Chín

Margaret đến thăm ông lần thứ hai, lần này, không báo trước. Hôm đó là Chủ nhật, chỉ có mình ông ở nhà. Ông mời trà song bà từ chối. Bà đi quanh căn phòng, đứng lại sau ghế ông ngồi, vuốt tóc ông. Ông im lìm như một tảng đá.

- Thế là hết hở Paul? - bà hỏi.

- Hết cái gì?

- Anh thừa biết em định nói gì. Anh định chấm dứt việc sinh hoạt tình dục? Cứ nói thẳng ra đi, để em còn biết đường ăn ở sau này.

Margaret không phải người ăn nói quanh co. Ông rất thích điểm ấy của bà. Nhưng ông biết trả lời ra sao đây? Phải, tôi chấm dứt cuộc sống tình dục, từ nay trở đi hãy đối xử với tôi như một hoạn quan? Ông nói vậy sao được khi thực tế có thể không như thế? Vậy sự thực ra sao? Nhỡ con ngựa ô say đắm của ông lại khịt mũi rống lên thì sao? Thời xế chiều của đàn ông mà. Xuống đấy, nhưng cũng lên ngay đấy!

- Margaret - ông nói - hãy cho tôi thời gian.

- Thế người giúp việc ban ngày của anh thì sao? - Margaret nói, đánh trúng vào điểm yếu - Anh và cô giúp việc có ăn ý không?

- Cảm ơn em, cô giúp việc ban ngày và tôi hòa thuận. Nhưng với cô ấy, tôi chỉ là người sáng sáng không ra được khỏi giường. Với cô ấy, tôi có thể là chết trong cảnh như vẫn đọc trên báo, hàng xóm ngửi thấy mùi khó chịu và gọi điện báo cảnh sát phá cửa.

- Đừng quá thống thiết thế, Paul. Chẳng ai chết vì bị cắt cụt một chân.

- Đúng, nhưng người ta có thể chết vì dửng dưng với tương lai.

- Thì cô giúp việc của anh phải cứu đời anh chứ. Thế là hay đấy. Cô ta đáng được tặng huân chương. Cô ta đáng được tiền thưởng. Bao giờ em mới được gặp cô ta đây?

- Đừng xúc phạm thế, Margaret. Em hỏi tôi một câu hỏi, và tôi đang cố trả lời thành thật.

Nhưng Margaret không nao núng:

- Bây giờ em đi đây - bà nói - Anh không phải đứng dậy, em sẽ ra một mình. Khi nào anh lại sẵn sàng cho xã hội loài người, cứ gọi cho em nhé.

Trong các buổi vật lý trị liệu, bác sĩ báo trước với ông rằng các cơ đùi sẽ có phản ứng dữ dội, kéo vùng hông và dương vật về phía sau. Ông dựa vào cái khung, đưa bàn tay rảnh thăm dò phần dưới lưng. Liệu ông có thể cảm thấy bắt đầu nhô ra về phía sau không? Hoặc cái chi xấu xí này có trở nên xấu hơn không?

Giá như ông nhượng bộ và cho lắp chân giả, sẽ có lý do mạnh hơn để tập đoạn chân còn lại. Còn thế này, đoạn chân ấy chẳng ích lợi gì cho ông. Mọi thứ ông làm với nó là mang nó đi loanh quanh như một đứa con không mong muốn. Nó muốn co vào, phản ứng, rút lại, cũng chẳng có gì lạ.

Nhưng nếu cái thứ bằng da bằng thịt còn kháng cự, thì một cái chân đúc bằng nhựa màu hồng, đầu có khớp nối, dưới có hình giày, một công cụ buổi sáng lắp vào, buổi tối tháo ra và buông lên sàn, còn phản ứng nhiều hơn biết chừng nào! Ông nhún vai khi nghĩ đến điều đó. Ông chẳng muốn làm gì với nó nữa. Đi nạng còn hơn. Đi nạng ít ra còn có cảm giác thật.

Dù sao chăng nữa, mỗi tuần một lần ông cũng cho phép xe ô tô ghé qua đón ông đến lớp phục hồi ở phố George, Norwood do một phụ nữ tên là Madeleine Martin điều hành. Lớp có độ nửa tá người tật khác, tất cả đều ngoài sáu mươi. Ông không phải là người duy nhất không lắp chân giả, nhưng là người duy nhất từ chối.

Madeleine không thể hiểu nổi cái mà bà gọi là thái độ của ông.

- Trên phố có nhiều người ông không thể nhận ra họ đang đeo chân giả, vì họ đi đứng tự nhiên - bà nói.

- Tôi không muốn trông tự nhiên - ông nói - Tôi thích cảm thấy tự nhiên hơn.

Bà lắc đầu, mỉm cười hoài nghi:

- Đây là một chương mới trong đời ông - bà nói - Chương cũ đã khép lại rồi, ông phải nói lời từ biệt với nó và chấp nhận cái mới. Chấp nhận, đó là tất cả những gì ông cần làm. Rồi sau đó, mọi cánh cửa ông tưởng như đóng lại sẽ mở ra. Ông sẽ hiểu thôi.

Ông không đáp.

Ông có thực sự muốn cảm thấy tự nhiên không? Ông có cảm thấy tự nhiên trước khi xảy ra sự cố trên đường phố Magill không? Ông không biết. Nhưng có lẽ không biết mới là thứ cảm thấy tự nhiên. Thần Vệ Nữ Milo có cảm thấy tự nhiên không? Bất chấp không có cánh tay, vệ nữ Milo vẫn là một vẻ đẹp lý tưởng của phụ nữ. Tương truyền trước kia nàng có tay nhưng bị gãy và sự mất mát đó chỉ làm cho vẻ đẹp của nàng thêm thấm thía. Nếu như ngày mai người ta phát hiện thực ra thần Vệ nữ do một người cụt tay làm mẫu, ắt nàng sẽ bị tống xuống tầng hầm ngay lập tức. Sao vậy? Vì sao hình ảnh chắp vá của một người phụ nữ được ngưỡng mộ lại không phải là hình ảnh của một người phụ nữ rời từng đoạn, chưa nói đến việc đoạn tay cụt được khâu lại gọn gàng?

Ông sẽ phải làm nhiều thứ mới đạp xe được xuống phố Magill lần nữa, để gió táp vào mặt. Ông sẽ phải làm rất nhiều, cái chương hiện giờ đã đóng lại mới được mở ra lần nữa. Ông ước giá Wayne Blight không bao giờ ra đời. Thế là xong. Nói cho thỏa. Nhưng ông giữ mồm giữ miệng.

Các chi có ký ức của nó. Madeleine nói với cả lớp, và bà nói đúng. Lúc ông dấn một bước trên nạng, nửa người bên phải vẫn đu theo một vòng cung để cái chân cũ đu theo, đêm đêm bàn chân lạnh lẽo của ông vẫn tìm kiếm người anh em lạnh lẽo của nó.

Madeleine nói với họ rằng công việc của bà là lập lại chương trình cũ vì hiện giờ bộ nhớ lỗi thời ra lệnh cho chúng ta phải giữ thăng bằng ra sao, đi ra sao, chạy ra sao.

- Đương nhiên chúng ta muốn giữ lại bộ nhớ cũ - bà nói - Nếu không, chúng ta sẽ không phải là con người. Nhưng chúng ta không nên bám lấy chúng, khi chúng cản trở tiến trình của chúng ta. Không giữ, khi chúng chắn đường chúng ta. Các vị có đồng ý với tôi không? Chắc chắn là có rồi.

Giống hệt các nhân viên y tế ông gặp gần đây, Madeleine đối xử với những người già giao cho bà trông nom như thể họ là trẻ con - những giữ trẻ không được lanh lợi, có phần uể oải, có phần lờ đờ cần phấn chấn lên. Bản thân Madeleine chưa đến sáu mươi, có khi chưa đến năm mươi hoặc bốn mươi lăm, chắc chắn bà ta nhanh nhẹn như một con linh dương.

Madeleine dùng khiêu vũ để tái lập trình cho bộ nhớ của cơ thể. Bà cho họ xem băng video những người trượt băng trong các bộ áo bó chặt màu đỏ thắm hoặc vàng, trượt thành vòng thòng lọng, vòng tròn, đầu tiên là chân trái rồi đến chân phải theo nhạc nền của Delibes.

- Hãy nghe xe, hãy để giai điệu thấm vào các vị - Madeleine nói - để âm nhạc thấu suốt cơ thể các vị, để nó nhảy múa trong người các vị - Xung quanh ông, những người cùng lớp đã lắp chân giả cố ra sức bắt chước động tác của người trượt băng. Vì ông không thể làm thế - không thể trượt băng, không thể khiêu vũ, không thể đi lại, thậm chí không thể đứng thẳng mà không cần giúp - ông nhắm mắt lại, bám lấy chấn song và lắc lư theo nhịp nhạc. ở tận nơi nào đó, trong một thế giới tưởng tượng, ông đang nắm tay cô gái duyên dáng của ông trượt quanh sân băng. Tất cả những cái này là trò thôi miên đây! Ông thầm nghĩ. Kỳ quặc làm sao, lỗi thời làm sao!

Chương cá nhân của ông (mỗi người có một chương trình cá nhân) gồm những bài tập thăng bằng.

- Chúng ta sẽ tập thăng bằng lại - Madeleine giải thích - với cơ thể mới của chúng ta - Bà gọi như thế đấy cơ thể mới của chúng ta, chứ không phải là cơ thể cũ bị cắt xén của chúng ta.

Cũng như trong bệnh viện người ta gọi là thủy liệu pháp thì Madeleine gọi là vật liệu-nước. Trong một cái vũng hẹp trong căn phòng đằng sau, ông nắm chấn song và đi trong nước.

- Giữ chân cho thẳng - Madeleine nói - Cả hai chân. Giống như cái kéo vậy. Cắt, cắt, cắt.

Hồi xưa, ông sẽ ngờ vực những người như Madeleine Martin. Nhưng lúc này Madeleine Martin là tất cả mọi thứ để ông tin. Vì thế khi ở nhà, lúc có Marijana quan sát lúc không, ông tập hết bài tập trong chương trình cá nhân, thậm chí còn lắc lư-theo-nhạc.

- Tốt lắm, rất tốt cho ông - Marijana nói và gật đầu - ông theo nhịp điệu là tốt lắm đó - Nhưng chị chẳng buồn giấu vẻ chế nhạo của người có nghề trong giọng nói.

Tốt ư? Ông muốn nói với chị - Có thật không? Tôi không chắc là tốt cho tôi. Làm sao mà tốt được, khi tôi thấy toàn bộ việc này từ đầu chí cuối chỉ là nhục nhã? Nhưng ông không nói ra lời. Ông nén mình lại. Ông đã bước vào cái miền nhục nhã này, cái nơi là nhà mới của ông; ông sẽ không bao giờ ra khỏi; tốt hơn hết là im miệng; tốt hơn hết là chấp nhận.

Marijana thâu thập hết quần của ông và mang về nhà. Hai ngày sau chị mang lại, ống bên phải đã gập lại và khâu gọn gàng.

- Tôi không cắt đi đâu - chị nói - Nhỡ ông thay đổi ý kiến và lắp chân giả. Chúng ta xem nào.

Chân giả, chị phát âm từ này như thể nó là tiếng Đức. Thesis, antithesis, rồi prosthesis.

Vết mổ cho đến lúc này không gây rắc rối gì và ông tưởng đã lành, nay bắt đầu ngứa ngáy. Marijana rắc bột kháng sinh lên và băng lại, nhưng vẫn tiếp tục ngứa. Ban đêm mới thật khổ. Ông phải cố thức để khỏi gãi. Ông thấy vết thương như một viên đá quý lớn cháy rực trong đêm tối, vừa là lính gác lẫn tù nhân, ông buộc phải núp mình bảo vệ nó.

Cơn ngứa giảm, nhưng Marijana tiếp tục chăm sóc đặc biệt cho đoạn chân cụt, rắt thuốc bột, trông nom.

- Ông có nghĩ chân ông lại mọc ra không, ông Rayment? - một hôm chị hỏi, hoàn toàn bất ngờ.

- Không, tôi chưa bao giờ nghĩ thế.

- Có chứ, có khi thỉnh thoảng ông nghĩ như thế. Giống trẻ con ấy mà. Trẻ con tưởng cắt cụt đi, nó lại mọc. Ông hiểu ý tôi không? Nhưng ông không phải là trẻ con, ông Rayment. Vậy sao ông không muốn lắp chân giả? Hay ông bẽn lẽn như một cô gái? Có thể ông nghĩ, ông đi trên phố, ai cũng nhìn ông. Ông Rayment kìa, ông ta chỉ có một chân! Không phải thế đâu. Không đúng thế đâu. Chẳng ai nhìn ông hết. Ông lắp chân giả, chẳng ai nhìn ông. Không ai biết. Không ai để ý.

- Tôi sẽ suy nghĩ - ông nói - Còn nhiều thời gian mà. Mọi thời gian ở trên đời.

Sau sáu tuần lễ thủy liệu pháp, lắc lư và tái lập trình, ông bỏ lớp của Madeleine Martin. Ông gọi đến trường của bà sau giờ làm việc và để tin nhắn trong máy. Ông nghĩ ngay cả đến việc gọi cho bà Putts. Nhưng biết nói gì với bà Putts? Trong sáu tuần lễ, ông đã sẵn sàng tin vào Madeleine Martin và cách chữa trị bà đưa ra, chữa trị cho bộ nhớ cũ. Bây giờ ông không tin bà ta nữa. Thế thôi, chẳng có gì hơn. Nếu trong ông còn chút lòng tin, nó đã chuyển sang Marijana Jokić, chị không có trường lớp, không lời hứa hẹn, chỉ có sự chăm sóc.

Ngồi vắt vẻo lên thành giường ông, vừa ép bàn tay trái lên háng ông Marijana vừa quan sát, gật gù lúc ông uốn cong, duỗi thẳng và quay tròn khúc chân cụt. Bằng động tác ép nhè nhẹ, chị giúp ông mở rộng độ uốn. Chị xoa bóp bắp thịt nhức mỏi, chị lật ông nằm sấp và xoa bóp phần dưới lưng.

Từ sự đụng chạm với bàn tay chị, ông học được mọi thứ ông cần biết: chị không hề khó chịu với tấm thân bị hủy hoại và ngày càng nhẽo này, chị sẵn sàng nếu có thể, và nếu ông cho phép, truyền qua các đầu ngón tay một lượng dồi dào sức khỏe và sự tươi tắn cho ông.

Đấy không phải là một cách chữa trị, không làm vì tình yêu, mà chắc chỉ là thông lệ chăm sóc chính thống. Nhưng thế là đủ. Nếu có tình yêu thì chỉ về phía ông thôi.

Mười

Một buổi sáng, Marijana xuất hiện cùng một thanh niên cao ráo. Đấy là Drago, cậu thanh niên trong ảnh, không thể nhầm được.

- Con trai tôi đến xem chiếc xe đạp của ông - Marijana nói - Biết đâu nó có thể sửa được.

- Được, tất nhiên rồi (Nhưng ông tự hỏi, ông có nói gì với chị về việc ông muốn sửa cái xe đạp tan nát ấy không nhỉ?) - Chào Drago, rất vui được gặp cậu, cảm ơn cậu đã đến - Ông moi chiếc chìa khóa phòng kho ở đống chìa khóa trong ngăn kéo, đưa cho cậu ta - Cậu xem thế nào. Tôi thì thấy cái xe ấy không sửa được nữa. Khung bị cong. Cược mười ăn một rằng trục xe bị gãy. Nhưng cứ ngó xem.

- OK - cậu thanh niên nói.

- Tôi đưa nó đến nói chuyện với ông - Marijana nói khi chỉ còn lại họ - Như ông đã nói.

Như ông đã nói? Ông có thể nói gì nhỉ? Ông nên cho Drago một bài học về an toàn trên đường chăng?

Câu chuyện mà Marijana bịa ra với con trai làm ông mất cả buổi sáng hiện ra từng mẩu một: ông Rayment có một cái xe đạp muốn sửa để bán đi, nhưng ông không chỉ què mà còn vụng về nên không thể tự sửa được.

Kiểm tra xong, Drago quay lại và báo cáo. Cậu không thể nói ngay khung xe có gãy không. Cậu có nhiều bạn, trong số đó một người có xưởng sửa chữa có thể uốn lại hình dạng cũ và phun sơn. Tuy nhiên, một bánh xe mới, moayơ, đĩa và bộ phanh mới nhất định sẽ làm ông, ông Rayment, có một chiếc xe đạp tuy cũ nhưng tốt.

Đây là một lời khuyên rất biết điều. Đây là điều lẽ ra ông nên nói.

- Cảm ơn cậu đã xem hộ - ông nói - Mẹ cậu kể với tôi là cậu mê xe máy lắm.

- Vâng, bố cháu mua cho một chiếc Yamaha 250 phân khối.

- Thế thì tốt, - ông bắt gặp cái liếc nhìn của Marijana, cậu con trai ra vẻ không để ý. Chị còn muốn ông nói gì nữa đây?

- Mẹ cháu bảo ông đã bị tai nạn khá nặng - chàng trai gợi ý.

- Phải. Tôi đã phải nằm viện một thời gian.

- Chuyện xảy ra như thế nào ạ?

- Tôi bị một chiếc xe hơi húc phải khi tôi đang đi. Người lái xe nói không nhìn thấy tôi. Cậu ta nói tôi không ra hiệu xin đường. Nói cậu ta quáng mắt vì nắng.

- Thế thì tệ quá.

Một khoảng im lặng. Cậu trai đã tiếp thu bài học ông muốn cậu biết chưa? Marijana đã đạt điều chị muốn chưa? Ông ngờ là chưa. Chị muốn ông nói nhiều hơn nữa, căn dặn cậu trai đừng gây tai họa cho những người đi xe đạp, và với những người đi xe máy cùng thế, đừng mang những đau đớn của người bị thương và nỗi nhục của người què quặt về nhà. Nhưng ông có cảm giác chàng trai này thích nói ngắn gọn và không muốn nghe thuyết giáo. Thực ra, nếu Drago có thông cảm với ai trong vụ đụng xe ở đường Magill, cậu ta sẽ thông cảm với Wayne Blight là người trẻ hơn, phóng nhanh sau tay lái nhiều hơn với Paul Rayment, ông già đãng trí cưỡi xe đạp.

Marijana còn muốn ông đưa ra những thay đổi lớn lao gì nữa? chị thực lòng muốn cậu thanh niên đẹp trai, khỏe mạnh và sôi nổi này dành các buổi chiều ở nhà với sách vở trong lúc các bạn cậu vui đùa bên ngoài ư? Để chiếc Yamaha sáng choang trong ga ra rồi đi xe buýt? Drago Jokić là một cái tên trong thiên sử thi thời gian, Ballad về Drago Jokić.

Ông hắng giọng:

- Drago, mẹ cậu muốn tôi nói riêng với cậu vài lời.

Marijana rời phòng. Ông quay sang cậu trai:

- Drago, tôi chẳng là gì với cậu, chỉ là một người được mẹ cậu chăm sóc và tôi rất biết ơn. Nhưng mẹ cậu yêu cầu tôi nói chuyện với cậu và tôi đã đồng ý. Tôi muốn nói với cậu rằng nếu như tôi có thể xoay ngược đồng hồ lại trước khi xảy ra tai nạn, tôi sẽ làm ngay, hãy tin tôi đi. Cậu có thể không nghĩ thế lúc nhìn tôi nhưng tôi đã trải qua một cuộc sống sôi nổi. Bây giờ thậm chí tôi không thể đến cửa hàng… tôi phải phụ thuộc vào người khác từ các việc nhỏ nhất. Mà chuyện đó xảy ra chỉ trong tích tắc, chẳng biết từ đâu. Vậy đấy, nó cũng có thể xảy ra với cậu rất dễ dàng. Đừng mạo hiểm với cuộc đời, con trai ạ, không đáng thế đâu. Mẹ cậu muốn cậu đi xe cho cẩn thận. Mẹ cậu là người tốt, bà ấy yêu cậu. Cậu hiểu không.

Nếu ông được đề nghị đoán trước, ông sẽ nói rằng chàng trai Drago sẽ ngồi suốt lúc nghe giảng giải, mắt nhìn xuống, cắn cắn lớp da quanh móng tay mong ông già chấm dứt cho nhanh và nguyền rủa mẹ đã đưa cậu đến đây. Nhưng sự thể lại chẳng giống thế chút nào. Suốt lúc ông nói, Drago nhìn thẳng vào ông, một nụ cười yếu ớt, không thân thiện nở trên đôi môi rõ nét của cậu.

- OK - cuối cùng cậu nói - Lời nhắn đã được nhận rồi. Cháu sẽ cẩn thận - Rồi, sau một lát ngừng - Ông thích mẹ cháu phải không?

Ông gật. Ông có thể nói nữa, nhưng lúc này một cái gật là đủ.

- Mẹ cháu cũng thích ông.

Marijana cũng thích ông. Trái tim ông căng phồng lên quá cỡ.Tôi không chỉ thích mà tôi yêu cô ấy! - những lời đó suýt buột ra.

- Tôi cố giúp mẹ cậu, thế thôi - thay vào đó, ông nói - Vì thế tôi mới nói chuyện với cậu. Tôi không cho là trò chuyện có thể cứu được cậu, mà vì chuyện này - ông vỗ nhẹ vào bộ hông méo mó, đùa - có thể xảy ra, cậu không thể đoán trước, không thể ngăn lại. Nhưng nó có thể giúp mẹ cậu. Có thể giúp bà biết rằng cậu biết bà yêu cậu và muốn cậu an toàn, muốn đến mức nhờ một người lạ là tôi đây nói thêm một lời. OK?

Có những lời mà tự chúng, rồi đàng sau, bên dưới hoặc xung quanh đều có mục đích. Lúc nói, ông nhận thấy cậu trai ngắm môi ông, gạt lời lẽ sang một bên như thể chúng là những sợi tơ nhện, điều chỉnh lắng nghe. Sự tôn trọng của ông với cậu tăng rất nhanh. Chàng trai này chẳng phải tầm thường! Cậu ta ắt phải bị thánh thần ghen tị. Ballad về Drago Jokić! Mẹ cậu lo lắng cũng chẳng có gì lạ. Một cú điện thoại vào lúc sáng sớm. “Bà Jokić phải không? Bà có cậu con trai tên là Drago? Đây là bệnh viện ở Gumeracha”. Giống một cây kim hoặc một mũi kiếm đâm vào tim. Đứa con đầu của chị.

Marijana trở lại. Drago đứng lên.

- Giờ con phải đi - cậu nói - Tạm biệt mẹ - cậu cúi xuống từ tầm cao, chạm môi vào trán mẹ - Tạm biệt ông Rayment. Cháu rất tiếc vì cái xe. - rồi cậu đi.

- Nó chơi tennis rất cừ - Marijana nói - Bơi rất giỏi. Giỏi mọi thứ. Rất thông minh - chị mỉm cười mệt mỏi.

- Marijana thân mến của tôi - ông nói - khi xúc cảm tăng cao, ông tự nhủ, trong lúc xúc cảm tăng cao người ta có thể được tha thứ vì lỡ lầm trong những thuật ngữ kỳ quặc biểu thị sự thương mến - Tôi chắc cháu nó sẽ ổn thôi. Tôi tin chắc nó sẽ có cuộc sống dài lâu, hạnh phúc và trở thành một đô đốc hải quân, nếu nó muốn thế.

- Ông nghĩ thế sao? - Nụ cười không tắt trên môi chị nhưng lúc này hiển hiện một niềm vui thuần khiết bất chấp thực tế là đôi bàn tay ông vô dụng và là một người què, chị tin rằng ông có khả năng đoán trước tương lai - Thế thì hay quá.