giờ nghe nói đến vụ chìm đắm tàu ngầm ở vùng này.

- Vậy mà tất cả chúng ta đã nhìn thấy. Còn bây giờ…

Paul MacGruder không nói được nhiều hơn. Một ngọn sóng to hơn tất cả những sóng trước đó vỗ vào dàn khoan làm lung lay mạnh. Có lẽ nhờ phép kỳ diệu nên cả nhóm mới không bị quét đi và văng xuống dưới.

- Nhanh! Đi xuống! - Paul MacGruder hét lên. - Chuồn khỏi đây thôi!

Mưa đột ngột mạnh lên đến nỗi người này không còn nhìn thấy được người bên cạnh. Cả nhóm khổ công đến cầu thang có mái che để xuống dưới. Bây giờ sóng nối tiếp nhau không ngừng làm rung rinh cấu trúc cao lớn và quét mạnh vào cầu tầng trên. Nước chảy giữa xà, lẻn vào các hành lang trong khi nhân viên dàn khoan đang loay hoay đóng kín mọi ngõ vào.

Paul MacGruder, thuyền trưởng Jason và hai thám tử cũng cùng vào được văn phòng nhỏ để trú. Khi đó mọi người mới hay rằng đã bảy giờ rồi. Cả nhóm ngồi, im lặng lắng nghe cơn bão tấn công vào dàn khoan. Trong phòng nghỉ, các thành viên không đến phiên trực của mình đang nằm võng nghỉ ngơi hoặc đánh bài trong phòng sinh hoạt. Nhưng chẳng bao lâu người chơi bài cũng dừng tay để nghe những tiếng động khủng khiếp bên ngoài. Không ai nói chuyện. Nhưng tất cả đều tự đặt câu hỏi.

- Dàn khoan… có chịu nổi không? - Peter rụt rè hỏi.

- Tôi không biết, - Paul MacGruder trả lời thẳng. - Dàn khoan gắn chặt vào đá, nhưng cho đến nay nó chưa bao giờ phải chịu sự tấn công dữ dội của thiên nhiên như thế… Hiện có lẽ ta đang ở ngay giữa cơn lốc.

- Rất xui là chưa đâu, - thuyền trưởng Jason thở dài. - Sẽ còn tệ hơn nữa.

Sóng biển vỗ liên tục vào dàn khoan, khiến nó kêu rên cọt kẹt. Sự im lặng của con người đầy sợ hãi cũng nặng nề không kém gì sự ồn ào của cơn bão. Hannibal quyết định phát biểu để phá vỡ bầu không khí căng thẳng:

- Cháu vẫn nghĩ đến tàu ngầm kia, - thám tử trưởng nói. - Kích thước tàu ngầm rất nhỏ và bác thuyền trưởng Jason cho rằng nó cũ. Nó có đại bác trên boong, chứng tỏ không phải là tàu ngầm hiện đại. Nhưng tàu ngầm cũng có đại bác như thế hồi đầu thế chiến thứ hai.

Hai ngọn sóng khổng lồ đập vào cầu tàu trên.

- Phải, cậu nói đúng, - thuyền trưởng Jason tuyên bố và tựa vào thành thép khi toàn bộ dàn khoan lắc lư. - Chắc là tàu ngầm tiền chiến. Tuy nhiên, ta không hề bị mất tàu ngầm nào trong vùng này. Tôi chắc chắn điều này!

Phía trên đầu, có một cái gì đó rơi xuống gây ồn ào khủng khiếp. Hannibal nói bằng một giọng cố gắng giữ bình tĩnh:

- Có thể không phải là tàu ngầm Mỹ. Mà có thể là tàu ngầm Nhật.

- Như vậy thì hiểu được tại sao tôi chưa bao giờ nghe nói đến vụ đắm chìm tàu ngầm, - thuyền trưởng Jason bình thản thừa nhận.

Trên cầu phía trên có một cái gì đó vỡ ra. Nghe rõ tiếng la của đội công nhân cố gắng khấc phục hư hỏng.

- Cháu nhớ, - Hannibal nói tiếp, - có đọc bài báo về một tàu ngầm Nhật tấn công bờ biển Californie. Xảy ra hồi tháng hai năm 1942. Đó là vụ duy nhất kẻ thù tấn công lục địa Mỹ từ sau chiến tranh 1812.

- Trí nhớ siêu tài! - Paul MacGruder thốt lên. - Cậu giỏi quá! Vụ việc xảy ra vài tháng sau vụ Trân Châu Cảng! Tàu ngầm Nhật đó đã nổi trở lên cách đây vài dặm, gần điểm dầu hỏa Ellwood, ngay trước khi mặt trời lặn. Đại bác của tàu ngầm, chĩa về bờ biển ta, đã bắn hai mươi lăm phát. Một số phát, hướng chính xác, đã trúng đích. Nhưng không gây nhiều thiệt hại. Ngay sau đó, tàu ngầm đã thừa màn đêm bỏ trốn. Dường như nó đã bị đắm ít lâu sau đó… ở ngoài khơi…

Tiếng va của một ngọn sóng quái dị ngắt lời ông giám đốc. Tháp cao bằng sắt thép kêu dữ dội. Nhiều vật nhỏ rơi xuống đất.

- Có thể, - thám tử trưởng nói tiếp, - tàu ngầm đã không chìm ngoài khơi nhưng chìm rất gần đây… và người Nhật đã giữ kín vụ này. Nhưng cũng có thể có hai tàu ngầm…

- Đúng là tàu ngầm thường hoạt động theo cặp, - thuyền trưởng Jason nói.

Một ngọn sóng khổng lồ khác làm lung lay dàn khoan.

- Vậy ta có thể giả thiết, - Hannibal tiếp tục nói, - rằng tên thợ lặn lái tàu ngầm “săn cá mập” không phải là tên buôn lậu, và cũng không phải là tên phá hoại, mà chỉ là một người muốn tìm lại một vật trong tàu ngầm bị đắm.

- Sau bao nhiêu thời gian hả? - Peter bắt bẻ. - Kìa! Tại sao lại phải chờ mấy chục năm? Và làm sao hắn biết được rằng tàu ngầm bị đắm ở đây?

- Có lẽ Bob cần phải điều tra về chuyện này, - Hannibal nói. - Ngay khi bắt liên lạc radio trở lại được, mình sẽ…

Một ngọn sóng to tướng thứ ba tấn công dàn khoan. Lần này cái tháp sắt thép nghiêng như sắp ngã.

- Bám chặt vào! - Paul MacGruder hét lên.

Đúng lúc đó đèn bị tắt hết

- Để tôi lên trên xem sao! - Ông giám đốc quyết định.

- Tụi cháu đi lên theo! - Hannibal thông báo.

Tất cả bước theo Paul MacGruder lên một địa điểm quan sát có cửa sổ để nhìn xung quanh. Cần cẩu cao lớn đã bị cơn bão đánh ngã. Mưa quá dày đặc đến nỗi không thể nhìn thấy tháp khoan. Sóng có ngọn sủi bọt biển trắng xóa chạy đến từ hướng nam, cao gần bằng chính dàn khoan. Một ngọn sóng đập vào tháp, làm bắn nước biển đến tận cầu trên. Một lần nữa, cấu trúc thép rung rinh.

- Không biết ta có thể đứng vững được bao lâu! - Paul MacGruder thú nhận.

Không nói tiếng nào, Peter và Hannibal quan sát hậu quả cơn bão, tự hỏi không biết ngày mai mình sẽ còn sống hay không.