PHẦN 1

ĐƯỜNG RA TRẬN

Chương 1 Nhập ngũ

* * *

Ngày đó 30.4 và 1.5 năm 1978 khi cả nước vui mừng kỷ niệm 3 năm hoàn toàn thống nhất trên dải đất VIỆT NAM hình chữ S này, đường phố Hà nội rợp cờ hoa của lễ hội, những điểm vui chơi ca hát tràn ngập trên đường phố, một nền hòa bình, điều mà nhân dân Việt Nam chúng ta luôn khát vọng từ nhiều thế kỷ qua đã chính thức có được 3 năm. Còn gì sung sướng hơn khi chúng ta là công dân được sống trong nền hòa bình, độc lập của dân tộc. Tôi lớn lên và bước vào đời trong cái không khí đó của cả nước, 18 tuổi xuân với bao khát vọng và những điều tốt đẹp hứa hẹn ở phía trước.

Ngày 2.5.1978 lệnh đổi tiền thống nhất trên toàn quốc, một nước độc lập cũng cần có sự thay đổi của ngành tài chính, thống nhất trên toàn quốc một loại tiền, ngày đó cũng như một ngày hội của cả nước, đó cũng là niềm vui, hạnh phúc của chúng ta sau nhiều năm chiến tranh, đánh dấu một giai đoạn,thời kỳ của Đất nước đã thật sự liền một giải với sự thống nhất về tiền tệ.

Ngày 8.5.1978 chúng tôi nhập ngũ trong cái không khí hòa bình đó của cả nước, những chàng trai trẻ của Thủ đô Hà Nội vui vẻ tòng quân với nhiều khu (quận) cùng nhiều ngày khác nhau của những ngày giữa tháng 5 đó. Tôi thuộc khu Hoàn kiếm nên đi vào những ngày đầu tiên, điểm nhận quân là xã Lĩnh Nam Thanh trì Hà Nội, cùng phố với tôi đợt đó có 5 anh em cùng đi, điều làm tôi vui nhất yên tâm nhất là cùng số nhà với tôi có Vinh lùn cùng đi đợt đó. Vinh hơn tôi 2 tuổi nhưng từ nhỏ quen gọi tên xưng tôi khi chơi cùng nhau nên lâu nay quen rồi, Vinh hiền lành ít nói chịu nhịn không tranh chấp với ai cái gì bao giờ, nhưng cũng chớ ai dại mà giây vào Vinh, một con người có nhiều tiềm ẩn bên trong mà không thể ngờ hết, không gì thể hiện ra bên ngoài nên không ai biết nhưng tôi thì biết, thậm chí biết rất rõ hơn mọi người.

Tác giả trước khi nhập ngũ

Ngày đó tại sao tôi phải đi nghĩa vụ quân sự trong khi tôi cũng không cần phải đi nếu muốn ở nhà?

Đơn giản thôi, mải chơi không chịu đi học, đua chơi cùng chúng bạn nên có giấy gọi đi nghĩa vụ quân sự của địa phương, tôi cũng muốn đi đâu đó để khẳng định mình, để làm cái gì đó, để chứng minh bản thân mình trước xã hội. Đi thôi sợ gì nghĩa vụ quân sự thời hòa bình, khi xưa chiến tranh còn chẳng sợ, nay thời bình rồi sợ cái gì?

Trước ngày tôi đi, gia đình họp lại bố nói :

- Có 2 con đường cho con lựa chọn trước cuộc sống trước mắt :

1- Đi công an, sẽ luôn được ở gần nhà chẳng đi đâu xa khỏi Hà Nội, chuyện trong tầm tay bố nói một tiếng là xong ngay. Tôi biết điều đó bố tôi làm được, cũng chẳng khó khăn gì với ông cả.

2- Đi bộ đội, sẽ xa nhà, sẽ nhiều khó khăn vất vả, khi đơn vị chuyển đi đâu bố không biết, không quen ai mà nhờ vả gửi gắm, con tự đi tự phấn đấu rồi tự về.

Tôi chọn phương án thứ 2, không suy nghĩ và cũng chẳng cần cân nhắc đắn đo.

Tôi yêu màu xanh áo lính, tôi tự hào về bộ quân phục, quân hàm đỏ trên ve áo, tôi ngưỡng mộ sự giản dị của người lính, trong mắt tôi khi đó những người lính là thần tượng là điều mà tôi muốn mình hướng tới, chẳng phải để mong rằng mình được là ông này ông kia mà chỉ bởi muốn thử thách chính mình trước sóng gió ( thời hòa bình thì lấy đâu ra sóng gió). Tôi đã nghĩ như vậy đơn giản thế thôi và tôi đã đi.

Chia tay tôi cũng chẳng có gì, vài đứa bạn thân, dăm ba gói bánh kẹo, bà con ruột thịt, hàng xóm tiễn đưa, 2 thằng cùng xóm lên đường 1 ngày cùng ăn cùng ở cùng tất cả mọi thứ của những ngày vất vả trên thao trường. Mẹ cho tôi mang đi ngày đó đâu 100 đồng tiền mới đổi, cô dì chú bác cho thêm ít nữa, cũng đến 50 đồng nữa, 150 đồng ngày đó cũng là tài sản lớn của nhiều gia đình, quá ổn đối với thằng lính mới nhập ngũ như tôi, lòng phơi phới niềm vui tôi lên đường nhập ngũ.

Thật chẳng giống ai điểm nhận quân lại là cái bãi đất rộng mấp mô ngay đầu dốc Lĩnh nam vế tay phải ngoài đê sông Hồng, sau này ngồi nghỉ mọi người nhìn kỹ lô đất đó, nó là bãi tha ma với cỏ mọc sâm sấp. Điểm nhận quân trên bãi tha ma, nếu duy tâm thì đó là điều nên tránh, hãy để những người đã mất được nằm yên và những người sẽ đi lòng không một gợn nghĩ chứ ai lại nhận quân đi bộ đội trên bãi tha ma của xã Lĩnh lam bao giờ. Khoảng 5- 600 người lính mới hôm nay được nhận tại đây trong khoảng thời gian ngắn 5, 6, 7 tháng hay 1 năm cũng đã dần dần nằm xuống giống như những người đang nằm dưới đất đây trên cả 2 chiến trường biên giới tây nam và biên giới phía bắc. Đó là điều hết sức bất ngờ tất cả mọi người có mặt tại đó hôm đó không ai tưởng tượng ta nổi.

Ở điểm nhận quân tôi gặp rất nhiều bạn bè xưa học cùng lớp, cùng trường, nhà gần nhau đông lắm, nhìn tới nhìn lui toàn bạn bè cả, chơi với nhau từ nhỏ giờ đi bộ đội cùng nhau sẽ vui hơn có chuyện để tâm sự. Một số thằng có bạn gái tiễn đưa, cũng sụt sùi trong nước mắt, họ đứng khuất đâu đó với những lời hứa hẹn vội vàng lưu luyến, chẳng ai để ý làm gì, hãy cho họ những phút giây riêng tư bên nhau vì những ngày mai đây dù muốn cũng không có cơ hội nữa. Tôi lạc lõng trong khung cảnh đó vì khi đó tôi đâu có người yêu, chỉ có bạn và chỉ là bạn thôi, tôi không muốn lúc ra đi phải nặng lòng chuyện yêu đương hơn nữa tôi khi đó cũng chỉ 17,5 tuổi biết gì đâu mà yêu với chẳng đương. Ngày còn ở nhà chơi chung với nhau, hàng ngày phóng xe tít trên đường phố, đèo bạn gái sau xe máy hết sức vô tư biết gì, nghĩ gì đâu. Giờ đây mới thấy mình thiệt thòi biết vậy yêu bừa một em cho em ngóng chờ dài cổ cho biết mặt.

Đêm đó chúng tôi xuất phát từ Lĩnh nam đi về ga Thường tín, trời mưa to theo dọc đê sông Hồng mà đi rồi rẽ về hướng ga Văn điển lên đường QL1, lội bùn dưới ruộng đi vào cả những làng bên đường, chó sủa râm ran. Đồ đạc cũng không có gì, bộ quần áo thay, trong túi vài thứ lặt vặt, 2 cái bánh mỳ thịt cho bữa sáng trưa mai vậy mà thấy nặng, đúng là toàn loại công tử con thành phố chẳng biết vất vả là gì. Ra tới Văn điển thì vẫn thấy bảo đi nữa, ừ thì đi, bộ đội thì chỉ có đi chứ ai cho ở một chỗ mà ngại đi. Khoảng 11h đêm đi trên đường nhựa chân tôi đá phải cái gì mềm mềm, nhặt thử xem, ơ cái bánh mỳ, thằng nào làm rơi thế nhỉ? Đi thêm đoạn nữa lại đá phải cái nữa, cứ thế liên tiếp đá phải bánh mỳ, cái bánh mỳ ngày xưa nó to chứ không nhỏ như bây giờ, sao thế nhỉ? Hóa ra nặng chúng nó vứt đi, đồ ăn cũng vứt. Bố khỉ, có vậy mà đã vứt cả rồi, mới gần 10km đi bộ trên đường nhựa mà cứ như vượt Trường sơn không bằng.Toàn một lũ ăn hại cả.

Thế rồi chúng tôi cũng lê lết bò được cái thân ra tới ga Thường tín, thôi thì cứ gọi là loạn, tùy nghi di tản, thằng nào chui được vào đâu tìm được chỗ nghỉ ngả được cái lưng thì tự ý mà nằm, tôi cùng Vinh kiếm ngay được 2 cái lan can xây của bưu điện Thường tín nằm, vừa đẹp với vóc dáng nhỏ bé của chúng tôi, thỉnh thoảng những giọt mưa bay bay rơi trên mặt, kệ lính thì một chút phong sương có đáng gì, tập làm quen đi nay mai còn có bão tố đang chờ ấy chứ. Đang mơ màng thì một thằng ở đâu đến giọng rất hách dịch :

- Dậy đi chỗ khác nằm, chỗ đó của tao.

- Đây là nhà của mày à? Tôi hỏi lại

Nó túm tôi lôi dậy, lúc đó tôi mới để ý vài thằng chúng nó đứng quanh, chúng nó thèm cái chỗ nằm của chúng tôi quá nhưng là đứa đến sau nên cậy đông người hơn vào bắt nạt 2 thằng tôi kiếm chỗ ngủ. Tôi là thằng không bao giờ mang vô lý đến cho ai nhưng cũng không thể chấp nhận kẻ khác mang vô lý đến cho mình, xưa nay vẫn vậy.

Bốp, bốp, tôi đánh ngay 2 quả đấm vào mặt nó không thương tiếc, bản lĩnh chiến đấu tay không tôi có dư hơn nữa bên tôi lại có Vinh lùn sợ gì mấy thằng chúng nó, thấy vậy Vinh chồm lên lao ra, 2 thằng tôi đánh dạt mấy thằng chúng nó, lúc này mới có thời gian và ánh sáng mờ mờ nhìn mặt nhau, thì ra mấy thằng bên phố hàng Buồm, chúng nó cũng nhận ra mấy thằng chúng tôi, biết gặp phải quân mặt rắn rồi nên chúng lảng và nhận bạn bè anh em. Từ đó cho mãi đến về sau mỗi lần gặp chúng tôi chúng đều tỏ thái độ nể, anh hùng hào kiệt đôi khi nể nhau chút máu chút bản lĩnh với nhau vậy thôi, biết nhau rồi cũng tránh va chạm.

Sáng hôm sau khoảng 8h tàu từ Hà Nội chạy vào ga Thường tín, chúng tôi lên tàu, trời đã sáng rõ bây giờ mới có thời gian nhìn mặt nhau, bây giờ mới biết chắc thằng nào đi bộ đội cùng với mình, hôm trước đông người lộm nhộm quá ai mà biết cho hết. Thôi thì đủ hết, lớp chúng tôi của khu Hoàn kiếm, bạn học ngày cấp 1 đến cấp 3 đủ cả, quanh phố nhà tôi hết, biết nhau cả, thằng nào chưa biết sẽ phải biết, nhiều thằng tranh thủ tới làm quen chúng nó cũng như chúng tôi thôi, chắc có nghe chuyện đêm qua nên muốn gây cảm tình mà nhờ vả sau này, tránh bị bắt nạt cũng nên. 2 thằng tôi đâm ra oai giữa cái đám cùng khu phố đấy.

Tàu đến ga Ghềnh thì có lệnh xuống tàu, đi bộ về đơn vị, đường đi về hướng thị trấn Nho quan, lại lôi thôi lếch thếch đi giữa đồi núi Ninh bình ( lúc này gọi là tình Hà nam ninh rồi ). Các đơn vị doanh trại bộ đội liền nhau, chắc cũng sắp đến rồi, khu này toàn bộ đội cả nhưng càng đi càng mất hút, mấy ông nhận quân cũng chẳng thấy đâu nữa hóa ra vớ được cái xe các ông ấy nhảy tót lên với lời dặn đi về bến xe Nho quan nhé. Như rắn mất đầu, quá đem con bỏ chợ, biết sau này khổ thế thì khi đó nhảy tót lên xe về lại nhà cho xong, ai hỏi bảo lạc đơn vị đi lại đợt sau ( nói vui thế thôi không dám như vậy ). Cũng may vẫy được cái xe của bộ đội cho đi nhờ về đến Nho quan nếu không có lẽ chúng tôi phải đi cả đêm mất, chân cẳng phồng rộp hết lên rồi, khoảng 8h tối về đến bến xe, lại cảnh không có chỗ nằm trong cái nhà chờ xe ô tô khách đó, chen lấn xô đẩy mấy bà buôn chuyến nằm nhà chờ xe kêu oai oái. Thằng Phú lỏi cùng phố kiếm cho tôi một chỗ nằm kha khá, mồm nó to và cứ quang quác :

- Lui ra cho thằng H và thằng Vinh lùn nằm chúng mày.

Không thằng nào cãi hay hỏi lại cứ thế nằm xích lại với nhau hơn cho 2 thằng tôi cùng nằm chung, chúng tôi trở thành anh Hai lúc nào không biết, ra đời có chút bản lĩnh vẫn hơn kẻ nể người kiêng ăn trên ngồi chốc thiên hạ, cũng hay. Nửa đêm đói quá hỏi nhau còn gì ăn được không? Thế là chúng nó mang bánh quy bánh xốp ra mời, có thằng còn có cả nước nữa, chúng nó có kinh nghiệm đi xa nhà có khác chuẩn bị kỹ thế.

Sáng hôm sau chúng tôi lên đường tiếp, mấy ông nhận quân từ những doanh trại quanh đó ra tìm quân, các ông có bạn đóng quân gần đó nên ghé vào ngủ nhờ mặc xác mấy thằng lính cầu bơ cầu bất này ngoài bến xe. Chỉ với câu ngắn gọn về bến xe Yên thủy nhé thế là đi, bao nhiêu km? không ai biết, cứ đi thôi bao giờ tới nơi sẽ biết. Cũng đến 30km nữa, giữa rừng cây mua cây sim và núi đá, chim sáo từng đàn bay trên vách đá, ruộng ngô bạt ngàn cảnh đẹp nên thơ. Khoảng 3h chiều cũng về được đến bến xe Yên thủy thuộc tình Hà Sơn Bình, ở đây toàn nhà sàn và dân tộc Mường, vậy là chúng tôi đi xiên qua nhiều tỉnh rồi, sao đường đi vòng vèo thế nhỉ?

Một anh bộ đội đứng ngay cái ngã 3 đó chỉ đường đi tiếp, trời ơi đi thế này bao giờ đến nơi? Chân không còn bước nổi nữa, bao nhiêu hy vọng được ngủ một giấc sau nhiều km đi bộ mà giờ đi nữa, cũng may 4-5 km thì về đến doanh trại của đơn vị nhận quân.

Tới đây chúng tôi chính thức là người của D1, E584 đơn vị huấn luyện tân binh trực thuộc Quân khu3 ( Khi đó ta chưa thành lập Quân khu thủ đô như bây giờ ), chúng tôi được chia về ở nhờ trên nhà sàn của dân, mọi người thật tốt khi tiếp đón chúng tôi. Không còn thiết tha gì nữa, bụng đói người mệt mỏi tôi làm một giấc không còn biết trời đất ra sao nữa cho tới tận sáng hôm sau, anh em khác cũng vậy.

Một chặng đường dài quá vất vả với những thằng công tử chúng tôi.

Sáng hôm sau chúng tôi dậy muộn, chẳng ai thiết gì ăn sáng của đơn vị, cán bộ cũng biết chúng tôi mới đi chặng đường dài thiết gì cơm sáng của lính nên cũng mặc kệ, khoảng 9h sáng mấy thằng tôi rủ nhau đi ăn phở, sẵn tiền trong túi đang dủng dỉnh đây.Ra đến ngoài đường nhìn trước ngó sau bốn bề đều rừng và núi, những nhà sàn của người dân tộc Mường khuất sâu trong, nương sắn ruộng ngô bạt ngàn tầm mắt vậy thì lấy đâu ra quán bán phở cho mấy thằng tôi ăn. Sao lúc này thấy nhớ bát phở của Hà Nội đến thế, mùi thơm ngào ngạt khói bốc nghi ngút, nước dùng ngọt lịm với hành thơm ớt cay cay một chút, bảo đảm nếu có khi đó tôi sẽ ăn 2 bát liền, thèm lắm. Mới xa Hà Nội có 2 ngày mà thấy như đã là rất lâu, biết vậy trước lúc đi bộ đội tôi ăn thoải mái phở cho lúc này khỏi thèm.

Trưa hôm đó một kỷ niệm suốt đời không bao giờ quên đối với những thằng lính mới nhập ngũ như tôi. Bữa cơm đầu tiên của lính, chúng ta có thể quên hàng trăm hàng ngàn bữa cơm với cao lương mỹ vị nhưng bữa cơm này đã là người lính thì không thể quên được, chúng tôi xếp hàng từ nhà ở tạm nhờ của dân đi về nhà ăn của C, cái sân phẳng sạch sẽ có cái cột cờ.Đứng xếp hàng dưới sân đó, nhìn vào trong nhà ăn mâm bát đã đầy đủ, từng chậu cơm màu vàng trước mặt những thằng lính bụng đang đói meo, thằng nào cũng thắc mắc, nhà ăn cho ăn gì mà vàng thế nhỉ? cũng lạ xưa nay có thấy cơm màu vàng như thế bao giờ đâu? Một thằng tuyên bố xanh dờn đầy hiểu biết :

- Cơm nấu trộn với bột trứng của bộ đội. Thằng khác cãi

- Của đâu ra mà lắm thế, lính mà đòi ăn cơm trộn với lòng đỏ trứng.

- Mày biết gì, bộ đội có tiêu chuẩn bột trứng rất nhiều nấu trộn với cơm ăn rất ngon. Bữa cơm đầu tiên đơn vị muốn gây ấn tượng cho lính nên đã làm như vậy.

Nó khẳng định đầy hiểu biết đế thêm câu: chú tao bảo thế, vậy là chắc ăn rồi nhà nó có người truyền đạt lại kinh nghiệm của lính thì cãi làm sao được với hiểu biết của nó, chúng tôi đều công nhận như vậy.

Sau một loạt màn giới thiệu chào hỏi của mấy anh cán bộ đơn vị huấn luyện rồi đến tiết mục ăn cơm trưa, cho ăn thôi chúng tôi cũng đói bụng lắm rồi, phải tâm lý với chúng tôi một tý chứ bụng đói làm sao nghe được, hiểu được cái gì, ăn thôi. Vậy là từng nhóm vào nhà ăn ăn cơm, theo hàng theo lối trật tự và dưới sự giám sát của các anh cán bộ, bộ đội đúng là rách việc đến ăn mà cũng nghiêm nghỉ có người kiểm tra giám sát nhìn ngó cứ như sợ chúng tôi ăn tranh hết cơm của nhau không bằng ấy.

Lúc này chúng tôi mới té ngửa ra, trời ơi cơm độn ngô, cơm nấu độn với ngô xay nên nhìn cơm nó màu vàng, lấy đâu ra cơm trộn lòng đỏ trứng cho những thằng lính như chúng tôi. Thôi thì cơm bộ đội cơm tập thể có sao ăn vậy đòi hỏi làm sao được, ai cũng vậy thôi, ai bảo lâu nay chúng tôi sống sung sướng trong vòng tay cha mẹ quen rồi nên giờ đây cơm độn ngô đã là cả một vấn đề. Cố lắm mỗi thằng cũng chỉ nuốt nổi một bát cơm còn lại bỏ đấy, mấy anh cán bộ nhìn chúng tôi cười khẩy như muốn nói rồi chúng mày cũng phải ăn thôi, xem nhịn và chê cơm đơn vị được mấy bữa.

Sáng hôm sau chúng tôi tập trung trên sân đại đội, một cái bàn giữa sân ngay bên cột cờ, thế rồi một ông bê cái cặp ra ngồi với một ông nữa ngồi bên, sổ sách lôi ra đọc tên từng thằng lên nhận tiền phụ cấp tháng đầu tiên. Ơ hay nhỉ mới vào bộ đội có 3 ngày đã được nhận tiền rồi, giá như ngày nào cũng được gọi lên nhận tiền thế này thì tốt, tôi xin dành cả kiếp này và nhiều kiếp sau nữa của cuộc đời mà đi bộ đội.

Nhận giấy 5 đồng mới tinh màu xanh, tôi ngắm nhìn nó mãi, nó là đồng tiền đầu tiên quân đội đã chi cho tôi để dùng vào những chi tiêu lặt vặt của cá nhân mình trong một tháng, không gọi là lương mà gọi là phụ cấp, chỉ có lính nghĩa vụ hay hạ sỹ quan mới gọi là phụ cấp, còn sĩ quan thì mới gọi là lương vì lương thì chỉ dùng cho lính chuyên nghiệp. Ra vậy, từ nay tôi chính thức là người của quân đội, quân đội phải lo cho tôi cơm áo gạo tiền, chuyện đó không còn là việc của bố mẹ tôi nữa, tôi sẽ là lính của cụ Võ nguyên Giáp, cụ Giáp sẽ lo cho tất cả chúng tôi từ những thứ nhỏ nhất và đương nhiên chúng tôi sẽ làm tất cả những gì cụ sai khiến. Làm lính của cụ cũng hay đấy chứ.