ĐƯỜNG LÊN BIÊN GIỚI

Ngày 20 - 10 - 1978 đơn vị Đoàn 860 QK5* vẫn sinh hoạt bình thường, chúng tôi vẫn ra thị trấn Phú Tài (nay là phường Trần Quang Diệu - Thành phố Quy Nhơn - Bình Định) mua củi và chở về cho chị nuôi, (không hiểu sao nhà bếp toàn là nữ, chuyện này có nhiều điều bí mật lúc nào sẽ kể…) hoàn toàn không biết rằng chiều nay lúc hai giờ sẽ hành quân về biên giới Tây nam, và thật ra hồi đó chúng tôi cũng không nghe gì về tình hình biên giới và mối quan hệ Việt Nam - Căm đang xấu đi.

* QK: quân khu (BTV Gác Sách)

Ngủ dậy lúc một giờ và vẫn công tác bình thường, tôi được phân công chất lại đống củi ban sáng mua về. Đang nghỉ giải lao thì nghe báo động, nhanh chóng chạy về C mang ba lô tập hợp trên sân D. Một đoàn xe Zin130 dính đầy đất đỏ Bazan từ từ vào cổng… Điểm danh… Lên xe… Khởi hành…

Ra đến ngã ba Phú tài (giao lộ giữa QL1 và Đường xuống TP Quy nhơn về hướng đông) tôi nhìn thấy ông cụ thân sinh tôi và cô ấy… (các bác đừng hỏi thêm nhé) đang đi về hướng đơn vị tôi ở cũ, tôi chỉ kịp kêu tiếng “Cha ơi… Cha” và vẫy tay nhưng không ai thấy, vì xe chạy khá nhanh (quên mất kêu tiếng Em ơi đến giờ vẫn ân hận mãi). Ra đến cầu Bà Gi xe quẹo trái về hướng QL19 lên Tây Nguyên.

[Chúc bạn đọc sách vui vẻ tại www.gacsach.com - gác nhỏ cho người yêu sách.]

Xe vượt đèo An Khê, và đây là lần đầu tôi biết đèo là gì… Xe vượt đèo Mang Giang và nghỉ chân trên đỉnh đèo ăn cơm chiều lúc năm giờ, ánh nắng đã nhạt dần và tôi bắt đầu cảm thấy lạnh. Bữa chiều là một nắm cơm vắt ở giữa có miếng thịt heo kho mặn, và thật tình chúng tôi cũng không ăn được vì đang trong trạng thái bồn chồn... Cơm xong xe chạy tiếp, lúc này tôi mới ngoái cổ nhìn về hướng đông quê hương Bình Định của tôi... chỉ còn là làn sương mờ giữa núi rừng trùng điệp... Đến thị xã Gia Lai khi thành phố đã lên đèn và nhìn thành phố với cảnh tấp nập của nó mà hồi tưởng lại tối hôm qua... Xe quẹo trái và chạy thẳng, trời Tây Nguyên âm u tĩnh lặng đến lạ lùng chỉ còn tiếng xe bon… bon và những tiếng thở dài lo âu, xe lại quẹo phải và chạy trên những con đường đất đỏ bụi mù (QL19) xe này không thấy xe kia dù chỉ cách nhau vài chục mét, chúng tôi vượt qua Chư Prông, nông trường trà Bàu Cạn... và màn đêm bao phủ khi xe tiến về hướng Đức Cơ, đến khoảng chín giờ tôi xe chúng tôi dừng lại, trăng qua rằm đã mọc qua những ngọn cây thấp, xuống xe tại sân bóng đá của trung đoàn 95 điểm danh và phân chia trại theo từng B, trại là những lều bạt quân sự được căng dây ở các hướng, thấy có vẻ chật chội tôi ra ngoài trại để cột võng nằm, đâu biết rằng khoảng nửa đêm sương xuống, con sẽ biết lễ độ thế nào là cái lạnh của xứ sở cao nguyên, nửa đêm lạnh quá tôi không thể chen vào trại được nữa và lững thững đi về nơi có ánh lửa, thì ra đấy là nơi mà anh em Đoàn 860 đưa quân lên Tây Nguyên, đang “gác” chúng tôi. Các anh nhường chỗ cho tôi nằm canh đống lửa và chỉ năm phút sau tôi không biết gì nữa, căn bệnh này vẫn còn duy trì mãi cho đến bây giờ. Đêm đầu tiên ở cao nguyên..

Sáng hôm sau thức dậy, em mới biết thế nào là rừng, rừng ơi là rừng... Tám giờ sáng mà màn sương còn bao phủ cả doanh trại, nhìn dòng suối chảy qua thấy nó bốc khói “hiện tượng hóa học gì đây?” Chả quan tâm. Cả đội hình vệ sinh sáng ngay bờ suối... tán dóc… chờ đợi... chả thấy cơm nước gì cả.

Thiếu tá Tạ Như Quỳnh (không rõ lúc đó ông là Chính ủy hay P. chính ủy eBB95?) đến gặp gỡ và nói chuyện, chắc các bác cũng hiểu ông nói cái gì rồi, và em thích nhất câu “Tỉnh Nghĩa Bình là địa phương có truyền thống đấu tranh cách mạng, trung dũng, kiên cường… Oai chưa (Nghĩa Bình là tỉnh cũ bao gồm tỉnh Quảng Ngãi và Bình Định ngày nay).

Nghi thức bàn giao quân... vovanha@ ngày nay thuộc đơn vị trinh sát. Do những đặc điểm như sau: Mắt to, người to, vạm vỡ (dân biển mà) đẹp trai nhưng hơi đen (dạ con biết thân phận con) trình độ văn hóa trên chuẩn (thật 100%) (anh em nào không tin tôi miêu tả xin PM cho bác TQ Nam; Thanglong69… để biết thêm chi tiết) Từ ngày đó cuộc đời em là lính trinh sát cho đến ngày em giã từ vũ khí. Phân bổ xong là cuộc hành trình về các đơn vị một quãng đường khá xa để về F bộ 307 nhưng cứ thắc mắc là tại sao cơm chưa có... Trên lưng ba lô với đủ thứ đồ chơi của thằng lính lẽo đẽo vượt qua các cánh rừng cao su Đức Cơ do các chị em của Trung đoàn 746 trồng, sao bộ đội nữ ngày ấy em nào cũng hình vuông trông dễ thương cực, chị em nhìn cánh bộ đội hành quân ngang qua cứ hỏi ở tỉnh nào? Và lắc đầu thất vọng, vì chị em quê ở Bình Trị Thiên. Đến một doanh trại bộ đội thì giải lao hình như anh em vừa mới ăn cơm xong, thau chậu chưa kịp dọn, lính nhà ta vào kiếm nước uống thấy còn ít cơm dư, canh dư... chơi luôn, một anh chơi được cả đội hình chơi được và thế là trong chớp nhoáng thau chậu của đơn vị này anh nuôi buổi chiều khỏi phải rửa.

Khu F bộ nằm trong một ngọn đồi bằng lăng khá lí tưởng, cảnh quan đẹp, thoáng mát, những dãy nhà tranh ba gian thưng bằng tre gọn ghẽ, tươm tất, nhưng không thấy lính nhà ta, lát sau thấy một số anh em đi tới hỏi chuyện thì biết cả Sư đoàn đã vượt sang bên kia biên giới, và đây là số anh em bị thương nay ra viện chờ trở về đơn vị cũ, trong này có một số anh trinh sát F... chuyện nhỏ, chuyện to, chuyện gánh gồng đua nhau mà kể.

Buôi chiều thấy anh nuôi của d3 e95 mang đến một nồi cơm to tướng (nồi quân dụng) và chia cơm, lính mới phải lấy nón cối mà đựng cơm vì anh nuôi bảo các đơn vị đi hết rồi không còn ai nên cố gắng khắc phục (lần đầu tiên có thêm vốn từ vựng khắc phục). Trên nón cối ngày ấy không anh nào không ghi một câu nào đó cho có vẻ đời chút xíu, chẳng hạn như: vovanha HT 5a3872 Phú Tài (trí nhớ tôt lắm đó các bác) hoặc có anh ghi: Nhớ Mẹ, chưa vợ 100% (cái này không có tương đối thì phải). Một buổi cơm đầu tiên của đời lính báo hiệu một cuộc đời binh nghiệp với bao nỗi gian truân. Chiều tối một chiếc xe DOG chở hàng đến không gì ngoài súng AK, cuốc xẻng, tăng đi mưa... có anh thì nhận xẻng, anh thì súng... có cái này thì không có cái kia vì là tải hàng chứ không phải là cấp phát. Tôi với truyền thống đạo đức của cha ông để lại được nhận khẩu AK mới tinh còn nằm trong bọc giấy dầu, vất vả cho đêm ấy phải dùng nước sôi để lau chùi cho sạch vết dầu súng… Đêm tĩnh lặng, xa xa nghe tiếng súng từ biên giới vọng về chỉ cách 5 km. Nằm miên man nghĩ mọi thứ về ngày mai lên biên giới, với bao điều mới lạ, và bệnh nằm xuống là ngủ như chết đã đưa em qua giấc ngủ thứ hai của đời người lính lúc nào không biết.

Khái quát từ Quy Nhơn theo đường 19 lên Đức Cơ quan K tới Preah Vihear.

Thị trấn Phú Tài, bây giờ thuộc TP. Quy Nhơn, nơi đoàn 860 đóng quân (bên phải hay trái bác VVH?) đi chợ.

Và ngã ba chia tay, nơi bác VVH thoảng thốt “Cha... cha...” mà quên kêu “Em... em.”

Qua cầu Bà Gi, quẹo trái, theo đường 19 lên Tây Nguyên...

Nông trường Bàu Cạn, Chư Prông, nơi bác VVH qua là Tân Lạc - Thị trấn Chư Prông ở dưới một chút (đã kiểm tra trên Gúc). Và bác vovanha trải qua 1 “đêm rừng Đức Cơ,” đó là nơi bác ấy chuẩn bị “vượt biên.”

Sáng ngày 22/ 10/ 1978 cuộc hành trình của người lính biên giới Tây nam bắt đầu. Được lệnh thức dậy từ rất sớm, chuẩn bị xong xuôi mọi thứ, anh nuôi mang cơm đến theo chế độ một nóng cộng một lạnh (ăn nóng tại chỗ và mang theo cơm vắt), cũng đói quá do mấy bữa trước ăn uống thất thường, hơn nữa trước giờ vượt biên sang ngoại quốc nên chế độ cũng hơi cao chút, không một lời bàn tán trong bữa cơm, tất cả đều biết rằng lát nữa đây mọi thứ đều có thể xảy ra…

Tập hợp... Quán triệt một số điều trên đường đi, đến lúc này mới biết rằng chiến tranh đang đến rất gần, chưa đầy 5 km sáng nay xe về nhận quân còn kiêm thêm việc đưa tử sĩ của đồn biên phòng 23 công an NDVT bị địch tập kích tối qua. Khẩu AK mới tinh và ba băng đạn quàng lên vai... Xuất phát.

Những anh em có súng đi trước cùng với anh em lính cũ dẫn đường, còn lại đi sau cự li 20 m mỗi người và phải duy trì trên suốt chặng đường. Quốc lộ 19 mùa mưa quá xấu không thể đi bộ được, hơn nữa để giữ bí mật toàn bộ đội hình phải xuyên rừng. Rừng Đức Cơ cây bằng lăng khá nhiều, những thân cây bạnh gốc đứng sừng sững cả một cánh rừng, đoàn quân chậm rãi tiến về biên giới. Đi được khoảng hơn một giờ thì đến biên giới giữa hai nước, ghé vào đồn 23 nghỉ giải lao chứ không dám ở ngoài rừng vì chúng mới đánh bọc hậu tối qua, được lệnh không đi theo trục QL19 vì có khả năng địch đang phục, nên phải cắt rừng đi tiếp, lần đầu tiên mang nặng trên vai đi đường dài ai cũng thấm mệt, lưng áo đã ướt đẫm, đang đi bỗng chốc súng nổ chát chúa và đạn băng qua đầu, lính công binh f309 đi mở đường gặp địch nổ súng cách đội hình khoảng 200 m, phân tán đội hình vào các gốc cây và các anh em lính cũ quan sát để bắt liên lạc với f309 tiếng súng càng lúc càng lùi dần về phía đội hình thì ra anh em c15 công binh của e31 bị địch vây đánh, mười lăm tay súng cả cũ và mới chuẩn bị, nhưng may quá địch không dám tấn công thêm nữa vì nó biết đã gần ra đường 19. Buộc phải quay lại biên giới chứ không thể đi được nữa, tất cả vào các vị trí chiến đấu của đồn 23 chờ lệnh trên. Khoảng hơn một giờ sau thấy có bộ đội xuất hiện phía trước và anh em CANDVT* ra hiệu bình tĩnh vì F cho một c của e95 mở đường về biên giới, sau này mới biết là e31 đang di chuyển quân từ Đức Cơ sang để chuẩn bị đánh điểm cao điểm 328 bắc đường 19, may quá chừng, đội hình bám theo anh em 95 đi dọc theo đường 19, khi qua ngầm Ô Gia Đao (Phum Kampa Du 2 có dòng suối cắt qua đường 19) một cảnh tượng quá sốc khi thấy có tám tử sĩ đã bỏ trong bọc ni lông để nằm kề bên suối chờ xe thông đường chở về nghĩa trang Đức Cơ, đây là trận địa pháo của mặt trận chi viện cho các đơn vị nhưng cũng bị địch tập kích liên tục, chúng đánh theo kiểu đeo bám tới cùng. Đơn vị trinh sát của f307 nằm ở Pu nhai nam đường 19 cạnh E bộ E95, lực lượng đi phối thuộc cùng e95 khoảng mười lăm người phụ trách là anh Trường c trưởng, thấy lính bổ sung cho đơn vị anh có vẻ vui hẳn lên dù không nhiều lắm chỉ hai mươi anh em, anh khẩn trương phân tán về các hầm vì mới ngày hôm qua nó cối vào đây làm bị thương một anh lính năm 1976 do chủ quan. Lúc này tiếng súng gần như nổ xung quanh liên tục, và thỉnh thoảng pháo 105 của trận địa pháo bên cạnh nhả đạn, toàn bộ đơn vị đều trú ẩn trong hầm và khi có chuyện thì ra hào chiến đấu hoặc nếu pháo kích thì chui vào hầm chữ A. Đang là mùa mưa nên hầm bị ngập nước anh em phải chặt cây bó thành bó bõ xuống mặt hầm để di chuyển qua lại. Ổn định xong thì anh em được lệnh nghỉ ngơi, anh nuôi nấu thêm mấy xuất cơm chứ không dùng cơm nắm và món ăn đầu tiên đời lính biên giới là thịt bò hộp Trung Quốc loại 400 g và canh thịt gà hộp nấu với lá giang rừng. Cả buổi chiều phải mấy lần chui xuống hầm vì nó bắn cối vào xung quanh đơn vị. Chiều đến ăn cơm sớm và phân công gác đêm, ưu tiên cho lính mới được nghỉ sau một chặng đường dài vượt biên ra ngoại quốc. Và đêm ấy là đêm đầu tiên ngủ hầm, giấc ngủ được ru bằng những tiếng nổ của các loại đạn nổ xung quanh…

* CANDVT: Công an nhân dân vũ trang (BTV Gác Sách)

TRẬN ĐÁNH ĐẦU TIÊN

Sau mấy ngày ổn định tư tưởng và tổ chức, chủ yếu cảnh giới xung quanh đơn vị, mỗi ngày cảnh giới một buổi, buổi còn lại anh em lính cũ sẽ hướng dẫn cách dùng bản đồ, địa bàn, các kí hiệu công tác tham mưu, nói chung thì như trận đồ bát quái… khổ sở cho anh em do giới hạn về học vấn, nghe C trưởng nguyên là sinh viên khoa toán ĐHTH Hà Nội giảng giải về góc phương vị, cách tính li giác… như vịt nghe sấm, thỉnh thoảng ngẩng mặt nhìn lên trời, nghe tiếng pháo 105 của f bắn cầm canh xung quanh f bộ vút qua đầu, tránh tình trạng chúng đánh kiểu đeo bám…

Chiều ngày 23/ 10 chúng tôi được lệnh phối hợp cùng một C của e29, phục kích địch tại một vị trí, ta nghi rằng địch sẽ vận động chi viện cho một vị trí mà e31 f309 sẽ đánh vào ngày mai (sau này mới biết đấy nhé). Trước khi ra đi, C trưởng quán triệt một số vấn đề, dặn dò cho anh em tân binh tham gia đánh địch lần đầu, tôi vẫn không bao giờ quên câu nói của C trưởng ngày ấy “Anh em lính cũ hãy tạo điều kiện cho anh em lính mới hoàn thành nhiệm vụ” khi đã trưởng thành tôi mới hiểu, chữ tạo điều kiện là không nên đưa anh em lính mới vào những tình huống khó khăn... từ đó và về sau này khi thay thế vị trí của anh bốn năm sau, tôi luôn lấy câu nói này là mẫu mực của công tác chỉ huy chiến đấu và quan hệ với anh em, cảm ơn người thủ trưởng đầu tiên trong đời lính, đã dạy bài học đầu tiên mang giá trị nhân văn rất lớn này, khi nghe tin anh hi sinh trên biên giới phía bắc tại mặt trận Tràng Định, Lạng Sơn (tháng 3/ 1979 anh chuyển vùng), tôi cảm thấy như mất đi một cái gì quý giá nhất trên đời…

Đội hình cắt ra đường 19, vượt qua từng nhóm nhỏ, vì địch vẫn hay bắn tỉa, đánh cối vào mặt đường những khi thấy quân ta, rừng nguyên sinh dày đặc mới hơn hai giờ chiều mà ánh sáng đã yếu, tôi được phân công đi thứ năm của đội hình, tay cầm địa bàn theo dõi anh em đi trước ở bao nhiêu độ... vượt qua những cánh rừng, những tụ thủy đầy nước sình lầy, những dây rừng vướng vào ba lô, súng ống, giật ngược lại, leo lên những bình độ trơn trượt té lăn nhào... “cái nhành cây gạt mối riêng tư” là hình ảnh này chăng? Lặng lẽ âm thầm cẩn thận từng bước một, thỉnh thoảng cũng có vài trái cối nổ xung quanh đội hình xa xa…

Sau hơn hai giờ vượt rừng, chúng tôi gặp một con đường có đầy vết xe bò và dấu chân địch, trinh sát và chỉ huy bộ binh hội ý chớp nhoáng và xác định đây chính là tọa độ triển khai phục kích... Đội hình triển khai nhanh chóng, bộ phận trinh sát của chúng tôi có trách nhiệm đón đầu địch với hai quả Claymore, trinh sát bố trí cách mặt đường khoảng 15 m, dựa vào những ụ mối và gốc cây to có bụi rậm… Mỗi người chuẩn bị cho mình những công sự và tất cả đều im lặng, máy vô tuyến PRC25 ngưng hoạt động. Màn đêm buông xuống rất dễ sợ, xa xa nghe tiếng ễnh ương kêu “ình oàng” mà phát khiếp. Anh Quý người Hà Bắc B trưởng bảo tôi: cứ ngủ đi khi nào anh mệt thì anh gọi. (Nhưng cả đêm không thấy anh gọi)... Bất chợt cả đội hình bừng tỉnh, vì tiếng đề pa của pháo binh từ ngầm Ô gia đao và tiếng nổ rền của đạn pháo 105, 155 sáng lóe cả một góc trời, tất cả ngồi chồm dậy và chuẩn bị… tôi hết nhìn gương mặt anh Quý và tay anh đang cầm contact mìn và bắt đầu run... (có sao nói vậy). Dứt đợt pháo khoảng mười phút, cả đội hình nghe tiếng các loại hỏa lực bộ binh nổ vang… rồi lại pháo...cách đội hình chúng tôi khoảng 5 km. Bỗng mắt anh Quý sáng lên, anh lấy tay ấn nhẹ đầu tôi thụt xuống, tôi nghe tiếng chạy thình thịch của địch..tôi ghé mắt qua khe hở của cây thấy đội hình chúng khoảng 10 thằng đang chạy thụt mạng về hướng e31 đánh, B trưởng vẫn bình tĩnh và những phút giây căng thẳng trôi qua… khoảng mười phút sau, anh Quý nhìn tôi lần nữa và tay anh nắm chặt contact mìn, ra hiệu chuẩn bị… tôi đưa súng về phía trước… chuẩn bị… Mìn ở hướng bộ binh nổ lóe sáng và tiếng đạn của anh em bắn giòn, nhưng anh Quý vẫn bình tĩnh... và rồi anh bóp contact mìn... bụi đất mù trời, bộ phận trinh sát nhả đạn, chúng tôi nghe tiếng kêu thất thanh của chúng rồi tắt lịm… tiếng súng vẫn nổ giòn hướng e31 và trận địa của tôi, địch có bắn lại và chống cự một cách yếu ớt, nghe bộ binh xung phong anh Quý cũng ra lệnh cho chúng tôi tràn ra đường, tôi chỉ nhảy có mấy bước thì vấp ngay cái gì phía trước làm tôi té nhào... thì ra hai thằng địch mặt còn non choẹt đang nằm chồng lên nhau, trước vị trí quả mìn khoảng 2 m, mình chúng bê bết máu... tôi hoảng quá chạy ra đường và bắn... trả lại chúng, thì ra chúng lãnh trọn quả mìn của anh Quý, vùng bụng chúng nát bét như miếng thịt nhầy, trông khiếp quá chừng… Hướng BB anh em tràn lên và thu dọn trận địa, chỉ thu súng không lấy thứ gì khác (vụ này có bác Hanh thì ngon lắm đây). Ta diệt được mười tám tên (thu súng bao nhiêu tôi không rõ) khu vực trinh sát lượm được năm em, thu năm súng, hư toàn bộ do bị mìn. Ta hi sinh hai, bị thương ba do lúc tràn ra đường,mấy thằng địch bị thương bắn trả lại. Thu dọn chiến trường xong và làm công tác thương binh tử sĩ chúng tôi được lệnh rút về.

Súng ta vẫn nổ mạnh trên hướng e31, pháo binh lúc này vẫn bắn chi viện liên tục và tiếng phản công của địch cũng dữ dội (tiếng đạn bắn ngược chiều), trên đường về bộ phận trinh sát nhận lệnh của Tham mưu trưởng sư đoàn, ra lệnh khẩn trương vận động nhanh ra đường 19 nhận nhiệm vụ mới…

Tiếng súng hướng e31 càng lúc bắn càng mạnh, pháo binh từ ngầm Ô gia đao và từ căn cứ Đức Cơ vẫn liên tục bắn...