34. Văn Chương Khải Định

« VĂN CHƯƠNG » KHẢI-ĐỊNH

Khải-Định, vua bù nhìn thời Pháp, thân-phụ của cựu hoàng Bảo-Đại. Nói đến lão hôn quân này, người ta thường bảo là một tên dốt đặc. Nhưng thế là oan cho ông ấy. Bằng chứng, cuộc đời giang hồ phóng đãng của ông ta, còn để lại mấy câu chuyện sau đây :

Tục truyền, khi còn là hoàng-tử Bửu-Đảo (chưa lên ngôi) một hôm Khải-Định đi vào xóm tìm hoa. Vào một căn nhà, trước cửa có dán đôi câu đối :

Chữ nghĩa có là bao, học ừ bảo vậy, chi hồ giả dã lăng nhăng, đất có học tài sao chẳng đỗ.

Thuốc men nào mấy hột, lấy cũng bốc cho, lá cỏ cành cây láo nháo, trời cho bệnh khỏi ấy là may.

Nhìn câu đối, Khải-Định biết chủ nhân là một nhà nho vừa dạy học vừa làm thuốc nên ghé vào làm quen. Chủ nhân biết khách là ông hoàng Bửu-Đảo, con trai vua Đồng-Khánh, nên tiếp đãi cũng hậu. Thấy chủ nhân than cảnh nghèo túng, Khải-Định nói : Cụ nghèo túng là tại câu đối này. Nếu được phép tôi xin đổi một chữ, chỉ một chữ thôi, may ra nhà cụ sẽ làm ăn khá giả.

Cụ chủ nhà bằng lòng. Khải-Định liền đề nghị đổi câu « Trời cho bệnh khỏi ấy là may » ra câu « Trời cho bệnh khỏi ấy là hay ». Khải-Định sửa xong, cụ chủ nhà gật gù khen chữ « hay » có giá trị hơn chữ « may » nhiều lắm, và đó mới đúng với tác dụng của cái chân giá trị của thuốc là ở chỗ có chữa được bệnh hết hay không.

Quả nhiên từ đó trở đi, nhà cụ ngày một khá. Việc này chả biết có phải vì chữ ấy hay chỉ là sự ngẫu nhiên thôi. Nhưng có điều, những ai biết chuyện cũng nhận Khải-Định không phải quá dốt như bấy lâu lầm tưởng.

Một giai-thoại khác kể :

Có lần tết đến, thấy thiên-hạ dán câu đối mừng xuân. Khải-Định cao hứng cũng mua giấy đỏ, tự viết đôi câu để dán ở phòng trọ :

Xuân xanh tuổi ngoài đôi chục, chơi đục trần ai, khi bài khi bạc, khi tài bàn vác, khi tổ tôm quanh, khi năm canh ngồi nhà hát, khi gác cổ ả đào, khi ghẻ tàu con đĩ xác, khi nằm rạp thuốc phiện tiêm, hoanh ra dáng rạng ra rồng, ngông ra phết, cóc biết chi tồi, miệng én đưa qua mùi gió thoảng.

Quốc gia lịch tứ thiên dư, do truyền nhân vật, như Tô như Duật, như Phật-Tử-Quân, như Trần-Quốc-Tuấn, như Phạm-Công thượng tướng quân, như Bạch-văn-phu-tử, như ngự sử Lê-Cảnh-Tuân, như công thần Nguyễn-Công-Trứ, tài chi tuấn thời chi tế, thế chi sừ, khỉ nhưng nhiên phủ, thần long đắc vũ tiện vân đằng.

國家歷四千餘猶傳人物如蘇如遹如佛子君如陳國峻如范公上將軍如白雲父子如御史黎景詢如功臣阮公著才之峻時之濟世之鋤豈仍然否神龍得雨便雲騰

Đặc biệt của đôi câu đối là vế trước thì nôm còn vế sau thì chữ, một thể ít ai làm. Xem qua, chúng ta chẳng những thấy tài văn-chương của Khải-Định, mà còn thấy ở ông ta, một cái khiếu trào lộng, mặc dù không thể chấp nhận một thái-độ tự hào với những cái ăn chơi bừa bãi, nhất là kẻ ấy lại con một gia đình bắt buộc phải có trách nhiệm nặng hơn ai hết đến sự sống còn của đất nước ở trước một giai đoạn lịch sử.

Hãy để lại chút cảm nghĩ khi đọc xong truyện để tác giả và nhóm dịch có động lực hơn bạn nhé <3