Một năm trôi qua trong vũ trụ số 647.

Lúa mì dưới ruộng đã thu hoạch được hai vụ, Trình Tâm và Quan Nhất Phàm đã hai lần ngắm nhìn lúa non xanh mơn mởn dần dà biến thành bông lúa vàng óng, ruộng rau bên cạnh cũng luôn tràn ngập sắc xanh.

Nông trại nho nhỏ này có đủ mọi vật dụng cho cuộc sống, tất cả đồ đạc đều không có thương hiệu, hiển nhiên là được chế tạo tại thế giới Tam Thể, nhưng nhìn bề ngoài thì giống hệt như sản phẩm của loài người, không có bất cứ đặc điểm xa lạ nào.

Đôi lúc, Trình Tâm và Quan Nhất Phàm xuống ruộng làm việc chung với người máy, có lúc, hai người tản bộ trong vũ trụ nhỏ. Khi tản bộ, chỉ cần cứ đi mái, chỉ cần không chú ý đến những dấu chân lần trước mình để lại, sẽ có cảm giác như đi qua vô cùng vô tận các thế giới nhỏ.

Nhưng họ dành phần nhiều thời gian ở trước máy tính. Trong vũ trụ nhỏ, ở bất cứ vị trí nào cũng có thể kích hoạt một cửa sổ đầu cuối, nhưng họ không biết máy chủ của thế giới này nằm ở đâu. Trong máy tính có một lượng lớn tài liệu văn bản và hình ảnh của loài người ở Trái đất, hầu hết là từ thời trước kỷ nguyên Phát sóng. Rõ ràng, thế giới Tam Thể đã thu thập thông tin về thế giới loài người thuộc mọi lĩnh vực, từ khoa học cho đến nhân văn; nhưng phần lớn thông tin trong máy tính là bằng chữ viết Tam Thể, khối lượng khổng lồ, đây cũng là phần mà họ hứng thú nhất.

Trong máy tính không tìm được phần mềm phiên dịch từ chữ viết Tam Thể sang chữ viết của loài người, vì vậy họ bắt đầu học chữ Tam Thể, Tomoko trở thành giáo viên cho họ. Nhưng hai người nhanh chóng nhận ra khó khăn, nguyên nhân ở chỗ chữ Tam Thể là một loại chữ ghi ý, không giống như chữ ghi âm của nhân loại, không liên quan gì đến ngôn ngữ nói, mà trực tiếp biểu đạt ý nghĩa. Vào thời viễn cổ, loài người cũng từng có loại chữ ghi ý này, ví dụ như có một số chữ tượng hình là ghi ý, nhưng sau này đã biến mất, thói quen đọc của nhân loại hoàn toàn biến thành thói quen đọc chữ ghi âm. Có điều, họ dần nhận ra khó khăn này chỉ có lúc ban đầu, càng về sau lại càng dễ hơn. Sau hai tháng vất vả, họ đã tiến bộ nhanh hơn. So với chữ ghi âm, ưu thế lớn nhất của chữ ghi ý là ở tốc độ đọc, loại chữ này có thể đọc nhanh hơn chữ ghi âm ít nhất là mười lần.

Trình Tâm và Quan Nhất Phàm bắt đầu chập chững đọc các tài liệu văn hiến bằng chữ Tam Thể. Ban đầu họ có hai mục đích, một là để tìm hiểu xem thế giới Tam Thể ghi lại đoạn lịch sử giữa họ và văn minh Trái đất ra sao, hai là muốn biết vũ trụ nhỏ này được xây dựng nên như thế nào... Đối với mục đích thứ hai, họ biết rằng muốn tìm hiểu từ góc độ chuyên môn là không có khả năng, nhưng ít nhất cũng biết được từ góc độ khoa học phổ thông. Tomoko nói, muốn đạt được hai mục tiêu này, họ vẫn cần thêm một năm để nắm vững chữ Tam Thể thêm một bước nữa, sau đó lại dùng thêm một năm để đọc tài liệu.

Quả thực, họ rất khó tưởng tượng ra nguyên lý cơ bản để xây dựng vũ trụ nhỏ, kể cả một số bí ẩn tương đối đơn giản trong đó, họ cũng mất rất nhiều thời gian mà vẫn không hiểu được. Ví dụ, trong không gian lập phương một nghìn mét khối này, làm cách nào để tạo nên hệ thống sinh thái tuần hoàn? Mặt trời là cái gì? Năng lượng của nó từ đâu? Điều khiến họ khó hiểu nhất là: đây là một hệ thống hoàn toàn khép kín, nhiệt lượng của vũ trụ nhỏ sẽ đi đâu?

Đương nhiên, điều họ quan tâm nhất là: vũ trụ nhỏ có thể liên lạc với vũ trụ lớn hay không? Tomoko nói cho họ biết, vũ trụ nhỏ tuyệt đối không thể truyền tin tức tới vũ trụ lớn, nhưng lại có khả năng nhận được thông tin phát đi rộng rãi ở vũ trụ lớn. Cô ta nói, tất cả các vũ trụ đều là bong bóng rỗng đính trên một siêu màng (những kiến thức này liên quan đến mô hình lý thuyết cơ bản nhất của vật lý và vũ trụ học thế giới Tam Thể, cô ta cũng không thể nào giải thích sâu hơn được), vũ trụ lớn có đủ năng lượng để phát thông tin qua siêu màng. Nhưng việc này rất khó khăn, cần năng lượng lớn tới mức khó mà tưởng tượng nổi, cần chuyển hóa khối lượng tương đương với một dải Ngân Hà thành năng lượng thuần túy mới đủ. Kỳ thực, hệ thống giám trắc của vũ trụ số 647 thường xuyên nhận được thông tin từ các vũ trụ lớn khác trên siêu màng, có một số sinh ra tự nhiên, có một số là thông tin của thể sống có trí tuệ nhưng không cách nào đọc hiểu nổi và chưa bao giờ họ nhận được thông tin từ vũ trụ lớn quê hương của họ cả.

Thời gian trôi qua từng ngày, giống như nước trong dòng suối nhỏ kia, bình lặng mà trôi chảy.

Trình Tâm bắt đầu viết hồi ký, ghi lại lịch sử mà cô biết, cô đặt tên là “Những chuyện xưa nằm ngoài dòng thời gian”.

Có lúc, họ cũng suy nghĩ về cuộc sống trong vũ trụ mới sau vụ nổ lớn kế tiếp. Tomoko nói, theo lý thuyết vũ trụ học, vũ trụ mới nhất định là sẽ cao hơn bốn chiều, thậm chí có nhiều khả năng là cao hơn mười chiều. Khi vũ trụ mới sinh ra, vũ trụ số 647 có thể tự động tạo cửa ra vào trong đó, đồng thời kiểm tra môi trường xung quanh. Nếu vũ trụ mới cao hơn bốn chiều, cánh cửa của vũ trụ nhỏ có thể nhảy qua không gian, di chuyển cho tới khi tìm được môi trường thích hợp cho sinh tồn; đồng thời, nó còn có thể liên lạc với di dân ở các vũ trụ nhỏ khác của thế giới Tam Thể, đương nhiên, cũng có thể liên lạc được với di dân của loài người ở dải Ngân Hà. Trong vũ trụ mới, di dân từ vũ trụ cũ coi như thuộc về cùng một chủng tộc rồi, hẳn là có thể cùng nhau xây dựng một thế giới. Tomoko đặc biệt nhấn mạnh, trong vũ trụ cao chiều, có một nhân tố khiến cho khả năng sinh tồn tăng lên đáng kể: trong rất nhiều chiều đó, khả năng có nhiều hơn một chiều thời gian.

“Thời gian đa chiều?” Trình Tâm nhất thời không thể nào hiểu được khái niệm này.

“Dù thời gian chỉ có hai chiều, thì cũng sẽ là dạng mặt phẳng chứ không phải dạng đường thẳng, có vô số hướng, điều đó có nghĩa là chúng ta có thể cùng lúc đưa ra vô số lựa chọn.” Quan Nhất Phàm giải thích.

“Trong đó thế nào cũng có một lựa chọn là đúng.” Tomoko nói.

Một đêm khuya sau lần lúa mì chín thứ hai, Trình Tâm tỉnh lại, nhận ra Quan Nhất Phàm đã ra ngoài. Cô nhổm dậy bước ra, thấy mặt trời đã biến thành một vầng trăng sáng, thế giới nhỏ chìm ngập trong ánh trăng như nước. Cô tìm thấy Quan Nhất Phàm, anh đang ngồi bên dòng suối nhỏ, trong bóng lưng dưới ánh trăng, cô thấy cả một niềm u uất.

Ở trong thế giới thực sự chỉ có hai người này, hai người đều rất mẫn cảm với trạng thái tinh thần của đối phương, Trình Tâm đã sớm phát hiện Quan Nhất Phàm có tâm sự. Kỳ thực, hầu hết thời gian ở đây anh đều rất vui vẻ, cho đến mấy hôm trước, anh vẫn còn nói với Trình Tâm, nếu thực sự có thể ổn định cuộc sống ở vũ trụ mới, có lẽ con cái họ có thể xây dựng lại nhân loại cũng nên. Nhưng sau đó, hình như anh đột nhiên phát hiện ra điều gì đó, thường hay một mình suy nghĩ rất lâu, có lúc còn tính toán gì đó trước cửa sổ đầu cuối của hệ thống máy tính.

Trình Tâm ngồi xuống bên Quan Nhất Phàm, anh nhẹ nhàng ôm cô vào lòng. Thế giới nhỏ trong ánh trăng rất tĩnh lặng, chỉ có tiếng nước chảy dưới lòng con suối nhỏ. Ánh trăng chiếu lên ruộng lúa mì đã chín, ngày mai là phải thu hoạch rồi.

“Thất thoát khối lượng.” Quan Nhất Phàm nói.

Trình Tâm không nói gì, chỉ nhìn ánh trăng nhảy nhót trong nước suối, cô biết anh sẽ giải thích.

Quan Nhất Phàm lại tiếp tục: “Gần đây anh vẫn luôn tìm hiểu vũ trụ học của thế giới Tam Thể, vừa đọc được một bằng chứng về vẻ đẹp toán học của vũ trụ: về khối lượng, thiết kế của vũ trụ là cực kỳ tinh xảo, người Tam Thể đã chứng minh, tổng khối lượng của vũ trụ vừa khéo đủ để khiến vũ trụ sụp đổ, không thừa một chút, không thiếu một chút, tổng khối lượng chỉ cần thiếu đi một chút, vũ trụ sẽ chuyển từ trạng thái khép kín sang trạng thái mở, giãn nở mãi mãi.”

“Nhưng khối lượng đang thất thoát.” Trình Tâm nói, cô lập tức nhận ra được hàm ý của mấy câu anh vừa nói.

“Đúng thế, khối lượng đang thất thoát. Chỉ riêng thế giới Tam Thể đã chế tạo vài trăm vũ trụ nhỏ, những thế giới văn minh khác trong vũ trụ, để tránh khỏi vụ Sụp Đổ Lớn, hoặc vì những mục đích khác, còn chế tạo bao nhiêu vũ trụ nhỏ khác nữa? Những vũ trụ nhỏ này đều lấy bớt khối lượng trong vũ trụ lớn.”

“Chúng ta cần phải hỏi Tomoko.”

“Anh hỏi rồi, cô ta nói cho đến khi vũ trụ số 647 hoàn thành, dựa trên trạng thái vũ trụ lớn mà thế giới Tam Thể quan trắc được, họ vẫn chưa phát hiện ra bất cứ ảnh hưởng nào của việc thất thoát khối lượng cả, vũ trụ vẫn khép kín, nhất định nó sẽ sụp đố.

“Vậy sau khi vũ trụ số 647 hoàn thành thì sao?”

“Đương nhiên cô ta không biết rồi. Cô ta nói, trong các nền văn minh vũ trụ có một nhóm nền văn minh trí tuệ, rất giống với Những Kẻ Về Không, gọi là Kêu Gọi Trở về, họ cố gắng ngăn cản việc chế tạo vũ trụ nhỏ, đồng thời kêu gọi trả phần khối lượng thất thoát trong các vũ trụ nhỏ đã chế tạo về cho vũ trụ lớn... Nhưng thông tin về phương diện này thì cô ta không biết nhiều lắm. Thôi đừng nghĩ ngợi những chuyện này nữa, chúng ta không phải là Thượng Đế.”

“Nhưng chúng ta từ lâu đã buộc phải nghĩ những chuyện mà Thượng Đế phải suy nghĩ rồi, chẳng phải thế sao?”

Họ ngồi mãi bên dòng suối nhỏ, cho đến khi mặt trăng chuyển thành mặt trời.

Ngày thứ ba sau khi thu hoạch, lúa mì gặt xong đã được xát vỏ đưa vào kho. Trình Tâm và Quan Nhất Phàm đứng ở bờ ruộng nhìn người máy xới lại đất, chuẩn bị gieo hạt mùa sau. Hiện giờ kho đã chất đầy lương thực, trồng lúa mì nữa thì không có chỗ nào mà để. Nếu là trước đây, họ sẽ sôi nổi thảo luận xem mùa sau nên trồng trọt thứ gì, nhưng giờ đây, cả hai đều đang nặng tâm sự, không còn quan tâm mấy chuyện này nữa. Trong toàn bộ quá trình cắt lúa và tuốt hạt, họ đều ở trong nhà, bàn luận về các khả năng trong tương lai. Hai người nhận ra, mỗi lựa chọn của họ trong cuộc sống cá nhân cuối cùng đều sẽ ảnh hưởng đến vận mệnh của vũ trụ, có lúc còn liên quan đến vận mệnh của nhiều vũ trụ, họ có cảm giác mình thực sự rất giống với Thượng Đế. Áp lực khổng lồ này đè cho họ không thể nào thở nổi, vì vậy, họ bèn cùng ra ngoài.

Họ thấy Tomoko đang rảo bước trên bờ ruộng đi tới chỗ mình. Tomoko chưa bao giờ quấy rầy cuộc sống của họ, chỉ khi nào họ cần cô ta mới xuất hiện. Nhưng lần này, dáng đi của cô ta không giống trước đây, rất gấp gáp, không hề có vẻ tao nhã, trên gương mặt cũng hiện lên vẻ căng thẳng xưa nay chưa từng thấy.

“Chúng ta nhận được tin tức của vũ trụ lớn qua siêu màng!”

Tomoko nói, sau đó bật lên một cửa sổ đầu cuối và chỉnh kích cỡ lên rất to, để hai người nhìn rõ nội dung hiển thị. Cô ta còn chỉnh cho độ sáng của mặt trời thấp xuống.

Trong cửa sổ có vô số hàng ký hiệu cuộn lên, đó là những hình ảnh ma trận điểm được phát đi qua siêu màng, những ký hiệu ấy rất kỳ lạ, không nhận ra được. Trình Tâm và Quan Nhất Phàm còn chú ý thấy, các hàng ký hiệu không cùng một loại, chúng cứ cuồn cuộn trôi đi, như mặt sông chảy xiết đầy gợn sóng hỗn loạn.

“Thông điệp đã được phát đi liên tục năm phút, vẫn đang tiếp tục!” Tomoko chỉ vào cửa sổ nói, “Thực ra thông tin rất ngắn gọn, thời gian kéo dài như vậy là vì sử dụng các ngôn ngữ khác nhau, hiện tại đã xuất hiện mấy chục nghìn loại ngôn ngữ, à, đến một trăm nghìn rồi!”

“Đây là thông điệp phát đến tất cả các vũ trụ nhỏ à?” Trình Tâm hỏi.

“Chắc chắn, còn có thể đến ai nữa đây? Dùng đến năng lượng lớn như vậy, hẳn phải là tin quan trọng.”

“Có ngôn ngữ Tam Thể và Trái đất không?”

“Không.”

Trình Tâm và Quan Nhất Phàm nhanh chóng hiểu ra, đây là một cuốn sổ sinh tử của các nền văn minh vũ trụ.

Hiện tại, trong vũ trụ lớn có thể hơn mười tỷ năm đã trôi qua, dù nội dung thông báo có là gì, nếu ngôn ngữ của một nền văn minh xuất hiện trong thông tin đang được phát đi, vậy thì chắc chắn có một trong hai khả năng: nền văn minh ấy vẫn tồn tại; hoặc giả, nền văn minh ấy đã từng tồn tại, và sinh tồn được một thời gian khá dài, văn hóa của nó đã lưu lại dấu vết vĩnh cửu trong vũ trụ.

Dòng sông ký hiệu cuồn cuộn trôi qua trong cửa sổ thông tin, đã có hai trăm nghìn loại ngôn ngữ, ba trăm nghìn, bốn trăm nghìn... một triệu loại ngôn ngữ, số lượng vẫn đang tiếp tục tăng lên.

Ngôn ngữ Tam Thể và Trái đất vẫn không thấy xuất hiện.

“Không sao, chúng ta biết mình đã từng sống, đã từng sống.” Trình Tâm nói, cô và Quan Nhất Phàm dựa sát vào nhau.

“Tam Thể!” Tomoko đột nhiên hét lên, chỉ vào cửa sổ, lúc này số lượng ngôn ngữ đã tăng lên đến một triệu ba trăm nghìn, trong cửa sổ có một hàng chữ Tam Thể lóe lên rồi biến mất, Trình Tâm và Quan Nhất Phàm không nhìn rõ, nhưng Tomoko thì có.

“Trái đất!” Chỉ vài giây sau, Tomoko lại kêu lên.

Khi số lượng ngôn ngữ lên đến một triệu năm trăm bảy mươi nghìn, thông báo kết thúc.

Lượng thông tin cuồn cuộn trong cửa sổ đã biến mất, chỉ còn lại hai thông điệp được viết bằng ngôn ngữ Tam Thể và Trái đất. Trình Tâm và Quan Nhất Phàm không nhìn rõ nội dung thông điệp, nước mắt đã làm nhòe đôi mắt họ.

Vào ngày phán xét cuối cùng của vũ trụ, hai con người và một người máy của hai nền văn minh Tam Thể và Trái đất kích động ôm chầm lấy nhau.

Họ biết, ngôn ngữ và chữ viết tiến hóa rất nhanh, nếu hai nền văn minh tồn tại trong thời gian tương đối dài, thậm chí đến giờ vẫn còn tồn tại, chữ viết của họ chắc chắn sẽ hoàn toàn khác với những gì đang hiển thị ở kia, nhưng muốn người ở trong vũ trụ nhỏ hiểu được, thì chỉ có thể dùng chữ viết cổ mà thôi. So với tổng số những nền văn minh đã từng sinh tồn trong vũ trụ lớn, một triệu năm trăm bảy mươi nghìn là một con số khá nhỏ.

Trong đêm trường đằng đẵng của nhánh Orion thuộc hệ Ngân Hà, có hai nền văn minh xẹt qua như sao băng, vũ trụ đã ghi nhớ ánh sáng của chúng.

Sau khi bình tĩnh lại, Trình Tâm và Quan Nhất Phàm cẩn thận đọc nội dung thông điệp, nội dung trong hai ngôn ngữ đều giống nhau, rất ngắn gọn:

LỜI KÊU GỌI TRỞ VỀ: Tổng khối lượng của vũ trụ chúng ta đã giảm xuống dưới mức cho phép. Vũ trụ sẽ chuyển từ khép kín sang trạng thái mở, vũ trụ sẽ chết đi trong khi tiếp tục giãn nở mãi mãi, mọi sự sống và ký ức đều sẽ chết đi. Xin hãy trả lại khối lượng các bạn đã lấy đi, chỉ gửi đến vũ trụ mới những ký ức mà thôi.

Trình Tâm và Quan Nhất Phàm dời ánh mắt khỏi lời kêu gọi trở về, nhìn vào mắt nhau. Từ trong mắt người kia, họ thấy được tương lai tăm tối của vũ trụ lớn. Trong sự giãn nở vĩnh viễn ấy, mọi hệ sao sẽ rời xa nhau, cho đến khi không còn nằm trong tầm nhìn của nhau nữa, đến lúc đó, nhìn từ bất cứ điểm nào trong vũ trụ, ở mọi hướng đều chỉ là một vùng tăm tối. Các ngôi sao sẽ lần lượt lụi tàn, các khối vật chất sẽ tan rã thành những tinh vân lưa thưa, lạnh giá và bóng đêm sẽ thống trị tất thảy, vũ trụ sẽ biến thành mộ phần trống rỗng, mọi nền văn minh và mọi ký ức đều sẽ bị mai táng vĩnh hằng trong mộ phần rộng mênh mông không bờ bến này, tất cả sẽ chết đi vĩnh viễn.

Để tránh khỏi tương lai ấy, chỉ còn cách trả lại vật chất trong các vũ trụ nhỏ mà các nền văn minh khác nhau chế tạo ra, nhưng nếu làm vậy thì sẽ không thể sinh tồn trong vũ trụ nhỏ được nữa, người trong vũ trụ nhỏ cũng chỉ có thể trở về vũ trụ lớn, đây chính là lời kêu gọi trở về.

Ánh mắt hai người đã trao đổi mọi điều, đồng thời đưa ra quyết định cuối cùng, nhưng Trình Tâm vẫn nói ra những lời cô muốn nói:

“Em muốn trở về, nhưng nếu anh muốn ở lại đây, em cũng sẽ cùng anh ở lại.” Cô nói với Quan Nhất Phàm.

Quan Nhất Phàm chầm chậm lắc đầu, “Anh nghiên cứu vũ trụ lớn đường kính mười sáu tỷ năm ánh sáng, anh không muốn sống cả đời trong vũ trụ nhỏ chỉ rộng một nghìn mét này. Chúng ta trở về đi.”

“Tôi không khuyến khích hai người làm vậy.” Tomoko nói, “Chúng ta không thể xác định chính xác tốc độ thời gian trôi trong vũ trụ lớn, nhưng có thể khẳng định, từ lúc hai người từ hành tinh Xanh vào đây, ở vũ trụ lớn ít nhất đã hơn mười tỷ năm trôi qua rồi, hành tinh Xanh đã biến mất từ lâu, ngôi sao mà Vân Thiên Minh tặng cô cũng tắt từ lâu lắm rồi, giờ đây chúng ta hoàn toàn không biết ở vũ trụ lớn môi trường như thế nào, thậm chí còn không biết vũ trụ đó còn là ba chiều hay không nữa.”

“Chẳng phải cánh cửa vũ trụ nhỏ có thể di động với vận tốc ánh sáng sao, có thể tìm được một mồi trường khả dĩ sinh tồn không?” Quan Nhất Phàm hỏi.

“Nếu hai người nhất quyết, tôi sẽ tìm thử xem. Có điều, tôi vẫn cảm thấy ở lại đây là lựa chọn tốt nhất. Ở lại trong vũ trụ nhỏ có hai tương lai có thể xảy ra: nếu lời kêu gọi trở về thành công, vũ trụ lớn suy sụp thành điểm kỳ dị, xảy ra vụ nổ sáng thế mới, hai người có thể đến vũ trụ mới đó; nếu lời kêu gọi trở về thất bại, vũ trụ lớn chết đi, hai người vẫn có thể sống trọn đời ở đây, vũ trụ nhỏ này cũng rất tốt.”

“Nếu mọi người trong tất cả các vũ trụ nhỏ đều nghĩ vậy, vũ trụ lớn chết chắc.” Trình Tâm nói.

Tomoko không nói gì, nhìn Trình Tâm, đối với tốc độ tư duy của cô ta, khoảng thời gian này có thể dài đến hàng mấy thế kỷ. Thật khó lòng tưởng tượng thuật toán phần mềm nào lại có thể sinh ra ánh mắt và nét mặt phức tạp như vậy, hiển nhiên, AI của Tomoko đã lục lọi ra mọi dữ liệu ký ức từ lúc quen biết Trình Tâm đến giờ, những số liệu này có quãng cách gần hai mươi triệu năm, mọi ký ức ấy đều ngưng kết trong ánh mắt của cô ta, bi thương, kính phục, kinh ngạc, trách móc, tiếc nuối... bao nhiêu thứ tình cảm phức tạp trộn lẫn lại với nhau.

“Cô vẫn sống vì trách nhiệm.” Tomoko nói với Trình Tâm.

* * *

Những chuyện xưa nằm ngoài dòng thời gian (trích)

BẬC THANG TRÁCH NHIỆM

Tôi đã dành cả cuộc đời mình để trèo lên những bậc thang trách nhiệm.

Hồi nhỏ, trách nhiệm của tôi là học hành cho tốt, làm một đứa con ngoan, không làm bố mẹ thất vọng.

Trong quãng thời gian học trung học và đại học sau đó, trách nhiệm của tôi vẫn là cố gắng học tập, để bản thân trở thành một người ưu tú có năng lực, không để xã hội thất vọng.

Từ khi bắt đầu làm nghiên cứu sinh tiến sĩ, trách nhiệm của tôi trở nên cụ thể hơn, tôi phải góp phần vào tiến bộ của tên lửa vận tải, phải chế tạo ra tên lửa có lực đẩy mạnh hơn, độ tin cậy cao hơn, đưa một ít người và vật tư lên quỹ dạo Trái đất.

Sau này khi gia nhập PIA, trách nhiệm của tôi chuyển thành đưa một thiết bị thăm dò ra ngoài không gian vũ trụ cách Trái đất hơn một năm ánh sáng, đón đầu hạm đội Tam Thể xâm lược. Khoảng cách này, bằng mười tỷ lần khoảng cách bay của tên lửa vận tải mà trước đó tôi nghiên cứu.

Sau đó, tôi có được một ngôi sao, trong kỷ nguyên mới, nó mang đến cho tôi trách nhiệm mà trước đó tôi khó lòng nào tưởng tượng ra nổi, tôi trở thành Người Giữ Gươm để duy trì đe dọa khu rừng đen tối. Giờ nghĩ lại, bảo rằng hồi đó mình nắm giữ vận mệnh của loài người thực có hơi quá lời, nhưng quả thực tôi đã nắm trong tay hướng đi lịch sử của hai nền văn minh.

Về sau, trách nhiệm trở nên phức tạp hơn, tôi muốn gắn cho nhân loại đôi cánh để du hành với vận tốc ánh sáng, nhưng buộc phải làm việc ngược lại: ngăn chặn cuộc chiến nổ ra vì điều này.

Tôi không biết những tai họa ấy và sự hủy diệt cuối cùng của Hệ Mặt trời rốt cuộc có liên quan với tôi chặt chẽ tôi đâu, vĩnh viễn không thể nào chứng thực được điều này, nhưng chắc chắn là có liên quan đến tôi, có liên quan đến trách nhiệm của tôi.

Hiện tại, tôi sẽ bước lên bậc thang cao nhất trên cầu thang trách nhiệm, sẽ phải chịu trách nhiệm cho vận mệnh của vũ trụ. Đương nhiên, không chỉ có hai chúng tôi chịu trách nhiệm này, nhưng trong trách nhiệm đó có một phần của chúng tôi. Trách nhiệm này, trước đây tôi tuyệt đối không thể nào hình dung ra được.

Tôi phải nói với những người tin vào sự tồn tại của Thượng Đế rằng, tôi không phải do Thượng Đế chọn lựa; tôi cũng phải nói với những người theo chủ nghĩa duy vật rằng, tôi không phải là người sáng tạo ra lịch sử. Tôi chỉ là một người bình thường, bất hạnh ở chỗ không thể đi con đường của một người bình thường, những gì tôi trải qua thực ra là hành trình của một nền văn minh.

Giờ chúng ta đã biết, hành trình của mỗi nền văn minh đều như vậy: thức tỉnh từ một thế giới trong nôi chật chội, chập chững bước ra ngoài, bay lên, bay càng lúc càng nhanh, bay càng lúc càng xa, cuối cùng thì hòa làm một với vận mệnh của vũ trụ.

Những nền văn minh có trí tuệ, cuối cùng luôn trở nên lớn lao như tư tưởng của mình vậy.

* * *

Thông qua hệ thống điều khiển vũ trụ số 647, Tomoko điều khiển cánh cửa của vũ trụ nhỏ mở vào vũ trụ lớn, cánh cửa nhanh chóng di chuyển trong vũ trụ lớn, tìm kiếm thế giới thích hợp để sinh tồn. Thông tin truyền đạt được qua hệ thống liên lạc giữa cánh cửa và vũ trụ nhỏ cực kỳ giới hạn, không thể gửi hình ảnh, chỉ có thể truyền về kết quả đánh giá đối với môi trường, đó là một con số từ khoảng -10 đến 10, thể hiện cấp độ khả năng sinh tồn của môi trường, chỉ những môi trường có cấp độ lớn hơn 0, con người mới có thể sinh tồn trong đó.

Cánh cửa di chuyển hơn mười nghìn lần trong vũ trụ lớn, mất đến ba tháng, chỉ tìm ra được duy nhất một môi trường cấp 3, Tomoko không thể không thừa nhận, đây đã là kết quả tốt nhất.

“Môi trường cấp 3 rất ác liệt, rất nguy hiểm!” Tomoko nói với Trình Tâm và Quan Nhất Phàm.

“Chúng tôi không sợ, chúng ta đến đó đi.” Trình Tâm kiên quyết nói, Quan Nhất Phàm gật đầu với cô.

Cánh cửa xuất hiện trong vũ trụ số 647, giống như lúc Trình Tâm và Quan Nhất Phàm thấy ở hành tinh Xanh, cũng là một hình chữ nhật có bốn cạnh phát sáng, nhưng so với cửa xuất hiện ở hành tinh Xanh thì lớn hơn nhiều, có lẽ là để tiện chuyển dời vật chất. Lúc mới xuất hiện, cửa vẫn chưa thông với vũ trụ lớn, vật chất đều đi xuyên qua bình thường. Sau khi Tomoko cài đặt lại tham số cho nó, mọi vật chất đi qua cửa liền biến mất, chúng sẽ xuất hiện trong vũ trụ lớn.

Kế đó, vũ trụ số 647 bắt đầu hoàn trả vật chất về vũ trụ lớn.

Theo giải thích của Tomoko, bản thân vũ trụ nhỏ vốn không có khối lượng, khối lượng của nó đều đến từ vật chất của vũ trụ lớn. Trong mấy trăm vũ trụ nhỏ mà thế giới Tam Thể từng chế tạo, số 647 là nhỏ nhất, tổng cộng nó mang đi khỏi vũ trụ lớn khoảng năm trăm nghìn tấn vật chất, tương đương với tải trọng tàu chở dầu cỡ lớn thời Công nguyên. Xét trên thước đo vũ trụ, đây quả thực là con số nhỏ không đáng nhắc tới.

Việc vận chuyển vật chất bắt đầu từ đất đai. Từ sau lần thu hoạch thứ hai, họ đã không gieo hạt mới xuống ruộng nữa, những người máy đẩy xe đẩy nhỏ phục vụ việc nhà nông để vận chuyển những khối đất ẩm ướt. Khi tới trước cửa, hai người máy nâng chiếc xe nhỏ lên, nghiêng đổ đất vào trong, đất liền biến mất qua mặt phẳng hình chữ nhật ấy. Quá trình vận chuyển đất rất nhanh, ba ngày sau, trong vũ trụ nhỏ đã không còn hạt đất nào, mấy cái cây xung quanh nhà cũng được đưa qua cánh cửa.

Sau khi đất bóc đi hết, ở dưới còn lại một mảng mặt sàn bằng kim loại. Mặt sàn này gồm những tấm kim loại trơn bóng ghép với nhau, phản chiếu mặt trời như tấm gương. Các người máy gỡ những tấm kim loại này ra, đưa từng tấm từng tấm qua cửa.

Ở mé mặt sàn kim loại đã bị gỡ, bên dưới lộ ra một phi thuyền cơ nhỏ. Phi thuyền này chỉ dài mười mấy mét, nhưng lại là đúc kết những công nghệ tiên tiến nhất thế giới Tam Thể. Nó được thiết kế phù hợp với cơ thể người Trái đất, có thể chở được phi hành đoàn ba thành viên, trang bị hai hệ thống động cơ gồm động cơ nhiệt hạch và động cơ truyền động bằng độ cong không gian, có hệ thống sinh thái tuần hoàn mini và trang thiết bị ngủ đông thích hợp với con người. Cũng giống như phi thuyền Vành Đai Sao, phi thuyền này có thể trực tiếp hạ cánh xuống và bay lên từ bề mặt hành tinh. Có lẽ để tiện đi qua cánh cửa vũ trụ nhỏ, nó có thiết kế hình giọt nước thon dài. Theo dự định ban đầu, phi thuyền này vốn là để những người trong vũ trụ số 647 sử dụng khi đi vào vũ trụ mới sau vụ nổ lớn, trước khi tìm thấy môi trường thích hợp để sinh tồn, nó có thể nuôi sống họ trong thời gian tương đối dài; hiện giờ, họ sẽ ngồi chiếc phi thuyền này để trở về vũ trụ lớn.

Mặt sàn bằng kim loại tiếp tục được dỡ ra, để lộ các thiết bị máy móc bên dưới, đây là lần đầu tiên Trình Tâm và Quan Nhất Phàm thấy những đồ vật có đặc trưng Tam Thể trong vũ trụ nhỏ này. Cũng giống như Trình Tâm từng thấy khi đối thoại với Vân Thiên Minh, quan niệm thiết kế thể hiện trong những thứ này khác hẳn với loài người, thoạt nhìn thì căn bản không thể nhận ra được là máy móc, mà trông giống những khối điêu khắc hình dáng kỳ quái hoặc một thứ thành tạo địa chất tự nhiên nào đó thì hơn. Các người máy bắt đầu tháo dỡ những máy móc này, đưa từng phần qua cánh cửa.

Trình Tâm và Tomoko bận bịu làm gì đó trong một căn nhà, họ không để Quan Nhất Phàm vào xem, bảo là đang làm việc của phụ nữ, cuối cùng sẽ cho anh một niềm vui bất ngờ.

Khi một thứ máy nào đó dưới mặt sàn bị tắt đi, trọng lực trong vũ trụ nhỏ biến mất, mấy căn nhà màu trắng đều lơ lửng trên không trung.

Người máy bắt đầu dỡ bỏ bầu trời trong trạng thái không trọng lượng, đó là một màng mỏng lớn có thể hiển thị trời xanh và mây trắng. Lúc này, mảnh sàn cuối cùng cũng bị gỡ đi.

Nước không còn bị trọng lực giữ lại nên bay hơi một phần lớn, trong vũ trụ nhỏ sương mù mờ mịt, Mặt trời chiếu sáng mông lung sau màn mây, xuất hiện một vệt cầu vồng rực rỡ vắt ngang vũ trụ. Trong trạng thái không trọng lượng, nước trong thế giới nhỏ biến thành những quả cầu lỏng lớn nhỏ khác nhau, lấp lánh khúc xạ và phản xạ ánh mặt trời, dập dềnh trôi nổi xung quanh cầu vồng.

Máy móc được dỡ đi, hệ thống sinh thái tuần hoàn cũng tắt, Trình Tâm và Quan Nhất Phàm mặc trang phục phi hành gia lên người.

Tomoko một lần nữa thay đổi tham số cánh cửa, lần đầu tiên cho phép khí đi qua. Trong vũ trụ nhỏ vang lên một loạt tiếng ầm ì trầm thấp, đó là tiếng không khí thoát ra qua cánh cửa. Bên dưới cầu vồng, mây mù trắng như tuyết hình thành nên một vòng xoáy lớn quanh cánh cửa, trông như thể một cơn bão ở Trái đất nhìn từ không gian vậy. Sau đó, vòng xoáy biến thành cơn lốc, tiếng ầm ì cũng trở thành gào rít, các quả cầu nước trôi nổi dập dềnh bị lũ lượt hút vào cơn lốc quay nhanh, bị nghiền nát rồi biến mất trong cánh cửa. Vô số vật thể nhỏ trôi nổi trên không trung cũng bị lốc xoáy nuốt mất. Các vật thể lớn như mặt trời, nhà, phi thuyền đều trôi về phía cửa, nhưng nhanh chóng được những người máy có gắn thiết bị đẩy giữ lại trên không trung.

Không khí loãng dần, cầu vồng biến mất, mây mù cũng càng lúc càng loãng, không gian càng lúc càng trong suốt. Không gian của vũ trụ nhỏ hiện nguyên hình, nó cũng giống như không gian của vũ trụ lớn, sâu thăm thẳm và đen kịt, nhưng không có ngôi sao nào. Chỉ còn lại ba vật thể lớn lơ lửng trong không gian: mặt trời, một căn nhà và phi thuyền, còn cả mười mấy người máy nữa. Trong mắt Trình Tâm, thế giới đơn giản này rất giống với một bức tranh vụng về mà cô vẽ hồi nhỏ. Trình Tâm và Quan Nhất Phàm khởi động thiết bị đẩy trên trang phục phi hành gia bay vào sâu trong không gian của vũ trụ này, bay được một nghìn mét là đến rìa vũ trụ, trong nháy mắt liền trở lại mé bên kia. Có thể nhìn thấy bóng phản chiếu của những vật thể kia trong không gian, ở mỗi hướng đều giống như có vô số bóng, giống như hai tấm gương quay vào nhau vậy, tạo thành một dãy dài vươn đến vô cùng vô tận.

Căn nhà cuối cùng bị dỡ bỏ nhanh chóng, đây chính là phòng khách thanh nhã kiểu Trung Hoa của Tomoko, những bức tranh chữ, bàn trà và từng mảnh căn nhà, tất cả đều được người máy đưa vào trong cửa.

Mặt trời rốt cuộc cũng tắt, nó là một khối cầu kim loại, nửa phát sáng trong suốt. Ba người máy đẩy nguyên cả khối qua cánh cửa. Sau đó, trong vũ trụ nhỏ chỉ chiếu sáng bằng ánh đèn, không gian đã trở thành chân không nhanh chóng lạnh đi, nước và không khí còn sót lại bị đông cứng thành những tinh thể băng, lấp lóa dưới ánh đèn.

Dưới sự chỉ huy của Tomoko, tất cả người máy xếp thành một hàng, lần lượt đi vào cánh cửa.

Lúc này, trong không gian của vũ trụ nhỏ chỉ còn lại chiếc phi thuyền nhỏ dài hẹp và ba người lơ lửng bên cạnh phi thuyền.

Tomoko cầm một chiếc hộp bằng kim loại, đó là thứ họ muốn để lại trong vũ trụ nhỏ này, là thông điệp trong chai gửi đến vũ trụ mới sau này. Phần chính của nó là một máy tính loại siêu nhỏ, có bộ nhớ lượng tử lưu trữ toàn bộ thông tin của máy chủ điều khiển vũ trụ nhỏ này, đây gần như là toàn bộ ký ức về hai nền văn minh Tam Thể và Trái đất. Khi vũ trụ mới sinh ra, hộp kim loại sẽ nhận được tín hiệu phát ra từ cánh cửa, sau đó sẽ dùng thiết bị đẩy cỡ nhỏ gắn trên mình bay qua cửa, đi vào vũ trụ mới. Nó sẽ trôi nổi trong không gian cao chiều của vũ trụ mới, chờ đợi một ngày được thu nhặt và giải mã. Đồng thời, nó còn phát sóng neutrino không ngừng lan tỏa các thông tin lưu trữ đi khắp nơi, đấy là trong trường hợp vũ trụ mới cũng có neutrino.

Trình Tâm và Quan Nhất Phàm tin tưởng, những vũ trụ nhỏ khác, những vũ trụ nhỏ hưởng ứng lời kêu gọi trở về cũng sẽ làm điều tương tự. Nếu vũ trụ mới thực sự được sinh ra, trong đó sẽ có rất nhiều chai thông điệp đến từ vũ trụ cũ. Có thể tin rằng, một phần không nhỏ thông tin ký ức trong chai có khả năng đạt đến trình độ thế này: ghi lại toàn bộ ký ức và ý thức của từng cá thể trong một nền văn minh, cùng với toàn bộ thông tin sinh học chi tiết về từng cá thể, để cho một nền văn minh nào đó trong vũ trụ mới có thể dựa vào những thông tin này mà phục nguyên nền văn minh đó.

“Còn để lại được thêm năm kilôgam hay không?” Trình Tâm hỏi. Cô ở phía bên kia phi thuyền, mặc đồ phi hành gia, tay nâng một khối cầu trong suốt phát sáng, đường kính khối cầu khoảng nửa mét, bên trong lơ lửng mấy khối cầu bằng nước, cái thì bên trong lững lờ bơi vài con cá, cái thì đầy rong rêu; ngoài ra còn có hai mảnh đất nhỏ lơ lửng, bên trên là cỏ xanh mơn mởn. Ánh sáng phát ra từ trên đỉnh khối cầu, chỗ đó lắp một vật phát quang bé tẹo, chính là mặt trời của thế giới nhỏ này. Đây là một quả cầu sinh thái hoàn toàn khép kín, thành quả hơn mười ngày làm việc của Trình Tâm và Tomoko, chỉ cần mặt trời nhỏ bên trong khối cầu vẫn phát sáng, hệ thống sinh thái nhỏ bé này sẽ có thể sinh tồn. Chỉ cần có nó ở lại nơi này, vũ trụ số 647 sẽ không phải là một thế giới tăm tối không có sự sống.

“Đương nhiên là được, vũ trụ lớn sẽ không vì năm kilôgam này mà dừng suy sụp đầu.” Quan Nhất Phàm nói, anh vẫn còn một ý nghĩ chưa nói ra: vũ trụ lớn có thể thực sự vì thiếu đi khối lượng một nguyên tử mà chuyển từ trạng thái khép kín sang trạng thái mở cũng không chừng. Sự tinh xảo của tự nhiên nhiều lúc nằm ngoài sức tưởng tượng của chúng ta, ví dụ như khi sự sống xuất hiện, cần đến sự phối hợp chính xác đến độ một phần mấy tỷ tỷ của các tham số vũ trụ. Nhưng Trình Tâm vẫn có thể để lại quả cầu sinh thái của cô, vì trong vô số vũ trụ nhỏ mà vô số nền văn minh đã chế tạo ra kia, chắc chắn cũng có một phần không ít không hưởng ứng lời kêu gọi trở về, vì vậy, khối lượng mà vũ trụ lớn bị tước đoạt ít nhất cũng phải đến mấy trăm triệu tấn, thậm chí có thể là mấy tỷ tỷ tỷ tấn.

Mong rằng vũ trụ lớn có thể bỏ qua sai số này.

Trình Tâm và Quan Nhất Phàm vào trong phi thuyền, Tomoko cuối cùng cũng chui vào. Cô ta sớm đã không mặc bộ kimono lộng lẫy kia nữa, mà thay bằng bộ đồ rằn ri, một lần nữa trở thành một chiến sĩ tinh nhuệ nhanh nhẹn, trên người còn đeo rất nhiều vũ khí và trang bị sinh tồn, thu hút nhất là thanh gươm võ sĩ cắm ở sau lưng.

“Yên tâm, tôi còn, thì hai người còn!” Tomoko nói với hai người bạn loài người.

Động cơ nhiệt hạch khởi động, động cơ đẩy phát ra ánh sáng xanh lam nhàn nhạt, phi thuyền chầm chậm đi qua cánh cửa vũ trụ.

Trong vũ trụ nhỏ chỉ còn lại chai thông điệp và quả cầu sinh thái. Chai thông điệp lẩn vào trong bóng tối, trong vũ trụ nhỏ vuông vắn thể tích một kilômét khối này, chỉ có một chấm sáng bé tẹo do mặt trời nhỏ bên trong quả cầu sinh thái phát ra. Trong thế giới có sự sống nhỏ xíu ấy, vài quả cầu nước trong veo lặng lẽ lơ lửng trong môi trường không trọng lực, một con cá nhỏ từ quả cầu nước này nhảy vọt ra, lao vào quả cầu nước khác, nhẹ nhàng bơi giữa đám rong rêu. Trong một lùm cỏ trên mảnh đất nhỏ, một giọt sương rơi khỏi một lá cỏ, xoay tròn lơ lửng, khúc xạ vào không gian một tia nắng lấp lánh.

Chú thích

[1] Năm 1204, trong lần Đông chinh thứ tư, quân Thập tự từng chiếm cứ và cướp sạch thành Constantinopolis. (Chú thích của bản tiếng Trung)

[2] Biệt hiệu của Sultan Mehmed II, nghĩa là Kẻ Chinh Phục. (Các chú thích không có ghi chú gì thêm đều là của người dịch và ban biên tập tiếng Việt.)

[3] Orbán là kỹ sư người Hungary, từng đến thành Constantinopolis chế tạo đại pháo, nhưng triều đình Byzantium đã kiệt quệ tài chính không thể trả nổi tiền lương cho ông ta, ông ta bèn chạy đi đầu quân cho Mehmed II, chế tạo cho Đế quốc Ottoman một loại đại pháo cỡ lớn, dài hơn tám mét, đường kính bảy mươi lăm xentimét, có thể bắn đạn pháo nặng nửa tấn xa khoảng một dặm Anh, lịch sử gọi là đại pháo Orbán. Trong cuộc chiến tấn công Constantinopolis, loại pháo này đã phát huy uy lực khủng khiếp, là thứ vũ khí duy nhất phá hủy được tường thành kiên cố của thành phố này. (Chú thích của bản tiếng Trung)

[4] Dấu chấm câu trong tiếng Trung là một hình tròn: 。.

[5] An lạc tử hay An tử, còn gọi là cái chết êm dịu, chỉ hành động chấm dứt sự sống để làm giảm đau đớn cho người bệnh.

[6] Cấp sao tuyệt đối được quy ước là độ sáng cố hữu của thiên thể nếu đặt ở khoảng cách 10 parsec (32,6 năm ánh sáng hay xấp xỉ 3.1014km) đối với người quan sát, không bị vật chất liên sao và bụi vũ trụ cản sáng. Chỉ số này cho phép so sánh độ sáng của các ngôi sao ở vị trí khác nhau trên một thang đo chung.

[7] Cấp sao biểu kiến là độ sáng của thiên thể khi quan sát từ Trái đất. Tùy vào vị trí tương đối với Trái đất và chất lượng môi trường liên sao, một ngôi sao có cấp sao tuyệt đối lớn hơn có thể có cấp sao biểu kiến nhỏ hơn hoặc ngược lại. Mặt trời có cấp sao tuyệt đối rất thấp nhưng cấp sao biểu kiến lại rất cao.

[8] Trên biểu đồ biểu diễn độ sáng (cấp sao tuyệt đối) của các sao so với chỉ mục màu của chúng (gọi là biểu đồ Hertzsprung-Russell), có thể thấy một dãy sao lớn nhất chạy liên tục và rất nổi bật, gọi là dãy chính hay dải chính. Các sao này thuộc dạng sao lùn và chiếm phần lớn số lượng sao trong vũ trụ.

[9] Một loại thiết bị hoạt động như máy bay trong bầu khí quyển và như phi thuyền không gian ngoài vũ trụ.

[10] Vì trong cung đình Byzantium thường đầy rẫy đấu tranh hoàng thất, thường xuất hiện binh biến, chính biến, âm mưu nên về sau “âm mưu kiểu Byzantium” được dùng để miêu tả cảnh đấu đá chính trị.

[11] McDonnell Douglas là một công ty sản xuất hàng không vũ trụ lớn và là nhà thầu quốc phòng được thành lập khi hợp nhất McDonnell Aircraft và Douglas Aircraft Company vào năm 1967, sản xuất một số máy bay thương mại và quân sự nổi tiếng. Năm 1997, hãng sáp nhập với Boeing.

[12] Tức là tỷ lệ giữa lực đẩy và khối lượng của bản thân động cơ. Phi thuyền mà Trình Tâm hình dung nếu chở theo một lượng lớn bom hạt nhân thì khối lượng bản thân nó đã rất lớn, tỷ lệ lực đẩy trên khối lượng cực nhỏ, không thể nào đạt đến tốc độ cao. (Chú thích của bản tiếng Trung)

[13] Theo Luật pháp của tàu Thời Đại Đồ Đồng chế định sau khi thoát ly Hệ Mặt trời, chỉ khi trên tàu có người chết mới được phép có trẻ con ra đời. (Chú thích trong bản tiếng Trung) 107

[14] Đây là một cái tên kết hợp giữa chữ Trung và chữ Latinh.

[15] Hạt trí tuệ, nguyên văn 智子 (trí tử) trong tiếng Nhật nghe giống như một cái tên phụ nữ (Tomoko). Từ đây trở đi, Hạt trí tuệ khi xuất hiện như một “người” sẽ được gọi bằng tên Tomoko.

[16] Vật chất suy biến hay vật chất thoái hóa là trạng thái mật độ cực cao của vật chất cấu tạo bằng các hạt fermion (các hạt có spin bán nguyên như electron, neutrino, quark...), thường thấy nhất trong sao lùn trắng (vật chất suy biến electron) hoặc sao neutron (vật chất suy biến neutron). Trong trạng thái vật chất suy biến, áp suất từ lực hấp dẫn tự thân không được cân bằng nhờ áp suất nhiệt mà nhờ áp suất suy biến, sinh ra do nguyên lý loại trừ Pauli (cho biết hai hoặc nhiều hạt fermion giống nhau không thể chiếm cùng một trạng thái lượng tử). Khi tiếp tục tăng mức độ nén lên rất cao, áp suất hấp dẫn vượt qua áp suất suy biến, ngôi sao sẽ xảy ra suy sụp hấp dẫn.

[17] Nghĩa là hiện tượng người quan sát, mục tiêu quan sát và Mặt trời ở trên cùng một đường thẳng, mục tiêu quan sát nằm trên nền là Mặt trời, mà Mặt trời lại là một nguồn phát sóng điện từ khổng lồ, lúc này người quan sát sẽ bị nhiễu bởi sóng điện từ của Mặt trời. (Chú thích của bản tiếng Trung)

[18] Khoảng 100 lần.

[19] Đĩa bồi tụ là một đĩa vũ trụ tròn quay quanh một ngôi sao hay một vật khối lượng lớn khác, vật chất đĩa bị hút theo hình xoắn ốc về phía ngôi sao trung tâm.

[20] Quả cầu Dyson là một siêu kiến trúc theo giả thiết được xây quanh một ngôi sao để khai thác năng lượng của ngôi sao đó. Trong bài báo năm 1960 “Tìm kiếm bức xạ hồng ngoại nhân tạo từ các ngôi sao”, Freeman Dyson lập luận rằng các nền văn minh phát triển về mặt công nghệ tất sẽ cần dùng biện pháp đó để giải quyết nhu cầu năng lượng của mình, vì thế đi tìm các quả cầu Dyson có thể là chìa khóa để tìm ra các nền văn minh ngoài hành tinh.

[21] Trong hệ thống gồm hành tinh và Mặt trời, tổng cộng có năm điểm Lagrange nơi lực hấp dẫn cân bằng, có hai điểm ổn định, trong đó điểm L2 nằm ở mé ngoài của hành tinh trên đường thẳng nối giữa hành tinh và Mặt trời. (Chú thích của bản tiếng Trung)

[22] Khi vận tốc ánh sáng trong chân không giảm xuống thấp hơn vận tốc đủ để bay ra khỏi Hệ Mặt trời (vận tốc thoát ly), bán kính của Hệ Mặt trời sẽ nhỏ hơn bán kính Schwarzschild của Hệ Mặt trời. Bán kính Schwarzschild của bất cứ vật thể có khối lượng nào là giới hạn mà khi bán kính vật thể nhỏ hơn thì ánh sáng không thể thoát ra khỏi trường lực hấp dẫn của vật thể đó, khiến nó trở thành lỗ đen. Công thức tính bán kính Schwarzschild kỳ thực được suy luận từ công thức tính vận tốc thoát ly của vật thể, đặt vận tốc thoát ly của vật thể là vận tốc ánh sáng, kết hợp với hằng số hấp dẫn và khối lượng vật thể, sẽ tìm ra được bán kính Schwarzschild. (Chú thích của bản tiếng Trung)

[23] Ranh giới của lỗ đen gọi là chân trời sự kiện. Vật chất và bức xạ bên ngoài có thể đi vào bên trong lỗ đen qua chân trời sự kiện, còn bất cứ vật chất và bức xạ nào bên trong lỗ đen đều không thể vượt qua được chân trời sự kiện, vì vậy chân trời sự kiện còn được gọi là màng một chiều. Chân trời sự kiện không phải là một mặt vật chất, mà là một ranh giới mà đằng sau đó người quan sát từ bên ngoài không thể biết được gì cả về mặt vật lý của lỗ đen, ngoại trừ các giá trị cơ bản như tổng khối lượng, tổng điện tích bên trong lỗ đen. Bán kính chân trời sự kiện của lỗ đen hình cầu chính là bán kính Schwarzschild. (Chú thích của bản tiếng Trung)

[24] Đây cũng là tên ghép từ họ Trung Quốc (họ Cao) và tên tiếng Latinh (Way).

[25] Chuyển di là tên gọi hiện tượng trong tâm lý học, đặc biệt trong phân tâm học, khi người được trị liệu đem tình cảm nhằm vào một đối tượng cụ thể trong quá khứ dời sang nhằm vào người đang trị liệu cho mình.

[26] Khi lực hấp dẫn tác động lên vật thể, do khoảng cách từ mỗi điểm trên vật thể đến nguồn lực hấp dẫn khác nhau nên lực tác động lên chúng cũng khác nhau trước lực hấp dẫn chênh lệch khiến vật thể bị kéo giãn ra, độ chênh lệch hấp dẫn này chính là lực thủy triều. (Chú thích của bản tiếng Trung)

[27] Entropy là một khái niệm trong nhiệt động lực học và vật lý thống kê; có thể tạm hiểu như mức độ hỗn loạn, mất trật tự của một hệ. Theo định luật thứ hai của nhiệt động lực học, trong một hệ kín, entropy chỉ có thể giữ nguyên (hệ cân bằng) hoặc tăng lên để đạt đến cân bằng, không thể giảm xuống nếu không nhờ sự can thiệp từ bên ngoài. Vũ trụ là một hệ kín, do vậy entropy của vũ trụ cũng sẽ tăng cao qua thời gian.

[28] Hiện tượng này tựa như vật chất tối (Chú thích trong bản tiếng Trung).

[29] Siêu đám thiên hà hay siêu quần thiên hà là hệ thống các nhóm hay quần tụ thiên hà liên kết với nhau. Hệ Ngân Hà thuộc Nhóm Địa phương gồm 54 thiên hà, trong đó lớn nhất là hệ Ngân Hà và thiên hà Tiên Nữ; Nhóm Địa phương lại thuộc Siêu đám Địa phương (còn gọi là Siêu đám Xử nữ) gồm ít nhất 100 nhóm và quần tụ thiên hà. Ước tính trong vũ trụ khả kiến có khoảng 10 triệu siêu đám.

[30] Thời gian Planck là một đơn vị đo lường trong hệ thống đo lường Planck, là một hệ thống đơn vị tự nhiên được định nghĩa trên bốn (hoặc năm) hằng số vật lý phổ quát (tốc độ ánh sáng trong chân không, hằng số hấp dẫn, hằng số Planck đơn giản, hằng số Boltzmann, hằng số Coulomb). 1 đơn vị thời gian Planck được định nghĩa bằng khoảng thời gian cho ánh sáng đi một quãng đường 1 đơn vị độ dài Planck trong chân không, xấp xỉ bằng 5,39.10-44 giây.