Quyển XIII

234. Trộm đào^[1]

[1] Thâu đào.

Lúc còn nhỏ có lần ta lên tỉnh chơi đúng vào dịp tiết Lập Xuân. Theo lệ cũ thì trước đó một
hôm, các nhà buôn bán trên phố đều kết kiệu hoa trỗi đàn sáo đưa đám rước tới tĩnh
đường, gọi là “diễn xuân”. Ta cùng bạn bè kéo nhau đi xem, hôm ấy người đông nghẹt, trên sảnh
đường có bốn ông quan mặc áo đỏ ngồi đối diện nhau theo hướng đông tây. Lúc ấy
ta còn là trẻ con, chẳng biết là những quan gì, chỉ nghe tiếng cười nói ồn ào, trống
chiêng ầm ĩ. Chợt có một người dắt đứa trẻ con xõa tóc, vác hòm lên thềm, như
muốn thưa bẩm. Đang khi ồn ào ầm ĩ, cũng chẳng nghe là thưa gởi những gì, chỉ
thấy trên thềm cười rộ. Kế có người lính hầu bước ra lớn tiếng sai diễn trò, người
ấy vâng lệnh bắt đầu, hỏi diễn trò gì. Các quan nói với nhau vài câu, rồi người
lính hầu lớn tiếng hỏi giỏi trò gì, người ấy đáp giỏi trò đánh tráo vật sống.
Người lính hầu vào bẩm quan một lúc, lại trở ra sai diễn trò hái đào. Người
diễn trò vâng dạ, cởi áo phủ lên cái hòm, làm ra bộ oán thán nói: “Bậc quan
trưởng thật chẳng nghĩ cho, băng chưa tan trời còn lạnh, lấy đâu ra đào? Không
hái thì sợ quan giận, làm thế nào được?” Đứa con nói: “Cha đã hứa, sao lại chối
từ.” Người diễn trò ngẫm nghĩ hồi lâu rồi nói: “Ta nghĩ kỹ rồi, đầu mùa xuân
tuyết chưa tan, tìm đâu ra đào ở cõi trần. Chỉ vườn của Tây Vương mẫu bốn mùa
cây cỏ đều xanh tươi, may ra thì có, phải lên trời ăn trộm thôi.” Đứa con nói:
“Ô, trời mà lên được à?” Đáp: “Có cách đây.” Bèn mở hòm lấy ra một cuộn dây dài vài mươi trượng
thắt thòng lọng một đầu rồi ném lên không, sợi dây lơ lửng trên không rủ xuống
như mắc vào vật gì vậy.

Không bao lâu càng ném càng cao, sợi dây cứ vào dần trong mây
ra, khi cuộn dây trong tay đã hết bèn gọi đứa con nói: “Con ơi lại đây! Cha già
yếu, nặng nề lóng ngóng không leo được, ngươi đi một chuyến!” Rồi đưa đầu sợi dây cho đứa con nói:
“Cứ bám vào mà leo lên.” Thằng con cầm dây ra vẻ khó khăn, oán trách: “Ông già
thật là lẩm cẩm, một sợi dây thế này mà bảo ta bám vào leo lên trời cao muôn
trượng, giả như nửa chừng dây đứt, còn gì là xương ta?” Người cha lại thúc ép, nói:
“Cha đã lỡ miệng hứa rồi, hối cũng không kịp. Con ráng đi một chuyến, đừng ngại
khó nhọc, nếu ăn trộm được đào, ắt sẽ được thưởng hàng trăm đồng tiền vàng, cha
sẽ cưới cho một con vợ đẹp.” Đứa con bèn nắm sợi dây leo lên, tay kéo chân quặp,
như con nhện leo tơ, dần dần vào trong mây không thấy đâu nữa. Hồi lâu có một
trái đào to bằng cái bát rơi xuống, người diễn trò mừng rỡ nhặt lấy đem dâng
lên, các quan trên sảnh đường chuyền tay nhau xem hồi lâu, cũng không biết là
giả hay thật. Chợt sợi dây rơi xuống đất, người diễn trò hoảng sợ nói: “Chết
rồi! Trên trời có người cắt sợi dây của ta, thằng nhỏ biết bám vào đâu?” Giây
lát có một vật rơi xuống, nhìn ra là cái đầu của đứa con, người diễn trò ôm lên
khóc nói: “Đây ắt là nó trộm đào bị người canh bắt được, con ta thế là chết rồi!”
Giây lát lại một cái chân rơi xuống không thiếu chút gì. Người diễn trò hết sức
bi thương, nhặt tất cả cho vào cái hòm đậy lại, nói: “Già này chỉ có một đứa
con hàng ngày cùng nhau lên bắc xuống nam, nay vâng nghiêm lệnh, không ngờ
chuốc phải tai họa thảm lạ đến như thế, phải mang đi chôn thôi.” Rồi lên sảnh
đường quỳ xuống nói: “Vì chuyện hái đào mà con ta chết rồi? Nếu các quan thương
giúp tiền tho tiểu nhân chôn cất nó, sẽ xin kết cỏ ngậm vành để đền ơn.” Mọi
người ngồi xem kinh sợ, ai cũng cho tiền. Người diễn trò nhận lấy giắt vào lưng,
rồi gõ vào cái hòm kêu: “Bát Bát ơi, còn chờ gì mà không ra cám ơn?” Chợt một
đứa trẻ tóc tai bù xù đầu đội nắp hòm chui ra khom người cúi đầu bái tạ, thì ra
là đứa con. Ta lấy làm lạ về thuật ấy nên đến nay vẫn còn nhớ. Về sau nghe nói
Bạch Liên giáo có thể làm được thuật ấy, có lẽ người diễn trò là dòng dõi của
họ chăng?

235. Thuật mồm^[1]

[1] Khẩu kỹ.

Một cô gái tới làng, tuổi chừng hai mươi bốn, hai mươi lăm, khoác
một túi thuốc đi bán. Có người hỏi xin chữa bệnh, cô gái không biết kê đơn, bảo
đến tối hỏi thần, rồi chiều tối dọn dẹp sạch sẽ một gian phòng nhỏ, vào trong
đóng chặt cửa lại. Mọi người xúm xít quanh cửa sổ lắng tai nghe ngóng, chỉ thì
thào nói chuyện, không dám ho hắng.

Đến giữa canh một, chợt nghe thấy tiếng rèm lay động, cô gái
bên trong nói: “Cô Chín tới phải không?” Một cô gái đáp tới rồi. Lại hỏi: “Lạp Mai
theo cô Chín tới đấy à?” Như có một tỳ nữ đáp vâng ạ. Ba người ríu rít trò chuyện không ngớt. Giây
lát lại có tiếng rèm cửa lay động, cô gái nói: “Cô Sáu tới rồi,” mọi người cùng
nói: “Xuân Mai cũng bế tiểu lang theo đấy à,” có tiếng một cô gái đáp: “Tiểu ca
kêu khóc không chịu ngủ, nhất định đòi đi theo nương tử, nặng như cả trăm cân, cõng
mệt gần chết.” Rồi nghe tiếng cô gái nựng nịu, tiếng cô Chín hỏi thăm, tiếng cô
Sáu chuyện trò, tiếng hai người tỳ nữ dỗ dành, tiếng trẻ con cười giỡn, rộ lên
một hồi. Kế lại nghe cô gái cười nói: “Cậu ấm cũng nghịch ngợm quá, xa xôi như
thế mà ôm cả con mèo theo.” Rồi tiếng nói ngớt dần, lại có tiếng rèm cửa lay
động, tất cả lại ồn ào nói: “Cô Tư sao tới chậm thế?” Có tiếng một cô gái nhỏ lí nhí: “Đường xa hàng ngàn dặm, đi
với cô mãi mới tới được, cô đi lại chậm.” Rồi mọi người lại thăm hỏi nhau, tiếng
kéo ghế, tiếng gọi lấy thêm ghế, cứ nhộn nhạo cả lên ầm ĩ trong phòng, hồi lâu
mới ngớt. Kế nghe tiếng cô gái hỏi thuốc, cô Chín cho là nên có sâm, cô Sáu cho
là phải có kỳ, cô Tư bảo là cần có truật, bàn bạc một lúc lại nghe cô Chín gọi
đem bút nghiên ra. Không bao lâu có tiếng xé giấy soàn soạt, tiếng đặt bút lách
cách, tiếng mài mực rin rít, kế đó là tiếng ném bút kéo bàn vang vang, rồi nghe
tiếng lấy thuốc trong bao sột soạt. Lát sau cô gái kéo rèm, gọi người bệnh, lấy
thuốc nhận đơn rồi quay trở vào.

Lập tức nghe tiếng ba cô gái chào về, tiếng ba thị tỳ chào về
tiếng trẻ con bi bô, tiếng mèo ngoao ngoao lại rộ lên cùng một lúc. Tiếng cô
Chín trong mà cao, tiếng cô Sáu chậm mà trầm, tiếng cô Tư dịu mà ấm, cho đến
tiếng của ba tỳ nữ đều có âm sắc riêng, nghe có thể phân biệt rõ ràng được. Mọi
người tin là thần cho thuốc thật, nhưng uống thử thì không khỏi bệnh. Đó gọi là
thuật mồm, dùng nó để bán thuốc mà thôi, nhưng cũng kỳ lạ thật!

Vương Tâm Dật kể lúc ở kinh đô ngẫu nhiên đi ngang chợ nghe tiếng
ca hát đánh đàn, người xem đông nghẹt. Tới gần nhìn thì thấy một thiếu niên cao
giọng ca hát, chỉ lấy một ngón tay đè vào má, vừa đương vừa hát, tiếng nghe
vang vang, không khác gì tiếng đàn, cũng là dòng dõi của người biết thuật mồm.

236. Vương Lan

Vương Lan người huyện Lợi Tân (tỉnh Sơn Đông) bị bạo bệnh
chết. Diêm Vương xét lại thì là quỷ tốt bắt lầm, bèn trách phạt bắt đưa hồn
Vương về nhập vào xác lại, thì xác đã nát. Quỷ sợ tội, nói với Vương: “Người mà chết làm ma thì
khổ, ma mà được thành tiên thì sướng, nếu được sướng thì cần gì phải sống lại
làm người?” Vương cho là đúng, quỷ nói: “Ở đây có một con hồ đã luyện được kim
đan, trộm lấy mà nuốt thì hồn không tan, có thể sống mãi, muốn đi đâu làm gì
đều được như ý, ông có chịu không?” Vương nghe theo, quỷ bèn dắt đi, tới một
phủ đệ lớn, thấy lầu gác nguy nga nhưng vắng vẻ không có một người nào. Có con
hồ đứng dưới trăng, ngửa đầu nhìn lên không, thở ra một hơi, trong miệng có vật
tròn bay thẳng vào mặt trăng, hít vào một hơi, vật ấy rơi xuống lại há miệng
ngậm lấy, rồi lại thở ra, cứ thế làm mãi. Quỷ bèn rón rén tới bên cạnh, chờ lúc
hồ thở phun vật ấy ra vội cướp lấy đưa cho Vương nuốt. Hồ giật mình, nổi giận
xông tới nhưng thấy họ có hai người, sợ chống không nổi đành căm hờn bỏ đi.
Vương chia tay với quỷ, về tới nhà thì vợ con nhìn thấy đều hoảng sợ chạy tan.
Vương kể lại mọi chuyện, vợ con dần dần yên tâm, từ đó lại ăn ở trong nhà như
lúc trước.

Bạn là Trương sinh nghe chuyện tới thăm, gặp nhau cùng trò
chuyện. Vương nói: “Nhà ta và anh đều nghèo, nay có thuật có thể làm giàu được,
anh cùng đi với ta được không?” Trương vâng dạ, Vương lại nói: “Ta có thể không
cần thuốc vẫn chữa được bệnh, không cần bói vẫn đoán được mệnh, nhưng nếu ta ra
mặt lỡ gặp người quen thì họ hoảng sợ, nên cứ ngầm theo anh thôi được không?”
Trương lại vâng dạ, rồi đó sắp xếp hành trang ngay hôm ấy lên đường. Tới địa
giới tỉnh Sơn Tây, có người nhà giàu nọ có con gái đột nhiên bị hôn mê, thuốc
thang cầu đảo hết cách vẫn không khỏi. Trương bèn tìm tới, tự xưng là chữa
được. Phú ông chỉ có một người con gái ấy, nên rất thương yêu, hứa rằng nếu
chữa được sẽ đền ơn ngàn đồng vàng. Trương xin vào xem, theo phú ông vào phòng,
thấy cô gái nhắm mắt nằm yên, giở chăn lên vỗ vào người vẫn không hay biết gì.

Vương ngầm nói với Trương rằng: “Hồn cô này lạc mất rồi, phải
đi tìm mới được.” Trương bèn nói với phú ông rằng bệnh tuy nguy nhưng vẫn có
thể cứu được. Phú ông hỏi cần thuốc gì, Trương đáp rằng đều không cần, hồn con
gái ông đi lạc rồi, đã sai thần đi tìm. Khoảng sau một giờ Vương chợt trở lại
nói với Trương là đã tìm được. Trương bèn mời ông vào lại trong phòng xem, lại
gọi cô gái, giây lát cô ta ngồi dậy, mở mắt nhìn. Phú ông cả mừng vỗ về hỏi han,
cô gái nói: “Con đang chơi trong vườn thì thấy một thiếu niên cầm cung bắn chim,
có mấy người dắt ngựa theo hầu. Con đang muốn chạy thì họ cản đường, chàng
thiếu niên ấy đưa cung cho con, bảo con bắn. Con xấu hổ từ chối, y bèn kéo con
lên ngựa, thúc ngựa chạy rồi cười nói: ‘Ta đang muốn vui vẻ với cô, đừng có xấu hổ.’ Được vài dặm thì vào trong núi, con
vừa la vừa chửi, y nổi giận xô con ngã xuống cạnh đường. Đang muốn về nhưng
không biết đường, chợt thấy có một người tới nắm tay con kéo đi như bay, chớp
mắt đã về tới nhà, chợt tỉnh dậy đây.”

Phú ông cho là thần kỳ, quả tạ ơn Trương một ngàn đồng vàng.
Đêm tới Vương bàn với Trương giữ lại hai trăm để ăn đường, còn bao nhiêu mang
cả về nhà, gõ cửa đưa cho con, bảo đem ba trăm đồng qua đưa cho vợ Trương, rồi
trở lại nhà phú ông. Hôm sau cáo từ, phú ông không thấy Trương cầm tiền bạc gì
cả, càng lấy làm lạ, kính cẩn đưa tiễn. Vài hôm sau, Trương gặp người cùng làng
là Hạ Tài trên đường. Tài ham uống rượu đánh bài không lo làm ăn nên nghèo mạt,
nghe Trương học được phép lạ kiếm được rất nhiều tiền nên đi tìm. Vương khuyên
Trương cho y chút ít tiền bảo vệ. Tài không bỏ nết cũ, chơi bời được chục hôm
hết sạch tiền, lại đi tìm Trương.

Vương đã biết trước, nói: “Tài là kẻ bừa bãi, không nên gần
gũi, chỉ nên cho tiền bảo đi đi, nếu có tai họa cũng không nguy hiểm.” Vài hôm
quả nhiên Tài tới, năn nỉ xin đi theo, Trương nói: “Ta đã biết ngươi sẽ tìm tới
nữa, nhưng ngươi chỉ lo cờ bạc rượu chè, dẫu đưa ngàn đồng vàng cũng như bỏ vào
cái túi không đáy. Nếu ngươi thật tâm bỏ thói xấu, thì ta tặng cho một trăm
đồng vàng.” Tài hứa hẹn thề thốt, Trương bèn dốc hết tiền bạc ra đưa cho. Tài
trở về, trong túi có trăm đồng vàng, đánh bạc càng lớn, uống rượu chơi gái lu
bù, coi tiền như rác. Chức dịch trong làng nghi ngờ bắt giải lên quan, khảo tra
rất nặng. Tài khai rõ tiền bạc ở đâu mà có, quan bèn sai lính giải đi tìm
Trương, được vài ngày bị thương nặng chết dọc đường.

Hồn Tài không quên Trương lại tìm tới nương tựa, nhân đó gặp
Vương. Một hôm cùng uống rượu với nhau. Tài say quá la ầm lên, Vương ngăn lại
không nghe. Gặp lúc quan Ngự sử tuần sát đi ngang, nghe tiếng la sai tìm bắt
được Trương, Trương nói rõ sự thật. Quan Ngự sử tức giận phạt roi, rồi đốt điệp
sớ cáo với thần. Đến đêm nằm mộng thấy một người mặc giáp vàng tới nói: “Đã xét Vương Lan vô tội mà
chết đã thành quỷ tiên, làm việc chữa bệnh cũng là sự nhân đức, không thể coi
là loại yêu tà quỷ mị. Nay vâng mệnh Thượng đế, đã trao cho y chức Thanh đạo
sứ. Hạ Tài càn quấy bừa bãi, đã phạt giam vào núi Thiết Vi. Họ Trương không có
tội gì, nên tha y ra.” Quan Ngự sử tỉnh dậy lấy làm lạ, bèn tha cho Trương. Trương
khoác gói về làng, trong túi còn mấy trăm đồng vàng, bèn đưa một nửa tới nhà
Vương, con cháu Vương từ đó trở nên giàu có.

237. Hải công tử

Đảo cổ
Đông Hải (thuộc tỉnh Sơn Đông) có cây hoa nại đông ngũ sắc, thường nở hoa cả
bốn mùa, song trong đảo không có ai ở, ít người lui tới. Trương sinh người
huyện Đăng Châu (tỉnh Sơn Đông) tính hiếu kỳ, thích du ngoạn, nghe nói cảnh ở
đó đẹp bèn mang rượu thịt, tự chèo thuyền ra đảo chơi. Tới nơi thì gặp lúc hoa
đang nở rộ, mùi hương lan khắp mấy dặm, thấy cây nại đông to hơn chục người ôm,
cứ qua lại ngắm nghía mãi, lấy làm thích thú. Rồi mở bầu rót rượu, tiếc là không có ai cùng đi
chơi. Chợt trong đám hoa có một cô gái đẹp hiện ra, áo hồng mắt sáng, xinh đẹp
không ai sánh được, nhìn Trương cười nói: “Thiếp tự cho rằng hứng thú của mình
không tầm thường, không ngờ đã có kẻ đồng điệu tới trước.” Trương ngạc nhiên
hỏi là ai, nàng đáp: “Thiếp là con hát ở huyện Giao (tỉnh Sơn Đông), vừa theo
Hải công tử tới đây. Ông ta thích cảnh
đẹp đi khắp nơi, thiếp mỏi chân nên nghỉ lại ở đây.” Trương đang buồn về nỗi
quạnh hiu, gặp được người đẹp rất vui, gọi tới cùng ngồi uống rượu.

Cô gái
nói năng dịu dàng làm say lòng người, Trương rất yêu thích, nhưng sợ Hải công tử tới nên không dám mặc tình
vui vẻ. Chợt nghe gió thổi ào ào, cây cối gãy răng rắc. Cô gái vội xô sinh dậy nói: “Hải
công tử tới rồi.” Trương thắt lại
áo kinh ngạc quay nhìn thì cô gái đã biến mất. Kế thấy một con rắn lớn từ đám
cây rậm bò ra, to như cái thùng. Trương sợ, núp vào sau cây nại đông, mong là
nó không nhìn thấy. Con rắn bò sát tới quấn cả người Trương vào gốc cây, cuốn
luôn mấy vòng, hai tay Trương bị đè dưới hông không cục cựa gì được. Rắn ngẩng
đầu thè lưỡi chọc vào mũi Trương, máu mũi chảy ra đọng thành vũng dưới đất, nó
cúi xuống uống. Trương tự nghĩ ắt là phải chết, chợt nhớ trong lưng có mang gói
thuốc độc, bèn lấy hai ngón tay móc thủng cái gói, hứng thuốc vào lòng bàn tay,
rồi vươn cổ ra đưa bàn tay hứng máu mũi, giây lát được một bụm. Con rắn quả
nhiên quay đầu uống máu trong lòng bàn tay, uống chưa hết chợt duỗi ra, đập
đuôi mạnh như sét trúng thân cây, nửa thân cây trên đổ xuống, rắn cũng duỗi ra
như cái xà nhà chết lăn trên mặt đất. Trương cũng run chân hoa mắt không đứng dậy nổi,
lát sau mới tỉnh. Bèn chở xác con rắn về nhà, bệnh nặng mấy tháng, ngờ cô gái
cũng là tinh rắn.