- Có lẽ người Tây phương chúng ta đã quá lý trí, đem ý thức vào mọi vấn đề. Chúng ta đem ý thức vào cả những cuộc ái ân. Chúng ta có ý thức cá nhân cao. Ý thức cá nhân cao tức là ai cũng tranh phần hơn. Cả hai đối tác đều muốn phần hơn. Còn người bản xứ không đem ý thức vào đó. Ở họ ái ân tức là thiên nhiên. Có phải chú Julien đã gọi điều đó là điều bí hiểm chăng? Có phải cảm giác kỳ lạ là hệ quả của sự giúp gỡ giữa cái mà chú gọi là mông muội với cái văn minh tận hưởng của chúng ta chăng?

- Chúng tôi là người đa vàng, chúng tôi không bàn luận về sự so sánh đó. Tôi là người Trung Hoa, tôi chỉ biết những câu chuyện của nước chúng tôi. Tôi xin kể chuyện một ông già đã tám mươi tuổi lại mua hai cô hầu non. Hai cô này chỉ trạc mười sáu mười bảy tuổi Lúc ấy, tôi hỏi ông già: "Cụ còn sức lực đâu mà lại dùng tới những hai cô gái tơ?”. Ông già trả lời: “Cậu còn trẻ, chưa hiểu được những bí thuật của cuộc đời. Các cụ xưa đã dạy ta điều này: Tất cả chỉ là chuyện của những làn da và sự điều hòa âm dương". Câu trả lời làm tôi cứ băn khoăn mãi. Về sau, khi đã lớn tuổi. Tôi mới hiểu ra. Ông già tám mươi kia mua hai cô hầu non về không phải để làm công việc thông thường giữa đàn ông và đàn bà. Thậm chí ông già còn kiêng chuyện đó. Đêm đêm, khi cả ba người đều trần trụi, ông già chỉ cần ngắm hai cô gái, vuốt ve da thịt họ. Còn công việc chính của hai cô chỉ là việc suốt đêm ôm chặt lấy ông và ve vuốt. Sách vở cổ của chúng tôi cho rằng ở những cô gái trẻ măng và trinh tiết như vậy, phần âm tính nơi họ rất mạnh. Cái âm tính hừng hực ấy sẽ phát tiết ra bề mặt những làn da và qua ôm ấp sẽ truyền lan sang ông già, để bồi bổ cho ông, bởi vì qua năm tháng thân thể người ta chỉ còn lại như thứ cây già cỗi chỉ còn cái phần dương tính leo lét. Phần âm tính mạnh mẽ kia sẽ kích thích cái phần dương tính kiệt quệ làm cho nó thức dậy rồi điều hòa nó. Giữa hai giới, chẳng qua chỉ là sự tiếp xúc của những làn đa. Bên trong hay bên ngoài thì cũng như nhau mà thôi.

Nhưng mà Julien phải thú thật sự hưởng thụ những làn đa đẹp đẽ của con người đến như vậy thì thực tinh vi. Ông già Lềnh lại nói tiếp:

- Ngày mai là ngày cuối cùng của hội Kẻ Đình. Người ta bảo có những tục lệ rất lạ.

- Thế ông đã được dự bao giờ chưa

- Chưa, nhưng tôi đã được nghe kể. Câu chuyện ấy tôi đã được nghe bên bàn đèn nhà ông hương Ất.

Bà Mùi lúc ngơi việc, chợt giật mình nhớ ra một điều. Bà tìm Nhụ không thấy, hỏi ông anh trai:

- Bác Huyền! Cái Nhụ đâu rồi?

- Cô hỏi gì cháu? Chắc nó đã lẩn đi xem hội.

- Chết! Tôi quên khuấy mất - Bà tần ngần - Định dặn cháu một điều.

Đám trai thanh, gái lịch, đối với cuộc rước ông Đùng bà Đà, lại càng háo hức hơn tất cả. Háo hức và phấp phỏng. Nghe nói đến, ai ai cũng tủm tỉm cười, có người còn đỏ ửng đôi gò má. Đó là một ngày hội cho phép con người được tự do nhất. Tự do ở những tục lệ sau hội, sau đám rước.

Đám rước đối với các bà sồn sồn nạ dòng thì sao? Có anh con trai ngổ ngáo hỏi một bà bạo miệng. Bà này trả lời:

- Lòng vả cũng như lòng sung. Trẻ có cái vui của trẻ. Già có cái vui của già. Còn các cụ già sáu, bảy mươi thì sao? Các cụ nghe hỏi đều sáng mắt lên bảo rằng lộc trời ai cũng muốn hưởng, song chẳng ai hưởng hết được. Hội ngày xưa, các cụ đã hưởng nhiều. Hội hôm nay, dành phần cho con cháu. Rồi các cụ cười nụ, chẳng nói gì thêm. Ý chừng nhớ lại những kỷ niệm xưa.

Riêng cụ phó Cối, tuổi ngót nghét sáu mươi, chân tay vẫn còn săn chắc. Cụ bảo đám thanh niên:

- Các con cứ yên lòng. Tuy ta không đi rước, nhưng sẽ đan hai hình nhân thật to, thật đẹp, làm sao cho ông Đùng bà Đà sẽ là hai người khổng lồ mà ai ai cũng phải thích. Ta sẽ chế những cái máy gỗ bên trong thật thần tình để cho ông và bà biết cử động chân tay, biết vui buồn y như người thật…

Cô gái chợt giật mình vì có tiếng người gọi. Cái Lan, cái Huệ, cái Năm, cái Thắm trông thấy Nhụ vội chạy tới. Lan bảo:

- Chờ chồng phải không? Đừng chờ nữa! Mình mới gặp Điều. Thi bơi chải sáng nay, đội làng mình giải nhất. Cả đội chải đang ngồi trong làng uống rượu mừng. Hắn bảo cậu cứ đi xem hội với bọn mình. Còn hắn sẽ ra sau. Có tiếng trống cái thì thùng. Người ta đã dùng thuyền rước ông Đùng, bà Đà từ đình làng xuống bến, theo sông lên trước cửa đền.

Đẻ con, cái vú bằng ba quả dừa.

Cái nạo thế sừ là cái sự thế nào?

- Chết thiêu là còn nhẹ đấy. Ngày xưa, người ta còn khoét mắt, cắt lưỡi, chặt đầu, băm vằm ra nhiều mảnh rồi mới đem thiêu.

Riêng đám thanh niên, họ câm như hến. Đối với họ hình như, xót thương nhiều hơn căm giận, vả lại họ cũng chưa đủ từng trải để đưa ra những lời phán xét. Hơn nữa sự sống quan trọng hơn. họ còn bận sống. Những đôi trai gái đã rủ nhau từ trước. Từng đôi. họ tản vào rừng, leo lên núi vào khu rừng mít, hoặc rẽ cỏ gianh xuống thung lũng. Những tiếng hú gọi nhau ở mọi phía. Những chiếc mồi rơm vung mạnh vẽ nên những vòng tròn lửa sáng quắc trong đêm. Mưa lây rây. Sương mù từ núi cao trườn xuống hay từ rừng sâu tuôn ra tràn đầy thung lũng. Xa xa những bó đuốc chiếu qua sương tạo thành những mầu sắc cầu vồng đẹp lạ lùng.