Bảo Ngọc mơ màng, bất giác buông quyển sổ ra, theo tiên cô đi về đằng sau. Thấy cột vẽ, xà chạm, rèm châu, màn thêu hoa tiên, cỏ lạ, hoa thơm ngào ngạt, thực là cảnh tuyệt đẹp, đúng như câu:

Cửa sổ sáng lay, vàng giải đất,

Sóng quỳnh tuyết chiếu, ngọc làm nhà.

Bảo Ngọc đương mải miết xem, chợt tiên cô gọi:

- Chị em đâu, đi ra đón quý khách!

Tiếng gọi chưa dứt, đã thấy mấy cô tiên ở trong buồng, tà sen phất phới, áo lông thướt tha, tươi như hoa xuân, đẹp như trăng thu, chạy ra. Trông thấy Bảo Ngọc, các nàng tiên đều trách Cảnh ảo tiên cô:

- Chúng em không biết là “quý khách” nào, vội vàng ra đón. Chị đã bảo ngày này, giờ này sẽ có linh hồn em Giáng Châu đến ngoạn cảnh, chúng em chờ mãi, sao bây giờ lại dẫn cái của ô trọc đến đây làm bẩn cả nơi nữ nhi thanh tịnh này?

Bảo Ngọc nghe nói, giật mình, cảm thấy mình dơ bẩn đáng thẹn, muốn lùi ra. Tiên cô vội nắm lại và quay về các nàng tiên nói:

- Các em không biết đầu đuôi việc này. Nguyên hôm nay ta định đến phủ Vinh đón Giáng Châu. Khi đi qua phủ Ninh, gặp linh hồn hai ông Ninh công, Vinh công nói với ta rằng: “Nhà chúng tôi từ đầu quốc triều, đời đời công danh phú quý đã trăm năm nay. Bây giờ số vận đã thể kéo lại được nữa. Con cháu chúng tôi tuy nhiều, nhưng chẳng có đứa nào nối nghiệp. Chỉ có cháu đích tôn là Bảo Ngọc, có chút thông minh đĩnh ngộ, may ra có thể thành đạt được, nhưng vì tính nó ngang trái kỳ quặc, sợ không ai dìu dắt vào đường chính. May gặp tiên cô đến đây, xin nhờ lấy những việc tình dục thanh sắc răn bảo bệnh si ngoan của nó, họa chăng nó có thể thoát vòng mê muội, đi vào đường chính, thì rất may cho anh em chúng tôi”. Vì hai ông ký thác như thế nên ta có lòng từ bi dắt nó đến đây. Trước hết cho nó xem thật kỹ những quyển sổ ghi số mệnh chung thân của ba hạng con gái nhà nó, nhưng nó vẫn chưa tỉnh ngộ, nên ta lại dẫn đến đây để trải hết những cái ảo cảnh ăn ngon, hát hay, sắc đẹp, họa may nó có tỉnh ngộ chăng.

Nói đoạn, tiên cô dắt Bảo Ngọc vào trong nhà. Một mùi thơm mê hồn không biết là thứ gì. Bảo Ngọc không nhịn được, phải hỏi. Tiên cô cười nhạt:

- Mùi hương này dưới trần không có, anh làm sao biết được. Đây là tinh hoa của cỏ lạ mới mọc ở những nơi danh sơn thắng cảnh, lại hợp chế với dầu các cây quý gọi là “Quần hương tủy”(18).

(18). Tinh tủy của các thứ hoa thơm.

Bảo Ngọc nghe rất ham thích. Bấy giờ mọi người vào chỗ ngồi, tiểu hoàn dâng trà, Bảo Ngọc thấy hương thanh vị thơm, không phải là trà thường, liền hỏi trà gì, tiên cô nói:

- Trà này lấy ở Động Khiển Hương núi Phóng Xuân, pha bằng nước móc đọng ở trên hoa lá cõi tiên, gọi là “Thiên hồng nhất quật”(19).

(19). Một cái hang, chứa hàng nghìn màu hoa đỏ.

Nghe xong, Bảo Ngọc gật đầu khen. Nhìn vào trong buồng thì thấy đàn ngọc, đỉnh báu, tranh cổ, thơ mới, không thiếu thứ gì. Dưới cửa sổ lại có mấy bản đàn, có hộp nữ trang hoen phấn. Trên vách có treo câu đối:

Đất u vi lính tú.

Trời “vô khả nài hạ”(20).

(20). Một thành ngữ có ý nói: đành chịu với định mệnh.

Bảo Ngọc xem xong lại hỏi tên các nàng tiên, thì một là Si Mộng tiên cô, một là Chung Tình đại sĩ, một là Dẫn Sầu kim nữ, một là Độ hận bồ đề, mỗi người một đạo hiệu, không ai giống ai. Một chốc tiểu hoàn đến dọn bản đặt ghế bày tiệc. Chính là:

Chén hổ phách, cốc pha lê,

Bên này rượu ngọc, bên kia rượu quỳnh.

Bảo Ngọc thấy rượu thơm ngọt khác thường, lại hỏi. Tiên cô nói:

- Rượu này cất bằng nhụy trăm thứ hoa, nước muôn thứ cây thêm vào tủy con lân, sữa con phượng, vì thế gọi là rượu “Vạn diễm đồng bôi”(21).

(21). Muôn sắc đẹp cùng chuốc chén.

Bảo Ngọc tấm tắc khen mãi. Khi uống rượu, có mười hai vũ nữ lên hỏi diễn khúc gì. nói:

- Diễn mười hai khúc Hồng Lâu Mộng mới đặt ra.

Vũ nữ vâng lời, liền lần gầy phím đàn, nhẹ gõ dịp phách. Vừa mới hát câu “Mịt mùng khi mới mở toang”, tiên cô bảo Bảo Ngọc:

- Khúc này không phải như khúc dưới trần thường hát, phải có vai học trò, vai nữ, vai hề, vai lão, lại có chín cung giọng nam và giọng bắc. Ở đây thì hoặc đề vịnh một người, hoặc cảm hoài một việc, ngẫu nhiên thành một khúc, phổ vào âm nhạc ngay. Nếu không phải là người trong cuộc thì không hiểu được cái hay của nó. Khúc hát này chắc anh chưa hiểu rõ lắm. Nếu không xem vở trước, thì khi nghe cũng là vô vị thôi.

Nói xong, lại bảo tiểu hoàn đưa vở “Hồng lâu mộng” cho Bảo Ngọc. Bảo Ngọc cầm lấy, mắt xem vở, tai nghe hát, có những bài sau này:

Khúc một: GIÁO ĐẦU HỒNG LÂU MỘNG.

Mịt mùng khi mới mở toang,

Giống tình ai đã chịu mang vào mình.

Chỉ vì tình lại gặp tình,

Gió trăng nồng đượm không đành xa nhau.

Khi vắng vẻ, lúc buồn rầu,

Thua trời nên dãi nỗi sầu thơ ngây.

Mộng hồng lâu diễn khúc này.

Thương vàng tiếc ngọc tỏ bày nỗi riêng.

Khúc hai: CHUNG THÂN NGỘ (lỡ nhau suốt đời).

Ai rằng vàng ngọc duyên ưa,

Ta quên cây, đá, thề xưa được nào.

Trơ trơ người tuyết trên cao,

Ngoài đời, đường vắng khuây sao được nàng.

Cuộc đời ngán nỗi tang thương,

Đẹp không toàn đẹp, lời càng đúng thay.

Dù cho án đặt ngang mày,

Cuối cùng vẫn thấy lòng này băn khoăn.

Khúc ba: UỔNG NGƯNG MI (Hoài công biết nhau).

Một bên hoa nở vườn tiên,

Một bên ngọc đẹp không hoen ố mà

Bảo rằng chả có duyên đâu,

Thì sao lại được gặp nhau kiếp này?

Bảo rằng sẵn có duyên may,

Thì sao lại đổi thay lời nguyền?

Một bên ngầm ngấm than phiền,

Một bên đeo đẳng hão huyền uổng công.

Một bên trăng dọi trên sông,

Một bên hoa nở bóng *****g trong gương,

Mắt này có mấy giọt sương,

Mà dòng chảy suốt năm trường, được chăng?

Bảo Ngọc nghe xong, thấy liên miên, viển vông, chưa có gì hay, nhưng âm điệu réo rắt làm cho hồn phách say mê. Vì vậy chẳng hỏi đầu đuôi, chẳng cần lai lịch, chỉ nghe để giải buồn thôi. Lại có những khúc hát tiếp:

Khúc bốn: HẬN VÔ THƯỜNG (Bực tức cuộc thay đổi)

Đương vui chợt đã buồn ngay,

Trố nhìn mọi việc thôi rày bỏ qua.

Hồn thơm dằng dặc bay xa,

Non cao trời rộng đây là quê hương.

Tìm nơi báo mộng gia nương,

Suối vàng con đã lỡ đường thần hôn.

Mau mau lùi bước là hơn.

Khúc năm: PHÂN CỐT NHỤC (Cốt nhục phân ly)

Đường xa mưa gió một chèo,

Cửa nhà, ruột thịt thôi đều bỏ qua.

Con đành lỗi với mẹ cha,

Khóc thương chỉ thiệt thân già đấy thôi.

Cùng thông số đã định rồi,

Hợp tan âu cũng duyên trời chi đây,

Phân chia hai ngả từ nay,

Dám mong giữ được ngày ngày bình yên,

Con đi xin chớ lo phiền.

Khúc sáu: LẠC TRUNG BI (Buồn trong cảnh vui)

Mồ côi từ lúc lọt lòng,

Dù nơi khuê các, chớ hòng ai thương,

Anh hào được tính hiên ngang

Tình riêng nhi nữ chưa vương vít lòng.

Thân này trăng sáng gió trong,

Chàng tiên mong được sánh cùng lứa đôi.

Những mong trời đất lâu dài.

Bõ khi trẻ dại gặp thời gian nan.

Ngờ đâu nước cạn mây tan,

Tương giang(22) lạnh ngắt, Cao đường vắng tanh.

(22). Tên một con sông ở Hồ Nam, chỗ Nga Hoàng và Nữ Anh ngồi khóc vua Thuấn. Về sau dùng điều này tả nỗi trai gái tương tư.

Trần hoàn may rủi đã đành,

Việc gì khóc quẩn lo quanh bận lòng.

Khúc bảy: THẾ NAN DUNG (Đời không ưa)

Lan ví chất, tiên ví tài,

Chỉ hiềm cô tịch, tình trời bẩm sinh.

Cho là ăn thịt(23) hôi tanh,

(23). Chỉ những người làm quan ăn lương.

Lụa the, là lượt, coi khinh không thèm.

Biết đâu cao quá. đời ghen,

Biết đâu sạch quá, đời khen da mà.

Đàn xanh, đền cổ, nguờí già,

Uổng công trang điểm, xuân đà kém xuân.

Ngán cho cái kiếp phong trần,

Sau này cũng lại xấu dần mãi đi.

Ngọc kia bùn trát đen sì,

Vương tôn công tử còn gì là duyên.

Khúc tám: HỈ OAN GIA (Gặp oan gia không đáng mừng lại mừng)

Người đâu hung ác lạ lùng,

Khác nào giống sói ở vùng Trung San.

Bấy lâu tình ái quên tràn,

Kiêu dâm chỉ việc mê man tháng ngày,

Cửa hầu bồ liễu thơ ngây,

Thân ngàn vàng nỡ đọa đày cho đang,

Một năm duyên đã bẽ bàng,

Hồn thơm phách đẹp, suối vàng xa chơi.

Khúc chín: HƯ HOA NGỘ (Biết tuổi hoa là không thật)

Cảnh xuân nhìn đã rõ rồi,

Liễu xanh, đào thắm hãy ngồi xem sao.

Thiều hoa đuổi sạch đi nào,

Tìm nơi nhã đạm thanh cao khác đời.

Kể chi đào nở trên trời,

Kể chi nhị hạnh lựng mùi trong mây.

Rốt cùng nào có ai hay,

Tiết thu đâu đã kéo ngay đến rồi.

Xóm Dương than khóc tiếng người,

Rừng phong văng tiếng ma ngồi ngâm nga.

Lại còn cảnh khác bày ra,

Ngút trời cỏ héo che qua nấm mồ.

Đó là biến đổi lắm trò,

Trước nghèo, sau có, chăm lo suốt đời.

Dày vò hoa cũng thế thôi,

Xuân mời hoa đến, thu mời hoa đi.

Tử sinh lẽ ấy đem suy,

Dù ai muốn trốn, trốn chi được mà.

Phương tây có cõi Bà Sa,

Nghe đồn có quả tên là Trường sinh.

Khúc mười: THÔNG MINH LỤY (Mắc lụy thông minh)

Việc đời tính rất thông minh,

Còn mình, mình tính phận mình vẫn sai,

Sống lần ruột đã nát rồi,

Chết mang tiếng hão là người tinh ranh,

Trước kia giàu có khang ninh,

Đến sau cơ nghiệp tan tành khắp nơi.

Uổng công áy náy nửa đời,

Khác gì một giấc mộng dài thâu canh.

Ầm ầm như sắp đổ đình,

Chập chờn như ngọn đèn xanh cạn dầu,

Vừa vui vẻ đã âu sầu,

Đời người biến đổi biết đâu mà lường.

Khúc mười một: LƯU DƯ KHÁNH (Phúc thừa sót lại)

May sao gặp được ân nhân,

Là nhờ dư phúc nương thân đó mà.

Âm công vun lấy phúc nhà.

Hết lòng cứu giúp người ta khi nghèo.

Anh gian, cậu ác chớ theo,

Nhãng tình máu mủ, chỉ yêu bạc tiền.

Có trời báo ứng ở trên.

Khúc mười hai: VÃN THIỀU HOA (Cảnh xuân về cuối)

Còn gì ân ái trong gương,

Còn gì giấc mộng trên đường công danh.

Cảnh thiều hoa đi sao nhanh,

Chăn uyên màn gấm thôi đành bỏ qua.

Mũ châu, áo phượng thướt tha,

Chống làm sao nổi vận nhà bấp bênh.

Già, nghèo khó chịu đã đành,

Cũng nên tích đức để dành về sau.

Ngông nghênh trâm ngọc trên đầu,

Ấn vàng trước ngực muôn màu sáng trưng.

Uy quyền lộc vị lẫy lừng,

Suối vàng buồn thảm đường chừng gần thôi.

Xưa nay khanh tướng còn ai,

Họa còn tiếng hão cho đời ngợi khen.

Khúc mười ba: HẢO SỰ CHUNG (Việc hay đến lúc hết

Xuân đi hương vẫn còn rơi,

Nguyệt hoa gây vạ suy đồi vì ai?

Nhà suy bởi tại Kính rồi,

Nhà tan trước hết tội thời tại Ninh.

Gây nên oan trái vì tình.

Khúc mười bốn: PHI ĐIỂU CÁC ĐẦU LÂM (Chim bay về rừng)

Quan thì cơ nghiệp suy tàn,

Giàu thì vàng bạc cũng tan hết rồi.

Có ơn chết để trốn đời,

Rành rành báo ứng những ai phụ lòng.

Mạng đền mạng, đã trả xong,

Lệ đền lệ, đã ròng rong tuôn rơi.

Oan oan đừng lấy làm chơi.

Hợp tan đã trốn được trời hay chưa?

Gian nan là bởi kiếp xưa,

Giá mà phú quý là nhờ vận may,

Khôn thì vào cửa “Không” này,

Dại thì tính mệnh có ngày mất toi.

Như chim khi đã hết mồi,

Bay về rừng, thẳm đậu nơi yên lành.

Hát xong, tiên nữ lại hát những bài phụ, Thấy Bảo Ngọc không lấy làm thích lắm, tiên cô thở dài:

- Anh ngốc này vẫn chưa tỉnh ngộ.

Bảo Ngọc thấy mình bàng hoàng hoảng hốt, vội bảo ca nữ đừng hát nữa, và kêu say, xin đi nằm. Tiên cô truyền bảo dọn bàn tiệc đi, đưa Bảo Ngọc vào một buồng thêu thơm tho. Trong đó trang hoàng nhiều đồ xưa nay chưa từng thấy. Đáng sợ nhất là có một nàng tiên ngồi đấy, tươi đẹp nhu mì, giống hệt Bảo Thoa, dịu dàng phong lưu lại như Đại Ngọc. Bảo Ngọc chưa biết thế nào, chợt nghe tiên cô nói:

- Dưới trần bao nhiêu nhà phú quý, những nơi gió trăng trước cửa sổ, khói mây trong buồng thêu, đều bị bọn trai hư gái hỏng làm nhơ bẩn. Đáng giận hơn nữa là xưa nay những bọn con nhà khinh bạc hay biện bạch rằng “hiếu sắc mà không dâm” lại bảo “tình mà không dâm”, đó chỉ là để che lấp thói xấu mà thôi. Biết đâu “hiếu sắc tức là dâm”. “Biết tình lại càng dâm”. Vì thế, cuộc gặp gỡ ở Vu Sơn, chuyện vui thú về mây mưa, đều do chuộng sắc ham tình mà gây nên. Ta ưa anh, vì anh là một người dâm nhất thiên hạ xưa nay.

Bảo Ngọc nghe xong, sợ hãi, vội vàng nói:

- Tiên cô lầm rồi. Tôi vì lười học, cha mẹ thường mắng luôn, đâu còn dám phạm đến chữ “dâm”. Vả tôi còn bé, chẳng biết “dâm” là thế nào?

Tiên cô nói:

- Không phải thế đâu. Dâm dù một lẽ, nhưng ý thì khác nhau. Những kẻ hiếu dâm trên đời chẳng qua là ưa sắc đẹp, thích múa hát, đùa bỡn không chán, “mây mưa” bừa bãi không chừng, chỉ sợ thiên hạ không đủ mỹ nữ để cung thú vui chốc lát cho mình, đó là những hạng ngu xuẩn, chỉ biết thú vui bề ngoài thôi. Như anh, khi mới sinh ra đã mang một mối si tình, chúng ta gọi thế là “ý dâm”. Hai chữ “ý dâm” chỉ có thể hiểu ngầm trong lòng, chứ không thể nói ra miệng được. Riêng anh thì xứng với hai chữ này. Ở trong khuê các, anh có thể là bạn tốt đấy, nhưng khi ra đời thì vẫn mang tiếng là người vớ vẩn, quái gở sẽ bị trăm miệng cười giễu, muôn mắt lườm nguýt. Nay ta đã gặp hai cụ Vinh công, Ninh công nhà anh tha thiết ký thác, ta không nỡ để cho anh là người làm vẻ vang cho bọn khuê các mà lại bị đời ruồng bỏ. Vì thế, ta dắt anh đến đây, cho uống rượu ngon, thưởng trà tiên, nghe hát hay, lại gả cho anh một cô gái tên là Kiêm Mỹ, tên chữ là Khả Khanh. Đêm nay được giờ tốt, nên thành thân ngay. Chẳng qua để cho anh nhận biết ảo cảnh cõi tiên còn thế, huống chi là dưới trần. Từ giờ trở đi, chú ý vào đạo Khổng, Mạnh, dấn mình vào con đường giúp đời, giúp nước mới được.

Nói xong tiên cô tham dạy cách “mây mưa”, rồi đẩy Bảo Ngọc vào buồng, khép cửa lại.

Bảo Ngọc mơ mơ màng màng, theo lời tiên cô dạy, làm những việc như vợ chồng ân ái với nhau. Đến hôm sau thì ân tình đằm thắm, trò chuyện nỉ non, cùng Khả Khanh bịn rịn không rời nhau một bước. Nhân lúc hai người dắt tay đi chơi, đến một chỗ gai góc đầy đường, hùm sói hàng đản, trước mặt lại có một cái suối nước đen, không có cầu sang. Đương lúc dùng dằng, chợt thấy Cảnh ảo tiên cô từ phía sau gọi:

- Đừng đi nữa, quay về ngay.

Bảo Ngọc vội đứng dừng lại hỏi:

- Đây là chỗ nào?.

Tiên cô nói:

- Đây là bến mê, sâu hàng vạn trượng, rộng hàng muôn dặm, không có, chỉ có một cái mảng gỗ, Mộc Cư Sĩ bẻ lái, Hôi Thị Giả đẩy sào, chở không lấy tiền, ai có đạo duyên mới sang được. Nay anh ngẫu nhiên đến đây, nếu không may ngã xuống đó thì thực phụ những lời dặn bảo ân cần của ta!

Nói chưa dứt lời thì nghe thấy ở trong bến Mê có tiếng ầm ầm như sấm, có nhiều quỷ dạ xoa dưới bể nhô lên định lôi Bảo Ngọc, làm Bảo Ngọc sợ hãi, mồ hôi toát ra như mưa, kêu thất thanh: “Khả Khanh, cứu tôi với!” Bọn Tập Nhân và a hoàn vội vàng chạy đến ôm Bảo Ngọc và nói:

- Cậu Bảo đừng sợ, chúng tôi ở đây cả.

Tần thị đương ở ngoài buồng dặn dò đám a hoàn nhỏ coi giữ đừng cho mèo chó cắn nhau; chợt nghe Bảo Ngọc nằm mê gọi tên tục mình, trong bụng đâm buồn bực: “Ở đây chẳng ai biết tên mình cả, sao trong chiêm bao, Bảo Ngọc lại biết mà gọi ra. Thực là:

Một hồi mộng kín chờ ai đấy?

Nghìn thuở tình ngây một tớ thôi.

 (1). Hồi này có hai điểm nên chú ý.

a) Tổng quát tất cả những nhân vật và những sự việc quan hệ mật thiết tới Bảo Ngọc và gia đình họ Giả. Kim lăng thập nhị thoa chính sách phó sách, hựu phó sách và mười hai bài ca Hồng lâu mộng, có thể gọi là những câu sấm, hoặc là lá số tiền định. Theo những việc ở các hồi sau chúng ta có thể đoán: thí dụ bài một: Tinh Văn bị đuổi về nhà rồi chết, bài hai: Tập Nhân về sau lấy Tưởng Ngọc Hàm là một chàng hát tuồng bài ba, Hương Lăng tức Anh Liên con Chân Sĩ ẩn lấy Tiết Bàn đẻ con rồi chết, bài tư: Bảo Ngọc yêu Đại Ngọc. Bảo Thoa lại lay Bảo Ngọc, rồi Bảo Ngọc bỏ Bảo Thoa đi tu. Bài năm: Nguyên Xuân lấy vua, không được lâu rồi chết. Còn những bài khác hoặc nói về Đại Ngọc chết non hoặc nói về Diệu Ngọc bị kẻ cướp bắt đi, hoặc nói về Nghênh Xuân lấy phải chồng bất lương, hoặc nói về Tích Xuân chán đời đi tu… Đọc các hồi sau sẽ đoán ra được, kể ra cũng hoang đường thật. Tác giả cố ý bài trí dàn ra một cảnh mộng để xây dựng nội dung cuốn truyện đó mà thôi.

b) Nói nhiều về tinh như Triệu đề, Mộ khốc, Xuân cảm, Thu bi...Lại nói đến cả chữ “dâm” có thể ngờ là “dâm thư”, nhưng suy nghĩ hai chữ “cảnh ảo”. (cảnh là cảnh tỉnh, ảo là mộng ảo) tác giả có ngụ ý khuyên răn, không nên lấy từ hại ý mà chê là tục.