CHƯƠNG 8

ULYSSES CẢI TRANG THÀNH NGƯỜI ĂN MÀY
QUAY TRỞ VỀ LÂU ĐÀI CỦA MÌNH

Sáng hôm sau, Telemachus quay trở về nhà an ủi
mẹ và kể cho bà nghe về quãng thời gian chàng ở cùng ông Nestor và Menelaus,
rồi chàng gặp em họ của bà là nàng Helen xinh đẹp. Tuy nhiên, tất cả những
chuyện Telemachus kể không khiến cho Penelope thích thú bởi nàng nghĩ rằng vẻ
đẹp nghiêng nước, nghiêng thành của người em họ Helen chính là nguyên nhân gây
ra biết bao điều bất hạnh cho nàng. Chưa bao giờ Penelope yêu quý em họ bởi
nàng nghĩ rằng Helen chỉ đem lại những điều phiền toái cho mọi người xung
quanh. Sau đó, Theoclymenus, người đàn ông Telemachus đưa về từ Pylos tiên đoán
rằng hiện tại Ulysses đang ở Ithaca và đang suy tính làm thế nào có thể giết
chết những kẻ gây rối đáng ghét kia. Anh ta nói rằng Penelope nên kiên nhẫn chờ
đợi bởi chồng nàng tạm thời chưa thể xuất hiện. Penelope nửa tin nửa ngờ nhưng
dù sao trong lòng nàng vẫn nuôi hi vọng. Nàng nhìn ra ngoài, ngao ngán khi thấy
những kẻ đến cầu hồn vẫn đang vui chơi, ăn uống như thể đây chính là nhà của
chúng.

Thấy Telemachus trở về, những kẻ cầu hôn rất
căm tức Chúng vẫn ra vẻ niềm nở với chàng và lại kéo nhau đến cung điện của cha
chàng để bắt mọi người tiếp đãi. Chúng hỏi thăm tình hình của Telemachus như
thể rất quan tâm đến chàng nhưng thực tế trong bụng, tên nào cũng đang đợi thời
cơ thuận lợi để giết chết chàng nhằm tránh những rắc rối cho chúng về sau này.

Trong khi đó, Ulysses trong bộ dạng của một kẻ
ăn xin và người chăn lợn cùng nhau đến gần thành phố. Tại đây, họ gặp người
chăn dê Melanthius là bạn của những kẻ đến cầu hôn. Melanthius là một tên nô lệ
xấc láo và hung tợn, hắn lợi dụng lợi thế của những kẻ cầu hôn coi những người
cùng đẳng không ra sao. Chỉ cần ai đó làm hắn không hài lòng là ngay lập tức
hắn chửi mắng, đánh đập người đó một cách tàn nhẫn. Vừa nhìn thấy người ăn xin
già, hắn đã lăng nhục ông và khuyên ông không nên tới gần nhà của Ulysses. Hắn
còn đá người ăn xin ra ngoài đường và tuyên bố nơi này không cho phép một kẻ
bẩn thỉu và thấp kém như ông đặt chân vào. Ulysses nổi giận đùng đùng định giết
chết kẻ hách dịch này nhưng cuối cùng chàng cũng kiềm chế được. Nếu chàng ra
tay thì thân phận của chàng sẽ bị bại lộ và như vậy mọi kế hoạch chàng và con
trai bàn bạc coi như vô ích. Ulysses giữ nỗi tức giận trong lòng rồi cùng
Eumaeus tiếp tục đến lâu đài. Trong lúc họ đang chần chừ đứng bên ngoài sân thì
một con chó săn ngẩng đầu lên và vểnh tai nghe ngóng tình hình. Đó chính là con
chó săn Argos của Ulysses, con chó khôn ngoan mà chàng yêu quý. Bây giờ nó đã
già lắm rồi và chắc chẳng thể theo chàng đi săn trong rừng được nữa. Thời gian
qua, những kẻ cầu hôn thường dẫn chú chó săn ra để dọa đàn dê, hươu, nai nhưng
Argos dường như hiểu chuyện nên không bao giờ giúp chúng thực hiện được mục
đích của mình. Chú ta nằm đó với vẻ khinh miệt những con người xấu xa đang
hoành hành trong nhà của ông chủ. Nó nằm sâu trong chuồng la và bò, cạnh đó có
một chiếc giường rộng dành cho những người chăn gia súc. Mãi đến khi những
người nô lệ của Ulysses khuân chiếc giường đi, nó mới chịu ra ngoài. Chú chó
Argos nằm đấy, cơ thể nó bị bọn ve và kí sinh trùng hành hạ nhưng không ai để ý
đến nó. Sau khi Ulysses đi, nó đã bị bỏ rơi. Khi Ulysses cùng người chăn lợn
đang đứng ngoài sân, nó như cảm nhận được sự có mặt của Ulysses nên đã đứng
dậy, ve vẩy đuôi, cụp hai tai xuống và cố gắng tới gần ông chủ hơn. Tuy nhiên,
Ulysses cố dằn lòng nhìn đi chỗ khác rồi gạt nước mắt để Eumaeus không thắc mắc
rồi đi thẳng về phía trước, vừa đi vừa gọi người chăn lợn:

- Eumaeus ơi! Thật là kỳ lạ. Con chó săn nằm
kia trên đống phân dê mà không ai để ý.

Eumaeus đáp lại:

- Đúng vậy, đây chính là con chó của ông chủ
tôi, người đã chết trên một vùng đất xa xôi. Nếu ông được chứng kiến cảnh nó
theo Ulysses đi săn thì ông sẽ còn ngạc nhiên hơn trước tốc độ và sự khôn ngoan
của nó. Nhưng từ khi đức vua đi chiến đấu, nó dường như chẳng hứng thú gì với
những chuyện khác mà chỉ nằm một chỗ, buồn bã giống như người vậy.

Ulysses đi vào trong nhà rồi đi thẳng tới đại
sảnh nơi những kẻ cầu hôn đang vui chơi ồn ã. Còn chú chó Argos đã thanh thản
ra đi vào đúng giờ phút nó cảm nhận được sự trở về của Ulysses sau hai mươi năm
xa cách.

Chú chó khôn ngoan kia nhận ra Ulysses trong
khi ngay cả vợ chàng là Penelope cũng không nhận ra chàng khi đối diện trực
tiếp với chàng. Ulysses ứa nước mắt khi nhìn thấy thi thể của chú chó săn mà
chàng yêu quý nằm trên sân, không ai để ý. Dù vậy, chàng vẫn không thể làm gì
bởi hiện tại chàng đang ở trong bộ dạng của một kẻ ăn mày, chẳng có quan hệ gì
với tất cả mọi thứ nơi đây. Chàng rất buồn trước sự ra đi của con vật yêu quí
đã cùng chàng trải qua rất nhiều chuyến đi săn, nhưng chàng đành bất lực không
thể làm gì để bảo vệ chú chó của mình. Lâu đài, vợ, con và thần dân sẽ lại
thuộc về chàng khi chàng cởi bỏ bộ quần áo rách rưới để trở thành Ulysses đích
thực. Eumaeus đi vào trong nhà còn Ulysses ngồi bên ngoài, chỗ dành cho những
người ăn xin. Telemachus nhìn thấy cha từ trên ghế cao dưới những chiếc cột lớn
nhưng không dám thể hiện cảm xúc, cũng chẳng dám tiến lại gần nói chuyện. Chàng
than trách tại sao cha chàng lại không thể đường hoàng bước vào trong nhà của
ông trong khi tất cả những gì ở đây đều thuộc về ông. Nhưng hơn lúc nào hết,
Telemachus cảm thấy vững tâm hơn bởi chàng biết cha của mình đang ở ngay bên
cạnh, sẵn sàng trợ giúp chàng trong bất kỳ tình huống nào. Chàng bảo Eumaeus
mang một ổ bánh mì và một miếng thịt lớn đến cho người ăn mày và nói rằng tuyệt
đối không được điều gì xấu đối với ông. Ulysses để số thức ăn vào trong túi rồi
ngồi ăn uống ngon lành như thể chàng đang rất đói và lâu lắm rồi mới có người
hảo tâm cho chàng nhiều thức ăn như thế. ăn xong, Ulysses nghĩ rằng chàng nên
thử xem trong số những kẻ đến cầu hôn kia có người nào vẫn còn lương tâm và là
người lịch sự không. Nghĩ xong, chàng bước vào trong đại sảnh và bắt đầu xin ăn
giống như một kẻ ăn mày chuyên nghiệp. Một số kẻ cho chàng vài mẩu bánh mỳ và
xương nhưng Antinous cầm một chiếc ghế lên, ném trúng vai của chàng Ulysses nguyền
rủa kẻ độc ác:

- Cái chết sẽ đến với mi trước khi mi làm đám
cưới.

Nghe thấy vậy, Antinous càng tức giận, xông
vào đánh người ăn mày mặc dù những người khác quở trách hắn ta về hành động vừa
rồi. Rõ ràng, đây là kẻ hung hãn, tàn nhẫn, bất lịch sự nhất và đáng bị trừng
phạt nhất. Nhưng thôi, tạm thời Ulysses gác chuyện này lại một bên bởi chàng
không thể để bất cứ điều gì làm bại lộ thân phận của mình.

Nghe thấy tiếng ồn ào bên ngoài, Penelope bảo
Eumaeus đưa người ăn mày đến gặp nàng bởi nàng nghĩ rằng có thể ông ta sẽ cung
cấp cho nàng một vài tin tức quý giá về chồng mình. Penelope luôn hi vọng
Ulysses sẽ trở về và nàng không bỏ qua một cơ hội dù là nhỏ nhất để hỏi thăm
tin tức của chồng.

Ulysses bảo Eurameus nói với hoàng hậu rằng
chàng đã bị đánh khi vào trong đại sảnh và sẽ không vào trong đó lần nữa để bị
lăng nhục, hành hạ. Khi nào những kẻ cầu hôn rời khỏi nhà, chàng sẽ vào gặp
hoàng hậu Penelope bởi vì chàng không muốn bị chúng lăng nhục hay hành hạ một
lần nữa. Sau đó Eumaeus quay trở về trang trại để trông coi đàn lợn. Trước khi
đi, anh ta nói với Telemachus rằng ngày mai anh ta sẽ mang lợn đến để nấu bữa
trưa cho những người đến cầu hôn. Ulysses là một người ăn xin mới trong thành
Ithaca nên những kẻ ăn xin khác cũng không lấy gì làm thích chàng. Chẳng bao
lâu, chàng phát hiện ra mình có một kẻ thù đó là người ăn xin già có tên là
Irus. Ông ta đến lâu đài và tỏ ra tức giận khi nhìn thấy người mới đang ngồi ở
bậc cửa. Ông ta nghĩ rằng ông ta là kẻ đứng đầu trong số những người ăn mày ở
đây và không một người ăn mày nào dám chiếm chỗ của ông ta cả. Ông ta hét lớn
với Ulysses:

- Hãy biến đi nếu không ta sẽ lôi nhà ngươi đi
đấy. Nào, biến đi trước khi chúng ta cãi nhau bởi như vậy nhà ngươi sẽ không
còn đất ăn xin đâu.

- Lâu đài này đủ rộng cho cả hai chúng ta -
Ulysses nhẹ nhàng đáp lại. - Đừng nổi giận với tôi bởi tôi cũng chỉ vừa đến đây
được vài ngày thôi mà.

Iris thách đấu với Ulysses và tuyên bố rằng
ông ta tuyên bố mình không chịu nhường nơi béo bở này cho bất cứ ai, nhất là
một người mới như Ulysses. Trên hòn đảo Ithaca, ông là ông trùm ăn xin và tất
cả những kẻ ăn mày khác đều phải chịu sự phân chia của ông ta. Những kẻ cầu hôn
cho rằng đây chính là một trò tiêu khiển thú vị nên đã đứng thành một vòng tròn
và hứa rằng người thắng cuộc sẽ là chỉ huy bọn ăn mày, đích thân chúng sẽ phong
danh hiệu này cho người đó. Những kẻ xấu xa này luôn lấy đấm đá, đánh nhau làm
thú vui. Chúng sung sướng khi nhìn thấy những kẻ khốn khổ lao vào tấn công nhau
vì miếng cơm, manh áo. Ulysses yêu cầu những kẻ đến cầu hôn phải chơi đẹp và
không can thiệp trong khi hai người giao đấu. Sau đó, chàng cởi áo ra để lộ đôi
vai lực lưỡng và buộc gọn chiếc quần rách rưới để lộ đôi chân chắc khỏe của một
người đã dạn dày sương gió. Thấy vậy, Irus bắt đầu run rẩy nhưng Antinous buộc
ông ta phải chiến đấu. Irus lao vào Ulysses, đánh vào vai của chàng nhưng
Ulysses tránh được khiến ông ta ngã dúi xuống đất, miệng chảy máu. Rõ ràng kẻ
ăn mày này không phải là đối thủ của chàng, đấy là chàng còn chưa dùng hết sức,
nếu không ông ta đã chết ngay lập tức rồi. Ulysses kéo người ăn xin già ra khỏi
cửa rồi đập đầu ông ta vào bức tường trên sân trong khi những kẻ cầu hôn cười
sung sướng. Sau đó Ulysses dũng cảm nói với Amphinomus rằng tốt hơn hết là anh
ta hãy về nhà nếu không khi Ulysses trở về thì dù có cố gắng cũng khó lòng
thoát được. Thực sự, Ulysses không phải là kẻ hiếu chiến, chàng muốn mọi chuyện
được giải quyết một cách êm đẹp trong hòa bình. Chàng đã quá mệt mỏi với chiến
tranh rồi và nếu những kẻ cầu hôn tự nguyện rút lui thì chàng cũng bỏ qua,
không tính toán.

Vào lúc xẩm tối, Ulysses to tiếng với những
người hầu gái của Penelope vì dám lăng nhục chàng. Sau ngần ấy thời gian, mọi
chuyện đã thay đổi hoàn toàn, hòn đảo bình yên của chàng không còn giữ được
trật tự của nó. Bây giờ ngay cả những kẻ hầu và những tên nô lệ cũng hoành hành
ngang ngược, không coi ai ra gì. Các nữ hầu gái quá ngượng nên chạy thẳng về
phòng của mình nhưng Eurymachus ném một chiếc ghế mà hắn ta tiện tay nhặt lên
gần đó về phía chàng để thị uy. Hắn cho rằng người ăn xin kia chỉ là một kẻ
thấp kém nên sẽ chẳng dám làm bất cứ điều gì trái ý hắn. Tuy nhiên, Ulysses
tránh được và chiếc ghế lao trúng vào đầu của một người phục vụ, khiến anh ta
bất tỉnh nhân đầu của một người phục vụ, khiến anh ta bất tỉnh nhân sự tại sảnh
trong lâu đài ngổn ngang nào là chén, bát rồi đồ ăn, thức uống... Bản thân
những kẻ cầu hôn cũng đã quá mệt mỏi vì sự lộn xộn và tiếng ồn nơi đây nên kéo
nhau về nhà ngủ. Chúng đã vui chơi, đã ăn không ngồi rồi quá lâu nên cũng mất
dần hứng thú về những chuyện ăn chơi trác táng này. Lúc đó, chỉ còn lại
Telemachus và Ulysses trong phòng. Hai cha con cất toàn bộ số vũ khí, lá chắn,
mũ bảo vệ, áo giáp treo trên tường trong đại sảnh vào một căn hầm bí mật. Sau
khi hoàn thành công việc Telemachus về phòng ngủ, còn Ulyess ngồi trong chỗ tối
của đại sảnh để đợi Penelope vào. Hai chiếc lò sưởi vẫn đang cháy, phát ra ánh
sáng mờ chiếu rõ một góc đại sảnh. Chàng hồi hộp chờ đợi giây phút được nhìn
thấy khuôn mặt xinh đẹp của người vợ chàng vô cùng yêu thương. Dù có biết bao
nhiêu người phụ nữ đN đem lòng yêu chàng muốn sống bên chàng suốt đời trong đó
có cả nữ thần Calypso nhưng chàng vẫn luôn nhớ tới người vợ nơi quê nhà và
quyết tâm quay trở về đoàn tụ với nàng. Những người hầu gái của Penelope kéo nhau
vào trong đại sảnh dọn dẹp, họ cười nói vui vẻ như thể chẳng có chuyện gì xảy
ra. Tất cả những người này đều đem lòng yêu những kẻ đến cầu hôn đẹp trai và
một trong số những kẻ đó là Melantho, kẻ buộc Ulysses ra khỏi cung điện đến ngủ
tại lò rèn của một người thợ rèn trong thành phố. Hắn đe dọa, nếu chàng không
đi hắn sẽ dùng đuốc đốt cháy chàng. Penelope nghe thấy Melantho người mà chính
nàng đã tự tay nuôi dưỡng, đang lăng nhục người ăn mày khốn khổ liền la mắng
hắn ta. Nàng quay sang yêu cầu một nữ hầu gái mang ghế đến để Ulysses ngồi. Khi
Ulysses đã ngồi xuống, nàng hỏi xem chàng là ai, tại sao lại đến nơi đây. Đáp
lại Ulysses ngợi ca vẻ đẹp kiêu sa của nữ hoàng. Dù đã hơn hai mươi năm trôi
qua nhưng nàng vẫn còn rất trẻ so với tuổi và vẫn giữ được những nét đẹp trời
ban. Tuy nhiên, chàng tránh không trả lời câu hỏi của nữ hoàng về thân phận của
mình. Nữ hoàng khăng khăng yêu cầu người ăn mày trả lời câu hỏi của nàng bởi đó
là điều đầu tiên mà mọi người thường muốn biết khi gặp một người lạ. Không thể
lảng tránh được sự khôn ngoan sắc sảo của nữ hoàng, Ulysses bèn trả lời rằng
chàng là hoàng tử của người Cretan, là em trai của Idomenéu nhưng không tham
gia cuộc chiến ở thành Troy. Khi còn ở Crete, chàng đã gặp Ulysses khi Ulysses
đang trên đường đến thành Troy và một người trong cung điện đã tiếp đón chàng
hai tháng liền. Penelope bật khóc khi nghe người lạ nói rằng ông ta đã gặp
chồng mình nhưng đã có rất nhiều người kể những câu chuyện giả về Ulysses nên
nàng chưa dám tin. Nàng hỏi xem Ulysses mặc đồ gì và có những người nào đi
cùng. Penelope không muốn phải nghe những thông tin thiếu chính xác về người
chồng yêu quý đã xa nhà hai mươi năm qua mặc dù nàng không thể giấu được xúc
động khi có ai đó nhắc tới chồng.

Người ăn mày nói rằng Ulysses mặc một chiếc áo
dài màu hồng tía, có một chiếc trâm bằng vàng với h đính an toàn (đó là những
đồ vật thường được sử dụng vào thời bấy giờ). Hơn nữa, trên mặt trâm (brooch)
có hình một con chó săn giữ một con Faron đang vùng vẫy chân trước (có nhiều
brooch đã được tìm thấy trong những nấm mộ của người Hi Lạp). Phía đuôi áo
choàng, Ulysses đeo một smock sáng lấp lánh, phẳng và óng ánh giống như vỏ củ
hành. Có thể nó được làm bằng lụa và những người phụ nữ cứ nhìn thấy là trầm
trồ ngưỡng mộ. Đi cùng Ulysses là một người hầu có tên là Eurybates, đó là một
người đàn ông có vai tròn, da màu nâu bóng.

Tất cả những gì người ăn mày nói đều hoàn toàn
chính xác, vì vậy Penelope tin ngay. Nàng lau nước mắt, bùi ngùi nhớ lại ngày
nàng đưa cho chồng chiếc brooch và tự tay may cho chàng bộ quần áo chàng mặc
lúc lên đường. Nàng vẫn nhớ đến từng chi tiết trên những đồ vật đó, nhớ từng
lời nói, cử chỉ của chàng trước lúc ra đi. Bây giờ thì nàng tin rằng người lạ
đang ngồi đối diện mình đã gặp Ulysses và ông ta lặn lội đến đây để gặp nàng và
thông báo rằng trong những chuyến phiêu lưu của mình ông ta đã nghe được một số
tin tức của Ulysses và điều quan trọng là chàng vẫn còn sống mặc dù toàn bộ
những người đi cùng đều đã chết. Nàng cũng được biết Ulysses phải trải qua rất
nhiều thử thách mới có thể quay trở về nhà đoàn tụ với gia đình. Chàng cũng đã
đi đến vùng Dodona ở phía Tây Hy Lạp để xin lời khuyên từ phía cây sồi già
thiêng của thần Dớt, cây sồi thì thầm, chàng nên quay trở về nhà như thế nào:
về một cách đường đường chính chính, công khai cho mọi người biết hay về một
cách bí mật. Nhưng dù có chuyện gì xảy ra thì chắc chắn Ulysses sẽ trở về trong
năm nay.