Chương ba mươi tư

Món quà tuyệt vời nhất

Tôi tự dằn vặt bản thân hàng tuần liền, suy nghĩ về việc tại sao mình lại ngồi dưới gốc cây đó và không gặp được Zuckerberg; rồi tôi nghĩ về chiếc giày và việc không giữ đúng khoảng cách cần thiết với Buffett; thậm chí cả khi gặp được Bill Gates, tôi cũng không đưa ra được những câu hỏi đúng. Có những khoảnh khắc, tôi cảm thấy như hành trình của mình là một chuỗi dài của những thất bại thảm hại. Nhưng ngay sau khi gặp Quincy Jones, tôi đã ngừng suy nghĩ về niềm đau của mình.

“Cháu từ đâu đến, chàng trai?”

Giọng nói trầm ấm của người đàn ông 81 tuổi rót vào tai tôi như những nốt nhạc phát ra từ chiếc kèn sắc-xô-phôn. Quincy mặc chiếc áo choàng màu xanh hoàng gia dài đến gót chân. Tôi ngồi cạnh ông ấy trên một chiếc sô-pha trong căn phòng khách hình tròn ở ngôi nhà Bel-Air của ông.

“Cháu sinh ra và lớn lên ở LA,” tôi trả lời.

“Không,” ông lắc đầu, “ông hỏi cháu từ đâu đến.”

“À, dạ, bố mẹ cháu đến từ Iran.”

“Quả nhiên như ông nghĩ.”

“Làm sao ông biết ạ?”

Thay vì trả lời trực tiếp, ông kể tôi nghe câu chuyện điên rồ về chuyến đi đến Iran hồi 18 tuổi: tham dự những bữa tiệc của Shah (Đức vua) và lẻn ra ngoài vào ban đêm, họp mặt với những nhà cách mạng trẻ tuổi đang cố gắng cứu thoát vị Ayatollah25 khỏi nhà tù. Rồi ông kể về chuyện hẹn hò với một công chúa người Ba Tư.

“Khailee mamnoon (Cảm ơn rất nhiều),” Quincy cười to khi bật ra những cụm từ bằng tiếng Ba Tư. “Ông đã ở Tehran, Damascus, Beirut, Iraq, Karachi, khắp mọi nơi. Ông đi du lịch suốt hơn 65 năm, đi khắp hành tinh.”

Tôi đã nghiên cứu về tiểu sử của ông ấy trước cuộc phỏng vấn, nhưng giờ thì tôi nhận ra kiến thức về ông vẫn quá ít ỏi. Tôi biết ông ấy nhận được nhiều đề cử cho giải Grammy hơn bất kỳ nhà sản xuất âm nhạc nào trong lịch sử. Tôi biết ông từng sản xuất Thriller của Michael Jackson, album có doanh thu cao nhất mọi thời đại, cũng như “We Are the World”, đĩa đơn có doanh thu cao nhất mọi thời đại. Ông ấy đã làm việc với những nghệ sĩ vĩ đại nhất của thế kỷ XX, từ Frank Sinatra, Paul McCartney đến Ray Charles. Trong thế giới điện ảnh, ông là đồng sản xuất bộ phim The Color Purple (tạm dịch: Màu tím) cùng Steven Spielberg, bộ phim sau đó đã nhận được 10 đề cử giải Oscar. Trong lĩnh vực truyền hình, ông là nhà sản xuất bộ phim truyền hình The Fresh Prince of Bel-Air (tạm dịch: Hoàng tử tinh khôi của Bel-Air), chương trình này về sau đã nhận được một đề cử cho giải Emmy. Là một người thầy, ông đã giúp Will Smith và Oprah Winfrey gây dựng sự nghiệp. Không thể phủ nhận, Quincy Jones chính là một trong những nhân vật quan trọng nhất trong lịch sử ngành giải trí, và giờ ông đang hỏi tôi: “Cháu có cây bút nào không?”

Tôi lấy một cái bút ra khỏi túi và đưa cho ông ấy. Quincy lôi một tờ giấy từ gầm bàn cà phê. Ông bắt đầu viết những dòng chữ uốn lượn, dạy tôi cách viết chữ Ả Rập. Sau đó, ông dạy tôi cách viết tiếng Quan thoại. Rồi đến tiếng Nhật. Tôi từng ghét các giờ học ngôn ngữ ở trường, nhưng Quincy đã biến chúng trở thành những chiếc chìa khóa mở ra vũ trụ bao la.

“Cháu nhìn này,” ông nói, chỉ tay lên trần nhà hình vòm. Mười hai thanh gỗ lớn tỏa ra từ trung tâm mái nhà như những tia nắng mặt trời. “Đó chính là phong thủy,” ông nói. “Chúng tượng trưng cho 12 nốt trong âm giai, 12 tông đồ, 12 cung hoàng đạo…”

Ông ấy chỉ quanh căn phòng. Bao quanh chúng tôi là hàng chục món đồ chế tác giống như cổ vật – bức tượng điêu khắc hình một cậu bé trên lưng ngựa của Trung Quốc, tượng bán thân của nữ hoàng Ai Cập – và mỗi món đồ dường như đều có cơn lốc năng lượng của riêng chúng.

“Ông có bức tượng Nefertiti ở đằng kia,” Quincy nói. “Tượng Phật ở đằng này. Triều đại Đường ở đó. Nhật Bản ở góc kia. Picasso ở đây. Đằng kia là một mô hình tên lửa SpaceX nguyên bản. Elon đã tặng nó cho ông. Cậu ấy và ông là hàng xóm.”

Đầu tôi quay mòng mòng còn Quincy thì mỉm cười hiền hậu, như thể ông biết điều gì đó về tôi mà đến chính bản thân tôi còn không hiểu rõ.

“Ngoài kia là cả một thế giới rộng lớn,” ông nói. “Cháu phải đi để biết.”

Cuộc trò chuyện của chúng tôi diễn ra mỗi lúc càng nhanh. Một giây trước, ông ấy đang nói chuyện về thiền, giây tiếp theo lại về công nghệ na-nô; một phút trước, ông ấy đang nói chuyện về kiến trúc (“Frank Gehry luôn nói với ông – ông ấy cũng thuộc cung Song Ngư – ‘Nếu kiến trúc là trạng thái rắn của âm nhạc, âm nhạc chắc hẳn phải là kiến trúc dưới dạng lỏng.’ Tất cả các tác phẩm nghệ thuật vĩ đại đều là tác phẩm kiến trúc của cảm xúc.”) và phút tiếp theo ông lại nói về nghề đạo diễn (“Khi Spielberg đến trường quay của ông, ông ấy nói cách ông ấy đạo diễn cũng giống cách ông làm việc. Ông ấy xây dựng một cấu trúc chắc chắn, và trên nền cấu trúc đó, ông ấy sẽ biến tấu sao cho phù hợp. Cháu cần phải cho người khác không gian để họ thể hiện cá tính.”). Những viên ngọc quý kết tinh từ trí khôn cứ thế rơi xuống, còn tôi ngồi ngả lưng trên trường kỷ, hấp thu từng viên một.

“Ông dạy những người nhạc sĩ trở thành chính bản thân họ. Dạy họ biết cách hiểu và yêu bản thân. Đó là tất cả những gì ông quan tâm… Hiểu và yêu bản thân.”

“Những người trẻ luôn đuổi theo một thứ gì đó. Họ nghĩ họ có thể kiểm soát mọi thứ. Nhưng cái họ cần phải học là cách gắn kết với vũ trụ. Hãy cứ để mọi chuyện thuận theo tự nhiên.”

“Bức tượng của sự giới hạn sẽ sụp đổ trước mọi chấn động thời thơ ấu. Hãy chấn chỉnh bản thân và tiếp tục sống.”

Quincy với tay xuống gầm bàn để lấy một cuốn sách. Ông lật qua những bức ảnh đen trắng. “Chicago những năm 30,” ông nói, chỉ tay vào những bức ảnh. “Đây là nơi ông sống thời thơ ấu. Bố ông là thợ mộc, làm việc cho băng đảng người da đen khét tiếng nhất hành tinh. Họ không phải hạng xoàng đâu, chàng trai trẻ ạ! Hồi còn nhỏ, ông cũng muốn gia nhập xã hội đen. Ông nhìn thấy súng và người chết hằng ngày.”

Ông xắn ống tay áo và chỉ vào một vết sẹo ở mu bàn tay. “Cháu thấy nó không? Năm bảy tuổi, ông vô tình đi nhầm khu. Mấy thằng khốn ấy đã lấy dao và dùng nó để ghim tay ông vào hàng rào, sau đó chọc cái rìu phá băng vào gáy ông. Ông cứ nghĩ rằng mình sẽ chết.”

Có những mùa hè, bố ông sẽ đưa ông đến Louisville thăm bà nội, người trước kia từng làm nô lệ. Bà thường bảo Quincy ra bờ sông bắt chuột. Rồi bà sẽ rán lũ chuột với hành trên bếp than cho bữa tối.

Năm Quincy 10 tuổi, gia đình ông chuyển đến Seattle. Trong một lần đột nhập vào trung tâm giải trí để tìm kiếm đồ ăn, ông tình cờ bắt gặp một chiếc đàn pi-a-nô. Đó là lần đầu tiên ông nhìn thấy nó. Ông vẫn còn nhớ như in khoảnh khắc thiêng liêng khi những ngón tay của ông chạm vào phím đàn. “Mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn,” ông nói. “Tình yêu âm nhạc trong ông lớn đến mức ông viết những bài hát cho đến khi mắt mình nhỏ máu.”

Quincy học tất cả các loại nhạc cụ trong khả năng của mình – đàn vi-ô-lông, kèn cla-ri-nét, kèn trôm-pét, kèn sousa, kèn baritone Si giáng, kèn baritone Mi giáng, kèn Pháp và kèn trom-bon. Ông lẻn vào câu lạc bộ đêm để gặp các nghệ sĩ nhạc Jazz ghé qua thị trấn biểu diễn. Năm 14 tuổi, Quincy lẻn vào một câu lạc bộ và gặp một thiếu niên mù, lớn hơn mình hai tuổi. Hai người rất hợp nhau, người thiếu niên sau đó còn dạy Quincy chơi nhạc. Họ trở thành bạn thân và người thiếu niên mù đó chính là Ray Charles.

“Ông đã gặp McCartney hồi ông ấy 22 tuổi; Elton John năm 17 tuổi; còn cả Mick Jagger nữa. Ông tìm được Lesley Gore năm cô ấy 16 tuổi.”

Bài hát “It’s My Party” của Lesley Gore do Quincy sản xuất, là một trong những bài hát nổi tiếng nhất của năm 1963.

“Ông đã tìm thấy bà ấy thế nào?” tôi hỏi.

“Qua chú của bà ấy, ông ta là mafia. Ông ta đã đến gặp Joe Glaser, người từng làm việc với Al Capone. Vào thời của ông, mọi thứ trong âm nhạc đều thuộc thế giới ngầm. Công ty đại diện của Duke Ellington, Louis Armstrong, Lionel Hampton – tất cả đều thuộc giới mafia. Rất tồi tệ, chàng trai trẻ ạ! Người da đen bị bóc lột thậm tệ, vượt ngoài sức tưởng tượng của cháu. Lúc đó, ông học được rằng nếu cháu không có một người thầy, quyền phủ quyết, hay bản quyền sáng tác, cháu nằm ngoài ngành âm nhạc. Ông đã học được bài học xương máu đó.”

Quincy đã viết 10 bài hát cho thủ lĩnh ban nhạc Count Basie nổi tiếng. Một ông lớn trong ngành âm nhạc tên là Morris Levy đã gọi Quincy vào văn phòng của mình và ký một hợp đồng phát hành với ông. Hợp đồng nằm trên bàn – và tất cả đồng bọn của Levy đứng ở sau lưng ông ta. “Anh có thể yêu cầu bất cứ điều gì,” ông ta nói với Quincy, “nhưng anh sẽ chỉ nhận được 1%.”

“Ông đã ký hợp đồng,” Quincy nói với tôi, “và trước khi ông rời khỏi văn phòng, ông ta đã sở hữu mọi thứ của ông.”

Quincy cười hiền, như thể đang nhớ lại kỷ niệm nào đó vui vẻ, nhưng vì lý do nào đó, tôi cảm giác toàn thân cứng ngắc.

“Ông còn trẻ và đã học được bài học của mình,” Quincy nói. “Lần thứ hai hợp tác với Basie, ông ấy hỏi ông: ‘Chúng ta sẽ phát hành kiểu gì đây?’ Ông đã trả lời: ‘Chẳng làm gì cả. Tôi sẽ tự làm.’ Ông ấy đáp: ‘Giờ thì cậu thông minh hơn rồi đấy nhóc! Tại sao cậu lại không nghĩ ra điều này ngay từ lần đầu tiên?’”

Quincy lại tiếp tục cười.

“Mafia đã lấy tất cả của ông,” ông nói thêm. “Ông vẫn đang giành lấy những gì thuộc về mình.”

“Thật khốn nạn,” tôi nói, cơn giận dữ của tôi khiến cả hai chúng tôi đều ngạc nhiên. Nhìn lại, tôi hiểu nó xuất phát từ đâu. Tôi vẫn còn thất vọng về chuyện xảy ra với Zuckerberg đến nỗi chỉ cần một lời gợi nhắc về việc bị một người quyền lực áp bức đã khiến tôi vô cùng bức xúc.

“Tất cả sẽ ổn thôi,” Quincy nói, đặt tay lên vai tôi. “Đó là cách cháu học hỏi.”

Khi Quincy và tôi nhìn vào mắt nhau, tôi chợt nhận ra có một thứ gì đó bên trong tôi vừa được mở chốt. Tôi cảm thấy mình như một cái lốp bị bơm quá căng, Quincy chỉ vừa chạm vào cái van, tất cả áp lực đều đã được giải phóng.

“Cháu phải yêu những sai lầm của chính mình,” ông nói. “Cháu phải đứng dậy dù cho bị đốn ngã bao nhiêu lần. Có những người mạnh dạn đối mặt với thất bại và lùi bước; có người thì lại trở nên cẩn trọng và lo sợ, họ đối mặt với nỗi sợ thay vì đam mê, và điều đó không đúng. Ông biết nghe nó có vẻ rất phức tạp, nhưng thực tế thì khá đơn giản. Đó chính là buông tay và để mặc Chúa định đoạt.”

“Cháu không thể được điểm A nếu như cháu sợ nhận điểm F,” Quincy nói thêm. “Tuyệt vời làm sao khi tâm lý trưởng thành trên nền tảng của chính mình, dù cho cháu có làm gì. Sự phát triển đến từ những sai lầm. Cháu phải yêu chúng, để cháu có thể học từ chúng. Những sai lầm chính là món quà tuyệt vời nhất của cháu.”

CHÚNG TÔI DÀNH PHẦN CÒN LẠI của buổi tối để nói chuyện về tất cả mọi thứ, từ kim tự tháp Ai Cập đến những vũ công samba ở Lễ hội hóa trang tại Rio. Quincy khiến tôi nhận ra rằng tôi đã dành năm năm vừa rồi chỉ để nhìn lên – ngưỡng vọng người đàn ông giàu nhất thế giới, nhà đầu tư thành công nhất, đạo diễn nổi tiếng nhất. Và giờ đây, tôi nhận ra mình khao khát đi xa đến thế nào – đi du lịch, khám phá và đón nhận phép màu từ những góc khuất xa xôi của thế giới. Quincy truyền cho tôi một niềm khát khao mới. Khi tôi cảm giác một giai đoạn cuộc đời vừa khép lại, một giai đoạn mới đã chuẩn bị bắt đầu.

“Cháu cảm giác như mình vừa trở thành một người hoàn toàn khác,” tôi nói khi cuộc trò chuyện dần tiến vào hồi kết. “Ông biết không, ông đã dạy cháu một thứ mà cháu chưa từng nghĩ mình sẽ được học.”

“Đó là gì vậy?” ông hỏi.

“Ông dạy cháu cách trở thành một con người hoàn chỉnh, một con người của thế giới.”

“Ấn tượng đấy, chàng trai. Đúng vậy. Nat King Cole từng nói với ông: ‘Quincy, âm nhạc của anh không hơn không kém bản thân anh với tư cách một con người.’”

“Đó là điều thế giới đã ban tặng,” tôi nói.

“Không,” Quincy nói, sửa lại lời tôi. “Đó là điều mà những sai lầm đã ban tặng.”

Dường như ông luôn nhắc lại bài học đó cho đến khi nó ngấm vào trong tôi. Trong một khoảnh khắc, tôi chợt nhận ra lời khuyên của Bill Gates chưa bao giờ là chiếc Chén Thánh. Những sai lầm tôi mắc phải trong suốt hành trình tìm gặp ông ấy mới là điều đã thay đổi tôi.

Tôi từng xem thành công và thất bại là hai mặt đối lập, nhưng giờ đây, tôi nhận ra rằng chúng chỉ là hai kết quả khác nhau của cùng một việc – cố gắng. Tôi thề với bản thân rằng, kể từ bây giờ tôi sẽ không trói buộc mình với thành công, và cũng không trói buộc mình với thất bại. Thay vào đó, tôi sẽ trói buộc mình với việc cố gắng và phát triển.

Có vẻ như Quincy cũng nhìn thấy các bánh răng đang quay trong đầu tôi, bởi vì ông nhẹ nhàng đặt tay lên vai tôi và nói: “Cháu hiểu rồi đấy, chàng trai. Cháu hiểu rồi.”

Trước khi tôi nghĩ ra nên đáp lại thế nào, ông ấy nhìn tôi và nói: “Cháu là một con người tốt đẹp, rất tốt đẹp. Đừng bao giờ thay đổi nhé!”