Chương 37

iPAD

♦

Bước vào kỷ nguyên PC-post

♦

Bạn nói bạn muốn một cuộc cách mạng

Vào năm 2002, Jobs đã nhận được thông báo từ một kỹ sư của Microsoft, người không ngừng giữ vững niềm tin của mình vào phần mềm máy tính bảng do anh ta phát triển khi cho phép những người sử dụng tiếp cận thông tin trên màn hình chỉ với một chiếc bút chấm hoặc bút máy.

Một số nhà sản xuất cho ra đời máy tính bảng năm đó sử dụng phần mềm này, nhưng rốt cuộc chẳng ai gây ra được cơn chấn động nào cả. Jobs đã rất háo hức khi cho thấy đúng ra là nên làm như thế nào - không có chiếc bút châm chấm nào hết! - nhưng khi xem xét công nghệ cảm ứng đa điểm (multi-touch multi- touch(công nghệ cảm ứng đa chạm) mà Apple đang phát triển, ông đã quyết định sử dụng nó trước tiên để tạo nên một chiếc iPhone.

Cùng lúc, ý tưởng về chiếc máy tính bảng đã được thấm nhuần trong bộ phận phần cứng của Macintosh. “Chúng tôi không có kế hoạch tạo ra một chiếc máy tính bảng,” Jobs tuyên bố trong cuộc phỏng vấn với Walt Mossberg vào tháng Năm năm 2003. “Hóa ra là mọi người đều muốn những cái bàn phím. Những chiếc máy tính bảng thu hút những người giàu có với rất nhiều những chiếc máy tính và thiết bị đi kèm.” Như thể bài phát biểu của Steve là về vấn đề “thiếu cân bằng hormone”, đó là một sự hiểu nhầm; trong hầu hết những cuộc họp thường niên của Jobs, máy tính bảng là một trong số những dự án tương lai được thảo luận. “Chúng tôi đã trình bày ý tưởng tại rất nhiều cuộc họp, bởi lẽ Steve chẳng bao giờ mất đi khao khát khát tạo ra một chiếc máy tính bảng,” Phil Schiller nhớ lại.

Dự án máy tính bảng được đẩy mạnh vào năm 2007 khi Jobs cân nhắc các ý tưởng về những chiếc netbook giá thành thấp. Trong lần hội ý của nhóm điều hành vào một ngày thứ Hai, Ive đã hỏi tại sao lại cần đến một bàn phím được nối với màn hình; nó thật đắt đỏ và cồng kềnh.

Hãy đặt chiếc bàn phím này vào màn hình sử dụng giao diện multi- touchcảm ứng đa điểm, anh gợi ý. Jobs tán thành. Do đó mà các nguồn lực đã được huy động để tăng tốc dự án máy tính bảng thay vì thiết kế một chiếc netbook.

Quá trình bắt đầu khi Jobs và Ive tính toán kích cỡ màn hình phù hợp. Họ đã tiến hành 20 mô hình - tất cả đều là hình chữ nhật, tất nhiên - với những kích cỡ và tỷ lệ khác nhau. Ive đặt chúng trên một chiếc bàn trong phòng thiết kế, và vào buổi chiều, họ nâng chiếc khăn trải bàn bằng nhung ở dưới chúng lên và tiến hành đo đạc. “Đó là cách mà chúng tôi đã đo kích cỡ màn hình,” Ive nói.

Như thường lệ, Jobs luôn khuyến khích sự đơn giản thuần túy nhất có thể. Điều đó đòi hỏi phải xác định được đâu là bản chất cốt lõi của thiết bị. Câu trả lời là: màn hình hiển thị. Do vậy, quy tắc chỉ dẫn là tất cả những gì họ làm đều phải hướng đến và chiều theo những yếu tố của màn hình. “Làm cách nào chúng ta có thể sáng tạo, làm mọi thứ khác đi, khi không có hàng tấn những đặc tính và phím bấm có thể làm xao lãng từ màn hình hiển thị?” Ive hỏi. Trong mỗi bước, Jobs đều khuyến khích sự khác biệt và đơn giản.

Jobs nhìn một mô hình và tỏ ra đôi chút không hài lòng. Nó không mang lại cảm giác bình thường và thân thiện, vì thế mà bạn có thể nâng nó lên và lướt nó mau lẹ một cách tự nhiên. Ive đặt ngón tay của mình lên, nhưng vấn đề là: Chúng cần được ra hiệu thì bạn mới có thể tiếp cận được bằng tay nhờ vào lực xung. Phần dưới gờ cần phải được phát triển ở mức độ tương đối, nhờ đó bạn sẽ cảm thấy thoải mái khi chỉ nâng nó lên bình thường thay vì phải nâng nó lên một cách cẩn thận.

Điều đó có nghĩa là các kỹ sư phải thiết kế những cổng kết nối cần thiết và các phím bấm trong một mép đơn giản và đủ mỏng để có thể dễ dàng bỏ qua phần dưới.

Nếu chú ý tới những mạt giũa tinh xảo, bạn có thể thấy dãy số D504889 đã được Apple gắn vào tháng Ba năm 2004 và phát hành vào 14 tháng sau đó. Các nhà sáng chế gồm có Jobs và Ive.

ứng dụng này đã đem đến bản phác thảo về những chiếc máy tính bảng điện tử hình chữ nhật với các gờ bao quanh, xem như theo cách mà iPad được chế tạo, khi một người giữ nó bình thường bằng tay trái trong khi dùng tay phải của mình chạm vào màn hình.

Do những chiếc máy tính Macintosh đang sử dụng các con chip Intel, Jobs bắt đầu lên kế hoạch sử dụng con chip Atom hạ thế (điện áp thấp) mà Intel đang phát triển cho iPad. Paul otellini, CEO của Intel, đã đẩy mạnh hợp tác trong thiết kế, và Jobs đã rất tin tưởng ông ấy. Công ty của Paul đang làm ra những bộ xử lý nhanh nhất trên thế giới. Nhưng Intel đã từng chế tạo ra bộ xử lý cho những chiếc máy tính bàn, chứ không phải là những chiếc máy cần phải chú trọng bảo quản, giữ gìn tuổi thọ pin. Vì thế mà Tony Fadell đã tranh luận rất gay gắt về một vài vấn đề dựa trên kiểu cấu trúc, mà theo ông là đơn giản hơn và sử dụng ít năng lượng hơn. Apple đã từng là một đối tác của ARM, và những con chip sử dụng kiểu cấu trúc này được lắp ráp trong chiếc iPhone nguyên bản. Fadell nhận được nhiều sự ủng hộ từ những kỹ sư khác và chứng minh rằng mình có thể đối chất với Jobs và khiến ông thay đổi ý kiến. “Thật sai lầm, sai lầm, quá sai lầm!” Fadell đã hét lên trong một cuộc họp khi Jobs cứ khăng khăng tốt nhất là nên tin tưởng vào Intel để có thể tạo ra một con chip di động. Fadell thậm chí đã đặt biểu tượng Apple lên trên bàn, đe dọa từ chức.

Cuối cùng thì Jobs cũng dịu lại. “Tôi đang nghe anh đây”, Jobs nói. “Tôi không định chống lại những người giỏi nhất của mình.” Trên thực tế, ông đã đi đến một giới hạn khác. Apple đã đăng ký giấy phép cho cấu trúc ARM, nhưng cũng mua một nhà máy thiết kế bộ vi xử lý 150 người tại Palo Alto, được gọi là P.A. Semi, và tạo nên một tùy chỉnh chip hệ thống (hệ-thống-chip) A4, dựa trên cấu trúc ARM và được Samsung Hàn Quốc sản xuất ở Hàn Quốc bởi Samsung. Jobs nhớ lại: Trong giới hạn hiệu suất cao, Intel là thương hiệu hàng đầu. Họ đã chế tạo được con chip nhanh nhất, nếu bạn không quan tâm đến sức mạnh và giá thành. Nhưng họ chỉ chế tạo cho bộ xử lý trên một con chip, vì thế mà nó sẽ kéo theo rất nhiều phần khác. A4 của chúng tôi có một bộ xử lý và những đồ họa, hệ thống vận hành di động, và bộ nhớ kiểm soát được tất cả mọi con chip.

Chúng tôi đã cố gắng để giúp đỡ Intel, nhưng họ không nghe chúng tôi là mấy. Suốt nhiều năm ròng, chúng tôi đã nói với họ rằng những đồ họa của họ rất chán. Mỗi quý chúng tôi lên lịch một buổi gặp gỡ với tôi cùng ba lãnh đạo hàng đầu và Paul otellini. Ban đầu, chúng tôi đã cùng tạo nên những điều tuyệt vời. Họ muốn dự án hợp tác lớn này có thể chế tạo ra những con chip cho những chiếc iPhone trong tương lai. Có hai lý do mà chúng tôi không thể tiếp tục hợp tác với Intel. Một là họ thực sự rất chậm chạp. Họ giống như một con tàu chạy bằng hơi nước vậy, không mấy linh hoạt. Trong khi chúng tôi lại đang tiến khá nhanh. Hai là chúng tôi không hề muốn phải chỉ dạy cho họ mọi thứ, những thứ mà họ có thể đem đi và bán cho các đối thủ của chúng tôi.

Theo lời otellini, có thể ý nghĩa đối với iPad khi sử dụng những con chip Intel, vấn đề ở đây, ông nói, là Apple và Intel không thể đồng thuận về mức giá. Ngoài ra, họ còn bất đồng ở chuyện ai sẽ kiểm soát việc thiết kế. Đây lại là một ví dụ khác nữa về niềm khao khát của Jobs, quả thực là một khát khao không sao chế ngự được, là điều chỉnh và kiểm soát từng khía cạnh của một sản phẩm, “từ da cho đến thịt”.

Ra mắt sản phẩm, tháng Một năm 2010

Sự kích động thường lệ khi Jobs có khả năng sẽ cho ra mắt sản phẩm được rào trong việc so sánh với sự điên cuồng xây nên cho iPad tiết lộ công khai vào ngày 27 tháng Một, 2010 tại San Francisco. Tờ Economist đã đưa ông lên trang bìa với chiếc áo choàng, vòng hào quang, và phong cho ông là “Chúa Jesus của Máy tính bảng”. Tờ Wall Street Journal cũng lặp lại điều đó bằng bài viết ca ngợi: “Lần cuối cùng có một sự háo hức đến vậy về một chiếc máy tính bảng, kèm theo một vài những lời răn dạy được viết trong đó.” Cũng như để nhấn mạnh bản chất lịch sử của sự ra mắt này, Jobs đã mời đến rất nhiều nhân vật kỳ cựu từ những ngày đầu tiên của Apple. Thật xúc động, James Eason, người tiến hành ca phẫu thuật ghép gan cho Jobs một năm trước và Jeffrey Norton, người đã thực hiện ca phẫu thuật cắt bỏ khối u tuyến tụy cho ông vào năm 2004, cũng có mặt trong hàng ghế khán giả, cùng với đó là vợ và con trai ông, và cả em gái Mona Simpson.

Jobs đã làm nên một việc ưu việt khi đưa một thiết bị mới vào cuộc sống, cũng như cách ông đã làm với iPhone ba năm trước. Lần này ông đã dựng lên một màn hình thể hiện được một chiếc iPhone và laptop với một câu hỏi ghi dấu ở giữa. “Câu hỏi là, có nơi nào cho điều gì đó ở giữa?” ông hỏi. Cái gọi là “điều gì đó” có thể là vẫn truy cập được các trang web, email, ảnh, nhạc, trò chơi, và cả ebook. ông đã từ bỏ trọng tâm của ý tưởng netbook. “Những chiếc netbook chẳng tốt hơn gì cả!” ông nói. Các khách mời và nhân viên vui mừng. “Nhưng chúng tôi có „điều gì đó" ở đây. Và chúng tôi gọi nó là iPad.”

Để nhấn mạnh bản chất tự nhiên của iPad, Jobs bước đi nhẹ nhàng đến một bộ bàn ghế da thoải mái (thực sự thì, theo khiếu thẩm mỹ của ông, đó là một chiếc ghế Le Corbusier và một chiếc bàn Eero Saarinen) và nhấc một chiếc iPad lên. “Nó còn thân thiết và gần gũi hơn một chiếc laptop rất nhiều”, ông tán dương. Jobs tiếp tục lướt trang web của New York Times, gửi một email cho Scott Forstall và Phil Schiller (“Wow, chúng tôi thực sự đang giới thiệu về iPad”), lướt ngón tay trên một album ảnh, sử dụng lịch, zoom vào Tháp Eiffel trên Google Maps, xem một vài đoạn phim (Star Trek và Up của hãng Pixar), cho thấy giá sách iBook, và phát một bài hát (“Like a Rolling stone” của Bob Dylan, bài hát mà ông đã chơi tại buổi ra mắt iPhone). “Thật tuyệt vời phải không các bạn?”, Steve hỏi.

Ở slide cuối cùng của mình, Jobs nhấn mạnh một trong những chủ đề quan trọng trong cuộc sống của ông, điều đã được thể hiện bởi iPad: dấu hiệu cho thấy một góc của Technology Street và Liberal Arts Street. “Lý do khiến Apple có thể tạo nên những sản phẩm như iPad đó là chúng tôi luôn luôn cố gắng trở thành giao điểm của công nghệ và nghệ thuật”, ông kết luận. iPad là sự tái sinh số hóa của Whole Earth Catalog(^^\ nơi mà sự sáng tạo được thể hiện trong những công cụ phục vụ cho cuộc sống.

Ngay lập tức, phản ứng ban đầu không phải là khúc Hallelujah Chorus. iPad chưa thực sự có mặt trên thị trường (nó sẽ được bán rộng rãi vào tháng Tư), và một vài người đã xem bản demo của Jobs không mấy chắc chắn về việc iPad thực sự là cái gì. Một chiếc Steroid trên iPhone ư?

“Tôi đã không bị thất vọng như thế kể từ khi Snooki lôi cuốn với chương trình thực tế The Situation,” Daniel Lyons (người đã diễn “Steve Jobs giả” trong một phiên bản hài hước đăng trên mạng) viết. Tờ Gizmodo đã chạy dòng tít bài viết của một cộng tác viên: “Tám điều chán ngắt về iPad” (không đa nhiệm, không camera, không Flash...). Thậm chí cả cái tên iPad cũng trở thành một sự giễu cợt, chế nhạo trên blog, với những lời bình luận quái thai về các sản phẩm vệ sinh phụ nữ và những miếng băng vệ sinh. “Tampon” là chủ đề được trending (đăng tải) nhiều nhất trên mạng xã hội Twitter những ngày đó.

Ngoài ra là sự phản hồi tất yếu từ Bill Gates. “Tôi vẫn nghĩ rằng một vài sự kết hợp của âm thanh, cây bút và bàn phím thực sự nói theo cách khác là chiếc netbook - sẽ trở thành xu thế chủ đạo”, Gates nói với Brent Schlender. “Nó không giống như việc tôi ngồi đây và cảm nhận theo cùng một cách mà tôi thấy với chiếc iPhone khi nói, „ôi Chúa ơi, Microsolf đã không nhắm đến mục tiêu đủ cao." Nó là một bộ đọc tốt, nhưng chẳng có gì ở chiếc iPad khiến tôi trông thấy và rồi nói, „ồ, ước gì Microsoft cũng có thể tạo ra nó."” Gates khăng khăng rằng phương pháp tiếp cận của Microsoft là sử dụng một chiếc bút châm cho đầu vào sẽ chiếm ưu thế. “Tôi đã từng dự đoán về tương lai máy tính bảng với chiếc bút châm trong nhiều năm”, ông nói với tôi. “Cuối cùng thì hoặc là tôi đúng hoặc tôi sẽ chết.”

Đêm trước ngày thông báo ra mắt sản phẩm, Jobs đã rất chán nản và bực bội. Khi chúng tôi cùng dùng bữa tối trong phòng bếp nhà ông, ông cứ đi đi lại lại quanh bàn để truy cập hòm mail và lướt web trên chiếc iPhone của mình.

Tôi đã nhận được khoảng 800 tin nhắn qua email trong suốt 24 giờ cuối cùng trước buổi ra mắt. Hầu hết là phàn nàn. Nó không có cổng USB! Nó chẳng có cái này, cũng chẳng có cái kia.

Một trong số đó là, “Mẹ kiếp, làm sao mà ông có thể làm như vậy?” tôi không mấy khi trả lời lại, nhưng lần này thì tôi phản hồi, “Hẳn là bố mẹ cậu sẽ rất tự hào về cách mà cậu trưởng thành.” Và với cả những người mà không thích cái tên iPad nữa, cứ thế cứ thế. Hôm nay tôi thực sự rất thất vọng. Nó khiến bạn cảm thấy có đôi chút nản lòng.

Hôm đó, ông chỉ nhận được đúng một cuộc điện thoại chúc mừng mà ông rất biết ơn, trân trọng, từ tham mưu trưởng của Tổng thống Obama, Rahm Emanuel. Nhưng Jobs nhận ra vào bữa tối rằng Tổng thống đã không gọi cho mình. Luồng dư luận lắng xuống khi iPad được bán vào tháng Tư, mọi người bắt đầu chú ý và đặt mua nó. Cả tờ Time lẫn Newsweek đều đưa nó lên trang bìa. “Điều khó khăn khi viết về những sản phẩm của Apple là có rất nhiều điều thổi phồng và cường điệu xung quanh chúng,” Lev Grossman viết trên tờ Time. “Một khó khăn khác đó là đôi khi sự thổi phồng và cường điệu đó lại đúng.” Sự dè dặt chủ yếu của ông, một điều quan trọng, đó là “đôi khi nó là một thiết bị đáng yêu chi phối nội dung, nhưng lại chẳng thể tạo điều kiện cho sức sáng tạo của mình.” Những chiếc máy tính, đặc biệt là Macintosh, đã trở thành những công cụ cho phép con người có thể làm ra âm nhạc, những đoạn phim, các trang web và blog, và có thể đăng tải chúng khắp thế giới. “iPad đã chuyển tầm quan trọng từ sáng tạo nội dung đến việc đơn thuần bị thu hút và rồi thao tác cũng như điều khiển nó. Nó khiến bạn câm lặng, đưa bạn quay trở về là một người tiêu dùng thụ động của những kiệt tác của con người.” Đây là một lời phê bình mà Jobs luôn ghi nhớ. ông chắc chắn rằng phiên bản tiếp theo của iPad sẽ chú trọng vào những phương thức nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho những sáng tạo khéo léo được thực hiện bởi những người sử dụng.

Dòng tít chạy trên trang bìa của Newsweek là “Có điều gì tuyệt vời về iPad? Tất cả!” Daniel Lyons, người đã từng hạ gục nó với lời chỉ trích “Snooki” ở buổi ra mắt, đã thu lại ý kiến của mình. “Ý nghĩ đầu tiên của tôi, khi xem Jobs chạy phiên bản mẫu, đó là nó dường như chẳng có gì đột phá cả,” anh viết. “Nó chỉ là một phiên bản lớn hơn của chiếc iPod Touch mà thôi, phải vậy không? Sau đó tôi có cơ hội sử dụng iPad, và nó thực sự đã chinh phục tôi: Tôi muốn có một chiếc.” Lyons, cũng như những người khác, đã nhận ra rằng đây là dự án yêu thích của Jobs, và nó thể hiện tất cả mọi điều mà ông trông chờ, khao khát, “ông ấy có một khả năng phi thường khi tạo nên các thiết bị mà chúng ta đã không hề biết là mình cần, nhưng rồi bỗng nhiên lại không thể nào sống thiếu chúng được”, anh viết. “Một hệ thống đóng có thể là cách duy nhất để mang đến dạng thức này của kinh nghiệm techno-Zen mà Apple trở nên nổi tiếng vì đó.” Một trong những cuộc tranh luận về iPad tập trung vào vấn đề rằng liệu sự tích hợp đóng end-to-end (cuối-đến-cuối) của nó có thực sự thông minh, tuyệt vời hay rồi phải gánh chịu số phận bi đát. Google đã bắt đầu đóng vai giống với vai diễn của Microsoft trong thập niên 1980, đưa ra một nền tảng di động, Android, mở rộng và có thể sử dụng bởi tất cả những người làm phần cứng.

Fortune khơi dậy một cuộc tranh luận về vấn đề này trong những trang viết của mình. “Chẳng có gì để bào chữa về hệ thống đóng cả”, Michael Copeland viết. Nhưng đồng nghiệp của anh, Jon Fortt bác bỏ: “Các hệ thống đóng đã phải gánh chịu những lời chỉ trích thậm tệ, nhưng thực tế chúng đã vận hành tốt và tạo nên những ích lợi cho người sử dụng. Chắc hẳn chẳng có ai làm công nghệ chứng minh được điều này một cách thuyết phục và lôi cuốn hơn Steve Jobs.

Bằng cách bó buộc phần cứng, phần mềm cũng như các dịch vụ và kiểm soát nó một cách chặt chẽ, Apple nhất định có thể đạt được một bước nhảy vọt so với đối thủ của mình và tạo ra những sản phẩm vô cùng tinh tế.” Họ đồng ý rằng iPad có thể là sự thử nghiệm thông minh nhất cho câu hỏi này kể từ chiếc Macintosh nguyên bản. “Apple đã mang đại diện control-freak(^®) của nó đến một cấp độ hoàn toàn mới với con chip A4 đầy sức mạnh,” Fortt viết. “Cupertino hiện giờ có quyết định tuyệt đối về Silicon, thiết bị, vận hành hệ thống, App store (Cửa hàng ứng dụng), và hệ thống thanh toán.”

Jobs đã ghé cửa hàng Apple tại Palo Alto một lát trước buổi chiều ngày 5 tháng Tư, ngày mà iPad sẽ bắt đầu được bán rộng rãi. Daniel Kottke - người bạn tâm giao từ thủa còn theo học trường Reed và những ngày đầu ở Apple, đã không còn nung nấu mối hận vì không được tham gia cổ phần - cũng có mặt ở đó. “Đã mười lăm năm rồi và tối muốn gặp lại cậu ấy,” Kottke thuật lại chi tiết. “Tôi đã bắt tay Steve và nói rằng tôi đã sử dụng iPad cho những lời bài hát của mình. Tâm trạng Steve rất tốt và chúng tôi đã có một cuộc trò chuyện vui vẻ sau từng đó năm.” Powell và đứa con út của ông, Eve, quan sát từ góc cửa hàng.

Wozniak, người đã từng là một nhân tố trong quá trình chế tạo phần cứng và phần mềm mở hết sức có thể, tiếp tục xem xét lại ý kiến đó. Như thường lệ, ông đã thức suốt đêm với những người đầy nhiệt tình đang xếp hàng chờ cửa hàng mở cửa. Lần này ông đang ở Valley Fair Mall của San Jose, và lái một chiếc xe cá nhân Segway. Một phóng viên hỏi ông về bản chất đóng của hệ sinh thái Apple, “Apple đưa bạn vào một chiếc xe đẩy và giữ bạn ở đó, nhưng vẫn có những lợi ích đối với việc đó,” ông đáp. “Tôi thích những hệ thống mở, nhưng tôi là một hacker. Tuy nhiên hầu hết mọi người đều muốn những thứ dễ sử dụng. Mặt thiên tài của Steve là ông biết được làm thế nào khiến cho mọi thứ trở nên đơn giản, vằ đôi khi yêu cầu kiểm soát được tất cả mọi thứ.” Câu hỏi “Có điều gì trên chiếc iPad của bạn?” đã thay thế cho “Có điều gì trong chiếc iPod của bạn?” Ngay cả những thành viên trong đội ngũ của Tổng thống Obama, những người ôm theo chiếc iPad như là một thương hiệu công nghệ tân thời, cũng chơi trò chơi. Cố vấn kinh tế Larry Summers có được những thông tin tài chính từ Bloomberg, Scrabble và The Federalist Papers.